Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)

Przemysław Szczurek
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz

Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.

महाभारत

Mahābhārata

9. Księga Śalji (śalya-parvan)

***

9.1-16 Księga zabicia Śalji (śalya-vadha) /
Osiemnasty dzień bitwy

9.9. Zabicie synów Karny

Streszczenie rozdziału:

saṃjaya uvāca
tat prabhagnaṃ balaṃ dṛṣṭvā madrarājaḥ pratāpavān |
uvāca sārathiṃ tūrṇaṃ codayāśvān mahājavān ||9.9.1||

eṣa tiṣṭhati vai rājā pāṇḍuputro yudhiṣṭhiraḥ |
chatreṇa dhriyamāṇena pāṇḍureṇa virājatā ||9.9.2||

atra māṃ prāpaya kṣipraṃ paśya me sārathe balam |
na samarthā hi me pārthāḥ sthātum adya puro yudhi ||9.9.3||

evam uktas tataḥ prāyān madrarājasya sārathiḥ |
yatra rājā satyasaṃdho dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ ||9.9.4||

āpatantaṃ ca sahasā pāṇḍavānāṃ mahad balam |
dadhāraiko raṇe śalyo velevoddhṛtam arṇavam ||9.9.5||

pāṇḍavānāṃ balaughas tu śalyam āsādya māriṣa |
vyatiṣṭhata tadā yuddhe sindhor vega ivācalam ||9.9.6||

madrarājaṃ tu samare dṛṣṭvā yuddhāya viṣṭhitam |
kuravaḥ saṃnyavartanta mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam ||9.9.7||

teṣu rājan nivṛtteṣu vyūḍhānīkeṣu bhāgaśaḥ |
prāvartata mahāraudraḥ saṃgrāmaḥ śoṇitodakaḥ |
samārchac citrasenena nakulo yuddhadurmadaḥ ||9.9.8||

tau parasparam āsādya citrakārmukadhāriṇau |
meghāv iva yathodvṛttau dakṣiṇottaravarṣiṇau ||9.9.9||

śaratoyaiḥ siṣicatus tau parasparam āhave |
nāntaraṃ tatra paśyāmi pāṇḍavasyetarasya vā ||9.9.10||

ubhau kṛtāstrau balinau rathacaryāviśāradau |
parasparavadhe yattau chidrānveṣaṇatatparau ||9.9.11||

citrasenas tu bhallena pītena niśitena ca |
nakulasya mahārāja muṣṭideśe 'cchinad dhanuḥ ||9.9.12||

athainaṃ chinnadhanvānaṃ rukmapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ |
tribhiḥ śarair asaṃbhrānto lalāṭe vai samarpayat ||9.9.13||

hayāṃś cāsya śarais tīkṣṇaiḥ preṣayām āsa mṛtyave |
tathā dhvajaṃ sārathiṃ ca tribhis tribhir apātayat ||9.9.14||

sa śatrubhujanirmuktair lalāṭasthais tribhiḥ śaraiḥ |
nakulaḥ śuśubhe rājaṃs triśṛṅga iva parvataḥ ||9.9.15||

sa chinnadhanvā virathaḥ khaḍgam ādāya carma ca |
rathād avātarad vīraḥ śailāgrād iva kesarī ||9.9.16||

padbhyām āpatatas tasya śaravṛṣṭim avāsṛjat |
nakulo 'py agrasat tāṃ vai carmaṇā laghuvikramaḥ ||9.9.17||

citrasenarathaṃ prāpya citrayodhī jitaśramaḥ |
āruroha mahābāhuḥ sarvasainyasya paśyataḥ ||9.9.18||

sakuṇḍalaṃ samukuṭaṃ sunasaṃ svāyatekṣaṇam |
citrasenaśiraḥ kāyād apāharata pāṇḍavaḥ |
sa papāta rathopasthād divākarasamaprabhaḥ ||9.9.19||

citrasenaṃ viśastaṃ tu dṛṣṭvā tatra mahārathāḥ |
sādhuvādasvanāṃś cakruḥ siṃhanādāṃś ca puṣkalān ||9.9.20||

viśastaṃ bhrātaraṃ dṛṣṭvā karṇaputrau mahārathau |
suṣeṇaḥ satyasenaś ca muñcantau niśitāñ śarān ||9.9.21||

tato 'bhyadhāvatāṃ tūrṇaṃ pāṇḍavaṃ rathināṃ varam |
jighāṃsantau yathā nāgaṃ vyāghrau rājan mahāvane ||9.9.22||

