9.22. Walka

Sańdźaja rzekł:
1 Gdy bitwa postępowała straszliwa, przerażająca,
Pandawów wojska niszczyły oddziały syna twojego.

2 Ale też wielkim wysiłkiem wstrzymując tych rydwanników,
synowie twoi bój wiedli przeciwko armii Pandawów.

3 Szybko wrócili też woje inni, chcąc wesprzeć twych synów,
i kiedy tylko wrócili, nastała bitwa okrutna.

4 Walczyli twoi z wrogami jak z demonami bogowie,
nikt z wrogów, nikt z twojej armii wycofać się nie zamierzał.

5 Toczyli walkę na oślep, zgadując i śledząc znaki,
moc spustoszenia czynili sobie wzajemnie w tej walce.

6–7 A wówczas król Judhiszthira pod wpływem wielkiej wściekłości,
walcząc i pragnąc pokonać tych Dhartarasztrów, ich króla,
strzałami o złotych lotkach trzema Śaradwatę* przeszył,
czterema powalił konie szlachetne Krytawarmana.

8 Lecz Aśwatthaman przechwycił syna Hrydiki* sławnego,
a Śaradwata strzał osiem wypuścił na Judhiszthirę.

9 Następnie król Durjodhana siedemset wozów bojowych
tam posłał, gdzie był ów władca, Prawości syn – Judhiszthira*.

10 Rydwany z rydwannikami z prędkością myśli lub wiatru
pognały prosto do boju ku rydwanowi Kaunteji*.

11 I zewsząd ci, wielki królu, okrążając Judhiszthirę,
strzałami go przesłonili, jak chmury słońce skrywają.

12 Nie mogli wściekli wojowie znieść tego, wiódł ich Śikhandin,
więc na najszybszych rydwanach zdobionych sieciami dzwonków
przybyli, ażeby chronić syna Kunti, Judhiszthirę.

13 I wówczas walka nastała dzika Pandawów i Kurów,
krew w niej się lała jak woda, mnożyła królestwo Jamy.

14 Gdy wrogich wojów pobili z siedmiuset wozów Kaurawów,
Pandawów, Pańćalów wojska znów odpierały ataki.

15 Wielka toczyła się bitwa Pandawów i twego syna,
nikt takiej wcześniej nie widział, nikt z nas o takiej nie słyszał.

16 Gdy walka postępowała, nikt na reguły nie baczył,
gdy byli dziesiątkowani żołnierze twoi i wrogów,

17 gdy wojownicy krzyczeli, dęli w swe konchy wspaniałe,
gdy wydawali łucznicy ryki jak lwy, przenikliwe,

18 gdy w walce nader zaciętej rozszarpywano wnętrzności,
a wojownicy wciąż gnali żądni zwycięstwa, o panie,

19 gdy wszędzie siano zniszczenie rodzące smutek na ziemi,
gdy się wdowami stawały liczne wspaniałe kobiety*,

20 gdy tak się walka toczyła nieokiełznana, okrutna,
wówczas zagładę wieszczyły przerażające zwiastuny:
trzęsła się, głośny huk czyniąc, ziemia, jej góry i lasy.

21 Jak trzonki, głownie iskrzące, z nieba spadały na ziemię
ze wszystkich stron meteory, gdy dysk słoneczny przebiły.

22 Wichry ze wszystkich stron wiały, deszcze kamyków zrzucając,
z oczu swych słonie łzy lały, trzęsły się też ponad miarę.

23 Nie bacząc na te zwiastuny straszliwe, przerażające,
znów po naradzie bojowej śmiało stanęli żołnierze
na Polu Kuru pomyślnym, pragnąc do nieba się dostać.

24 Wówczas syn króla Gandharów, Śakuni, rzekł: „Atakujcie
wrogów od frontu, w tym czasie ja z tyłu będę bił Pandów”.

25 Gdy my kroczyliśmy naprzód, Madrów wojowie odważnie
wydali okrzyk radości, inni zrobili to samo.

26 Znów potykając się z nami, wprawieni i niebezpieczni,
kołczany swe w ruch wprawiając, strzał deszczem nas zalewali.

27 Widząc, że bita przez wrogów jest armia włodarza Madrów,
znów Durjodhany żołnierze wycofywali się z bitwy.

28 I znów Gandharów król* mężny rzekł do nich: „Jeżeli wiecie,
czym jest nieprawość, wracajcie! Walczcie! Cóż wam po ucieczce?”.