tāv abhyadhāvatāṃ tīkṣṇau dvāv apy enaṃ mahāratham |
śaraughān samyag asyantau jīmūtau salilaṃ yathā ||9.9.23||

sa śaraiḥ sarvato viddhaḥ prahṛṣṭa iva pāṇḍavaḥ |
anyat kārmukam ādāya ratham āruhya vīryavān |
atiṣṭhata raṇe vīraḥ kruddharūpa ivāntakaḥ ||9.9.24||

tasya tau bhrātarau rājañ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ |
rathaṃ viśakalīkartuṃ samārabdhau viśāṃ pate ||9.9.25||

tataḥ prahasya nakulaś caturbhiś caturo raṇe |
jaghāna niśitais tīkṣṇaiḥ satyasenasya vājinaḥ ||9.9.26||

tataḥ saṃdhāya nārācaṃ rukmapuṅkhaṃ śilāśitam |
dhanuś ciccheda rājendra satyasenasya pāṇḍavaḥ ||9.9.27||

athānyaṃ ratham āsthāya dhanur ādāya cāparam |
satyasenaḥ suṣeṇaś ca pāṇḍavaṃ paryadhāvatām ||9.9.28||

avidhyat tāv asaṃbhrāntau mādrīputraḥ pratāpavān |
dvābhyāṃ dvābhyāṃ mahārāja śarābhyāṃ raṇamūrdhani ||9.9.29||

suṣeṇas tu tataḥ kruddhaḥ pāṇḍavasya mahad dhanuḥ |
ciccheda prahasan yuddhe kṣurapreṇa mahārathaḥ ||9.9.30||

athānyad dhanur ādāya nakulaḥ krodhamūrchitaḥ |
suṣeṇaṃ pañcabhir viddhvā dhvajam ekena cicchide ||9.9.31||

satyasenasya ca dhanur hastāvāpaṃ ca māriṣa |
ciccheda tarasā yuddhe tata uccukruśur janāḥ ||9.9.32||

athānyad dhanur ādāya vegaghnaṃ bhārasādhanam |
śaraiḥ saṃchādayām āsa samantāt pāṇḍunandanam ||9.9.33||

saṃnivārya tu tān bāṇān nakulaḥ paravīrahā |
satyasenaṃ suṣeṇaṃ ca dvābhyāṃ dvābhyām avidhyata ||9.9.34||

tāv enaṃ pratyavidhyetāṃ pṛthak pṛthag ajihmagaiḥ |
sārathiṃ cāsya rājendra śarair vivyadhatuḥ śitaiḥ ||9.9.35||

satyaseno ratheṣāṃ tu nakulasya dhanus tathā |
pṛthak śarābhyāṃ ciccheda kṛtahastaḥ pratāpavān ||9.9.36||

sa rathe 'tirathas tiṣṭhan rathaśaktiṃ parāmṛśat |
svarṇadaṇḍām akuṇṭhāgrāṃ tailadhautāṃ sunirmalām ||9.9.37||

lelihānām iva vibho nāgakanyāṃ mahāviṣām |
samudyamya ca cikṣepa satyasenasya saṃyuge ||9.9.38||

sā tasya hṛdayaṃ saṃkhye bibheda śatadhā nṛpa |
sa papāta rathād bhūmau gatasattvo 'lpacetanaḥ ||9.9.39||

bhrātaraṃ nihataṃ dṛṣṭvā suṣeṇaḥ krodhamūrchitaḥ |
abhyavarṣac charais tūrṇaṃ padātiṃ pāṇḍunandanam ||9.9.40||

nakulaṃ virathaṃ dṛṣṭvā draupadeyo mahābalaḥ |
sutasomo 'bhidudrāva parīpsan pitaraṃ raṇe ||9.9.41||

tato 'dhiruhya nakulaḥ sutasomasya taṃ ratham |
śuśubhe bharataśreṣṭho giristha iva kesarī |
so 'nyat kārmukam ādāya suṣeṇaṃ samayodhayat ||9.9.42||

tāv ubhau śaravarṣābhyāṃ samāsādya parasparam |
parasparavadhe yatnaṃ cakratuḥ sumahārathau ||9.9.43||

suṣeṇas tu tataḥ kruddhaḥ pāṇḍavaṃ viśikhais tribhiḥ |
sutasomaṃ ca viṃśatyā bāhvor urasi cārpayat ||9.9.44||

tataḥ kruddho mahārāja nakulaḥ paravīrahā |
śarais tasya diśaḥ sarvāś chādayām āsa vīryavān ||9.9.45||

tato gṛhītvā tīkṣṇāgram ardhacandraṃ sutejanam |
sa vegayuktaṃ cikṣepa karṇaputrasya saṃyuge ||9.9.46||

tasya tena śiraḥ kāyāj jahāra nṛpasattama |
paśyatāṃ sarvasainyānāṃ tad adbhutam ivābhavat ||9.9.47||

sa hataḥ prāpatad rājan nakulena mahātmanā |
nadīvegād ivārugṇas tīrajaḥ pādapo mahān ||9.9.48||

karṇaputravadhaṃ dṛṣṭvā nakulasya ca vikramam |
pradudrāva bhayāt senā tāvakī bharatarṣabha ||9.9.49||

tāṃ tu senāṃ mahārāja madrarājaḥ pratāpavān |
apālayad raṇe śūraḥ senāpatir ariṃdamaḥ ||9.9.50||

vibhīs tasthau mahārāja vyavasthāpya ca vāhinīm |
siṃhanādaṃ bhṛśaṃ kṛtvā dhanuḥśabdaṃ ca dāruṇam ||9.9.51||

tāvakāḥ samare rājan rakṣitā dṛḍhadhanvanā |
pratyudyayur arātīṃs te samantād vigatavyathāḥ ||9.9.52||

madrarājaṃ maheṣvāsaṃ parivārya samantataḥ |
sthitā rājan mahāsenā yoddhukāmāḥ samantataḥ ||9.9.53||

sātyakir bhīmasenaś ca mādrīputrau ca pāṇḍavau |
yudhiṣṭhiraṃ puraskṛtya hrīniṣedham ariṃdamam ||9.9.54||

parivārya raṇe vīrāḥ siṃhanādaṃ pracakrire |
bāṇaśabdaravāṃś cogrān kṣveḍāṃś ca vividhān dadhuḥ ||9.9.55||

tathaiva tāvakāḥ sarve madrādhipatim añjasā |
parivārya susaṃrabdhāḥ punar yuddham arocayan ||9.9.56||

tataḥ pravavṛte yuddhaṃ bhīrūṇāṃ bhayavardhanam |
tāvakānāṃ pareṣāṃ ca mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam ||9.9.57||

yathā devāsuraṃ yuddhaṃ pūrvam āsīd viśāṃ pate |
abhītānāṃ tathā rājan yamarāṣṭravivardhanam ||9.9.58||

tataḥ kapidhvajo rājan hatvā saṃśaptakān raṇe |
abhyadravata tāṃ senāṃ kauravīṃ pāṇḍunandanaḥ ||9.9.59||

tathaiva pāṇḍavāḥ śeṣā dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ |
abhyadhāvanta tāṃ senāṃ visṛjantaḥ śitāñ śarān ||9.9.60||

pāṇḍavair avakīrṇānāṃ saṃmohaḥ samajāyata |
na ca jajñur anīkāni diśo vā pradiśas tathā ||9.9.61||

āpūryamāṇā niśitaiḥ śaraiḥ pāṇḍavacoditaiḥ |
hatapravīrā vidhvastā kīryamāṇā samantataḥ |
kauravy avadhyata camūḥ pāṇḍuputrair mahārathaiḥ ||9.9.62||

tathaiva pāṇḍavī senā śarai rājan samantataḥ |
raṇe 'hanyata putrais te śataśo 'tha sahasraśaḥ ||9.9.63||

te sene bhṛśasaṃtapte vadhyamāne parasparam |
vyākule samapadyetāṃ varṣāsu saritāv iva ||9.9.64||

āviveśa tatas tīvraṃ tāvakānāṃ mahad bhayam |
pāṇḍavānāṃ ca rājendra tathābhūte mahāhave ||9.9.65||

Sańdźaja rzekł:
1–3 Kiedy Madrów król potężny widział tę niszczoną armię,
do woźnicy rzekł: „Czym prędzej popędź konie porywiste,
tam król Judhiszthira stoi, Pandu syn, nad jego głową
wznosi się parasol wielki, świetny, biały, jaśniejący.
Woźnico, tam mnie poprowadź żwawo i patrz na mą siłę,
nie są zdolni dziś Parthowie przeciwstawić mi się w walce”.

4 Gdy tak rzekł, popędził naprzód ten woźnica króla Madrów,
tam gdzie stał oddany prawdzie Król Prawości–Judhiszthira.

5 Wielką armię synów Pandu gwałtownie nacierającą
Śalja sam wstrzymywał w boju niczym brzeg wzburzone morze.

6 Ogromne Pandawów siły podchodząc do Śalji, panie,
przystawały w walce niczym przy skale gwałtowne wody.

7 Widząc w bitwie króla Madrów na bój zdecydowanego,
Kaurawowie zawrócili, wyżej ceniąc śmierć niż odwrót.

8 Gdy, o królu, zawrócili i wojsk szyki rozstawili,
nastała okrutna walka, krew jak woda w niej płynęła.
Nakula pijany bitwą rzucił się na Ćitrasenę.