29 Władca Gandharów miał wówczas armię dziesięciu tysięcy
koni, Bharato, i wojów z jaśniejącymi włóczniami.

30 Z tymi wojskami w natarciu, gdy trwało to wyniszczenie,
armię Pandawów od tyłu nękał ostrymi strzałami.

31 Tak wielka armia Pandawów gromiona była, o władco,
jak chmura powiewem wichru miotana na wszystkie strony.

32 Z bliska swej armii niszczonej przyglądał się Judhiszthira
i Sahadewę, wytrwały, o wielkiej sile nakłaniał:

33 „Patrz, synu Pandu, jak niszczy tę armię naszą bezmyślną
ów syn Subali w swej zbroi, ciemiężąc nasze oddziały.

34 Idź wraz z synami Draupadi, bij Śakuniego Saubalę,
ja z Pańćalami, bezgrzeszny, będę bił oddział rydwanów.

35 I wszystkie słonie, rydwany i trzy tysiące piechurów
niech kroczą z tobą, by zabić Saubalę – bij Śakuniego!”.

36 Wówczas więc siedemset słoni z jeźdźcami zbrojnymi w łuki
i pięć tysięcy konnicy, i Sahadewa mocarny,

37 i trzy tysiące piechurów, i wszyscy Draupadejowie*
pognali tam, gdzie przebywał Śakuni walką pijany.

38 A syn Subali, o królu, zadając straty Pandawom,
bił armii tylne szeregi, żądny zwycięstwa, dostojny.

39 Z kolei jeźdźcy wzburzeni armii Pandawów gwałtownych
krążyli wśród wojsk Saubali, krocząc na jego rydwany.

40 Jeźdźcy ci, bohaterowie, stając pomiędzy słoniami,
deszczami strzał zalewali olbrzymią armię Saubali.

41 Wielka toczyła się bitwa przez złych doradców twych, królu,
na włócznie i na maczugi, odważni brali w niej udział.

42 Ucichł brzdęk cięciw, widzami stali się tam rydwannicy,
bo wśród swych wrogów i swoich nie mogli dostrzec różnicy.

43 Kurowie i Pandawowie widzieli, Bharato, włócznie
z dłoni herosów ciskane, jakby to ognie leciały.

44 Jaśniejącymi lancami niebo błyszczało wspaniale,
zakryte, gdy tak latały to tu, to tam, panie ludów.

45 Widok lecących pocisków ze wszystkich stron przypominał
lot chmar szarańczy na niebie, o najwspanialszy z Bharatów.

46 Koni krwią całych zbroczonych setki, tysiące padały,
a razem z nimi woźnice okrutnie zmasakrowani.

47 Jedni na drugich wchodzili, wzajemnie się masakrując,
widziano ich poranionych, jak z ust swych krwią wymiotują.

48 Ciemność straszliwa nastała, gdy kurz okrywał oddziały;
widziałem, jak uciekają z tej strony zabójcy wrogów
i konie, i ludzie, królu, a wszystko to kurz przykrywał.

49 Inni padali na ziemię, krwią wymiotując obficie,
ludzie spleceni włosami nie byli w stanie się ruszyć.

50 Wojowie o wielkiej sile ściągali się z końskich grzbietów,
jak zapaśnicy w potyczce wzajemnie się okładali,
z koni ściągali też wielu tych, którzy byli bez życia.

51 To tu, to tam też widziano innych pragnących zwycięstwa
mężów o hardych umysłach licznych, jak lecą na ziemię.

52 Ciała ich ziemię zakryły – setki ich, nawet tysiące –
we krwi skąpane, bez ramion, z rozszarpanymi włosami.

53 Nikt nie potrafił odjechać daleko na swoim koniu,
gdyż całą ziemię pokryły zabite konie, ich jeźdźcy,

54 woje w zbroczonej krwią zbroi, bez broni, z bronią wzniesioną,
co chcieli zabić się wzajem różnym straszliwym orężem,
rzesze zabitych żołnierzy gęsto stłoczonych w tym boju.

55 A wówczas, po chwili walki Śakuni Saubala, panie,
wycofał się z resztą jazdy, było jej tam sześć tysięcy.

56 Także oddziały Pandawów z końmi we krwi, strudzonymi,
z resztą swej jazdy odeszły, było ich też sześć tysięcy.

57 Kawalerzyści Pandawów w większości skłonni do walki,
gotowi życie poświęcić, ociekający krwią rzekli:

58 „Nie da się walczyć na wozach tutaj, tym bardziej na słoniach,
rydwany niech na rydwany idą, a słonie na słonie.

59 Wycofał się już Śakuni i stoi przy swojej armii,
teraz więc król, syn Subali, nie wkroczy znowu do bitwy”.

60 Wówczas synowie Draupadi i wielkie słonie wzburzone
odeszły ku Dhrysztadjumnie, rydwannikowi Pańćalów.

61 A Sahadewa, Kaurawjo, gdy chmura kurzu się wzbiła,
samotnie odszedł w to miejsce, gdzie stał już król Judhiszthira.

62 Gdy wycofali się oni, znów syn Subali, Śakuni,
z boku uderzył wzburzony na Dhrysztadjumny oddziały.

63 Znów głośna walka nastała tych, co nie dbali o życie,
twoich żołnierzy z wrogami pragnących śmierci wzajemnej.

64 Najpierw na siebie patrzyli w starciu tym mężów walecznych,
później na siebie natarli, setki ich były, tysiące.

65 Łoskot w tej świata zagładzie głów odcinanych mieczami
głośny był, jakby spadały ścinane drzewa palmowe.

66 Głośny, huczący był odgłos ciał rozcinanych, bez broni,
opadających na ziemię, albo ciał z bronią, o panie,
odciętych ud oraz ramion, tak głośny, że włos się jeżył.

67 Ciskając ostre pociski w braci, synów, towarzyszy,
żołnierze pędzili wkoło jak ptaki o łup walczące.

68 Krzycząc: „ja pierwszy, ja pierwszy!”, biły się wojów tysiące,
wściekłością roznamiętnione, wzajemnie się atakując.

69 Od jeźdźców martwych naporu, z siodeł swych wypadających,
konie padały wokoło, setki ich, nawet tysiące.

70–71 Głośny był dźwięk rżących koni, szybko pędzących, miażdżących,
i mężów, o panie ludów, którzy odziani w swe zbroje
ryk wydawali donośny, dźwięk włóczni i dzid ciskanych,
niszczących wnętrzności wrogów – przez złych doradców twych, królu.

72 Zmęczone, wściekłe, spragnione, z końmi już wycieńczonymi,
przez ostre miecze ranione do przodu szły twoje wojska.

73 Zapachem krwi odurzeni, liczni tam tak tumanieli,
że wrogów i swoich bili – każdego, kto wszedł im w drogę.

74 I wielu martwych kszatrijów, którzy pragnęli zwycięstwa,
padało na ziemię, królu, gdy deszcze strzał ich zalały.

75 W dniu pełnej zgiełku radości wilków, szakali i sępów
straszny kres armii nastawał twojej – twój syn na to patrzył.

76 Ciałami mężów i koni usłana była ta ziemia
barwna od krwi i od wody, wzbudzała strach tchórzów, panie.

77 Raz po raz cięci mieczami, włóczniami albo dzidami
ni twoi, ni Pandawowie nie podchodzili do siebie.

78 Do granic swych możliwości walcząc, do kresu oddechu,
żołnierze padali wokół, z ran swych obficie krwią brocząc.

79 Widziano bezgłowy tułów, który pochwycił swą głowę
za włosy, miecz także wznosił ostry, krwią ociekający.

80 Gdy takich torsów bezgłowych wiele powstało tam, władco,
od krwi odoru mocnego żołnierzy słabość dopadła.

81 A kiedy zmniejszył się hałas, potężną armię Pandawów
zaatakował Saubala z niewielką resztą konnicy.

82 Wówczas pragnący zwycięstwa szli Pandawowie pośpiesznie,
pieszo, na słoniach, rydwanach, oręż swój w górze trzymając.

83 Formując szyk niczym ścianę, ze wszystkich stron prąc na wroga,
bili go bronią przeróżną, pragnąc osiągnąć kres walki.

84 Gdy wojów twoich dostrzegli ze wszech stron atakowanych,
konie i piesi, i słonie, i wozy gnały na Pandów.

85 Niektórzy piechurzy, w walce straciwszy broń, dzielni woje,
na nogi, pięści się bili, po czym padali na ziemię.

86 Z rydwanów spadali woje, ze słoni woźnice słoni,
jakby siddhowie spadali z wozów swych po stracie zasług*.

87 Tak oto w wielkiej tej bitwie bili żołnierze żołnierzy,
ojców i braci, i druhów, synów i innych swych krewnych.

88 Trwała ta walka bez granic, o najwspanialszy z Bharatów,
gdy gąszcz dzid, mieczy, strzał sprawił, że była wielce okrutna.