9 Obaj z barwnymi łukami starli się jak pełne chmury,
które deszczem się skropiły z południa oraz z północy.

10 Strzał strumienie wylewali na siebie wzajemnie w walce,
nie mogłem dokładnie dostrzec Pandawy i jego wroga.

11 Dwaj łucznicy świetni, silni, biegli w walce na rydwanach,
gotowi na rzeź wzajemną, wad szukali swych wytrwale.

12 Ćitrasena strzałą ostrą, żółtą, z ostrzem jak półksiężyc,
roztrzaskał rękojeść łuku Nakuli, o wielki królu.

13 Gdy łuk strzaskał mu, wystrzelił śmiało, raniąc jego czoło,
trzy strzały ze złotym trzonkiem na kamieniu naostrzone.

14 Ostrymi strzałami konie jego ku śmierci wyprawił,
flagę rozdarł i woźnicę powalił strzałami trzema.

15 Z powodu trzech strzał na czole wypuszczonych z ramion wroga
Nakula był upiększony jakby góra o trzech szczytach.

16 Z łukiem w częściach, bez rydwanu sprawnego, wziął miecz i tarczę
i zeskoczył mąż z rydwanu niczym lew ze szczytu góry.

17 Gdy się rzucił na piechotę, Nakula zalany został
deszczem strzał, lecz chyżo krocząc, swoją tarczą je powstrzymał.

18 Dopadł rydwan Ćitraseny sprawny woj, znoszący trudy,
i nań wszedł wielkoramienny na oczach całego wojska.

19 I syn Pandu od korpusu Ćitraseny odciął głowę
zdobną w diadem i kolczyki, z pięknym nosem i oczami.
Z siedziska rydwanu wypadł ów mąż lśniący niczym słońce.

20 Rozciętego Ćitrasenę widząc, wielcy rydwannicy
okrzyki zachwytu wznieśli i wojenne – jak lwa – ryki.

21 A synowie Karny wielcy, Suszena i Satjasena,
widząc rozciętego brata, ostre wypuścili strzały.

22 I chcąc zabić syna Pandu, najlepszego z rydwanników,
ruszyli na niego szybko, jakby dwa tygrysy w dżungli
ruszyły na słonia, królu.

23 I wielkiego rydwannika, dwaj jednego, strzał strumieniem
ostro zaatakowali, jakby z dwóch chmur deszcz zacinał.

24 A ów dzielny mąż, syn Pandu, choć strzałami cięty zewsząd,
jakby ciesząc się, wziął inny łuk, na inny rydwan wskoczył
i pozostał mężnie w bitwie niczym Śmierć z obliczem srogim.

25 Wówczas ci dwaj bracia, królu, strzałami z nagiętym drzewcem
czynili wysiłki, panie, aby zniszczyć jego rydwan.

26 Nakula, z uśmiechem drwiącym, czterema strzałami w walce,
ostrymi i szpiczastymi, zabił konie Satjaseny.

27 I strzałę ze złotym trzonkiem na kamieniu naostrzoną
naciągnął Pandawa, królu, i łuk Satjaseny strzaskał.

28 Wsiadłszy zaś na inny rydwan i łuk inny pochwyciwszy,
Satjasena i Suszena natarli na syna Pandu.

29 Obu tych opanowanych ranił Madri syn* wspaniały,
każdego strzałami dwiema, na froncie tej bitwy, władco.

30 Ale drwiąc sobie z tej walki Suszena, rydwannik wielki,
zniszczył wielki łuk Pandawy strzałą o krawędziach ostrych.

31 Więc wziął inny łuk Nakula i szalony w gniewie ranił
Suszenę, pięć strzał mu posłał, jedną zniszczył jego flagę.

32 Zaraz potem Satjaseny łuk i ochraniacz na rękę
roztrzaskał w tej bitwie, panie, wówczas ludzie okrzyk wznieśli.

33 Inny łuk wziął Satjasena – zabójcę niezawodnego –
i zarzucił dumę Pandu zewsząd swoimi strzałami.

34 Lecz Nakula, kat swych wrogów, odparł strzały te i przeszył
Satjasenę i Suszenę, każdego strzałami dwiema.

35 Obaj, każdy ze swej strony cisnęli strzałami w niego,
woźnicę mu też przeszyli ostrymi strzałami, władco.

36 Dzielny, zręczny Satjasena, osobno strzałami dwiema
znów roztrzaskał łuk Nakuli i rydwanu jego dyszel.

37 Lecz rydwannik dzielny w starciu chwycił złoty maszt flagowy
z ostrym czubkiem, od skaz wolny i olejem powleczony;

38 jakby węża podniósł, język wysuwającego często
i jadowitego, panie, i nim cisnął w Satjasenę.

39 Maszt ten serce jego, królu, roztrzaskał na sto kawałków;
ów na ziemię wypadł z wozu nieżywy, bez świadomości.

40 Widząc zabitego brata, Suszena, szalony w gniewie,
bez zwłoki strzał gradem zalał piechura* – tę dumę Pandu.

41 Gdy zobaczył Sutasoma, wielkiej siły syn Draupadi,
że Nakula nie ma wozu, nadjechał, chcąc chronić ojca*.

42 Nakula, wstąpiwszy wówczas na ten rydwan Sutasomy,
lśnił najlepszy wśród Bharatów niczym lew na górze stojąc;
a gdy tylko wziął łuk inny, Suszenę zaatakował.

43 Atakując się nawzajem i strzał deszcze posyłając,
zabić się wzajemnie chcieli obaj wielcy rydwannicy.

44 Wzburzony Suszena wówczas trzy strzały synowi Pandu,
Sutasomie zaś dwadzieścia posłał w piersi i ramiona.

45 Rozgniewany tym Nakula, silny wrogów swych zabójca,
powstrzymał we wszystkich stronach jego strzały, wielki królu.

46 Po czym chwycił ostrą strzałę z grotem w kształcie półksiężyca
i ją cisnął w syna Karny z wielką w bitwie tej szybkością.

47 I odciął nią jego głowę od ciała, najlepszy z królów,
na oczach całego wojska, wyglądało to niezwykle.

48 Przez Nakulę szlachetnego zabity, ów padł, o królu,
jakby padło wielkie drzewo rosnące nad brzegiem rzeki
przez jej silny nurt zwalone.

49 Widząc pogrom synów Karny i Nakuli bohaterstwo,
wojsko twoje uciekało w strachu, byku wśród Bharatów.

50 Lecz to wojsko, wielki królu, chronił w bitwie władca Madrów,
potężny dowódca armii, bohater, niszczyciel wrogów.

51 Stał bez strachu, wielki królu, zawracając swoją armię,
niczym lew ryk głośny wznosząc, srogi brzdęk wydając łukiem.

52 Twoi zatem, których w bitwie wielki łucznik chronił, królu,
przypuścili szturm na wrogów zewsząd, wolni już od strachu.

53 Otaczając króla Madrów, wielkiego łucznika, królu,
ustawiły się wspaniałe wojska, wszędzie żądne walki.

54 Satjaki i Bhimasena, synowie Madri i Pandu,
stojąc za skromności panem, katem wrogów – Judhiszthirą,

55 otaczając go, mężowie jak lew ryk wojenny wznieśli,
różne inne czyniąc krzyki i gwałtowne strzał odgłosy.

56 Także wszyscy twoi ludzie otoczyli władcę Madrów
błyskawicznie i znów gniewni odnaleźli radość w walce.

57 Wówczas rozgorzała walka wzbudzająca strach wśród tchórzy,
twoi starli się z wrogami, wyżej ceniąc śmierć niż odwrót;

58 walka nieulękłych, panie, mnożąca królestwo Jamy,
była niczym dawna bitwa bogów i asurów, królu.

59 Chluba Pandu z małpą w godle*, zabiwszy konspiratorów*,
którzy chcieli zabić jego, na Kaurawów armię natarł.

60 Także reszta wojsk Pandawów pod dowództwem Dhrysztadjumny
na tę armię nacierała wypuszczając ostre strzały.

61 Zamęt powstał wśród tych, których Pandawowie zaskoczyli,
wojsk swych nie rozpoznawali, ni kierunków głównych, bocznych.

62 Nękane przez ostre strzały miotane przez synów Pandu,
po śmierci swych bohaterów miażdżone, pierzchały wszędzie
niszczone Kaurawów wojska przez Pandawów rydwanników.

63 Ale też setki, tysiące żołnierzy Pandawów armii
ze wszech stron nękane były strzałami przez twoich synów.

64 Obie armie więc wzajemnie niszczyły się, mordowały,
gdy spotkały się wzburzone jakby rzeki dwie w monsunie.

65 W czasie tej zażartej bitwy wielki strach żołnierzy twoich
ogarnął, Indro wśród królów, lecz także Pandawów wojska.