Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)

Przemysław Szczurek
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz

Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.

महाभारत

Mahābhārata

9. Księga Śalji (śalya-parvan)

***

9.17-28 Księga wkroczenia do jeziora
(hrada-praveśa)

9.26. Zabicie Suśarmana

Streszczenie rozdziału:

saṃjaya uvāca
duryodhano mahārāja sudarśaś cāpi te sutaḥ |
hataśeṣau tadā saṃkhye vājimadhye vyavasthitau ||9.26.1||

tato duryodhanaṃ dṛṣṭvā vājimadhye vyavasthitam |
uvāca devakīputraḥ kuntīputraṃ dhanaṃjayam ||9.26.2||

śatravo hatabhūyiṣṭhā jñātayaḥ paripālitāḥ |
gṛhītvā saṃjayaṃ cāsau nivṛttaḥ śinipuṃgavaḥ ||9.26.3||

pariśrāntaś ca nakulaḥ sahadevaś ca bhārata |
yodhayitvā raṇe pāpān dhārtarāṣṭrapadānugān ||9.26.4||

suyodhanam abhityajya traya ete vyavasthitāḥ |
kṛpaś ca kṛtavarmā ca drauṇiś caiva mahārathaḥ ||9.26.5||

asau tiṣṭhati pāñcālyaḥ śriyā paramayā yutaḥ |
duryodhanabalaṃ hatvā saha sarvaiḥ prabhadrakaiḥ ||9.26.6||

asau duryodhanaḥ pārtha vājimadhye vyavasthitaḥ |
chatreṇa dhriyamāṇena prekṣamāṇo muhur muhuḥ ||9.26.7||

prativyūhya balaṃ sarvaṃ raṇamadhye vyavasthitaḥ |
enaṃ hatvā śitair bāṇaiḥ kṛtakṛtyo bhaviṣyasi ||9.26.8||

gajānīkaṃ hataṃ dṛṣṭvā tvāṃ ca prāptam ariṃdama |
yāvan na vidravanty ete tāvaj jahi suyodhanam ||9.26.9||

yātu kaś cit tu pāñcālyaṃ kṣipram āgamyatām iti |
pariśrāntabalas tāta naiṣa mucyeta kilbiṣī ||9.26.10||

tava hatvā balaṃ sarvaṃ saṃgrāme dhṛtarāṣṭrajaḥ |
jitān pāṇḍusutān matvā rūpaṃ dhārayate mahat ||9.26.11||

nihataṃ svabalaṃ dṛṣṭvā pīḍitaṃ cāpi pāṇḍavaiḥ |
dhruvam eṣyati saṃgrāme vadhāyaivātmano nṛpaḥ ||9.26.12||

evam uktaḥ phalgunas tu kṛṣṇaṃ vacanam abravīt |
dhṛtarāṣṭrasutāḥ sarve hatā bhīmena mānada |
yāv etāv āsthitau kṛṣṇa tāv adya na bhaviṣyataḥ ||9.26.13||

hato bhīṣmo hato droṇaḥ karṇo vaikartano hataḥ |
madrarājo hataḥ śalyo hataḥ kṛṣṇa jayadrathaḥ ||9.26.14||

hayāḥ pañcaśatāḥ śiṣṭāḥ śakuneḥ saubalasya ca |
rathānāṃ tu śate śiṣṭe dve eva tu janārdana |
dantināṃ ca śataṃ sāgraṃ trisāhasrāḥ padātayaḥ ||9.26.15||

aśvatthāmā kṛpaś caiva trigartādhipatis tathā |
ulūkaḥ śakuniś caiva kṛtavarmā ca sātvataḥ ||9.26.16||

etad balam abhūc cheṣaṃ dhārtarāṣṭrasya mādhava |
mokṣo na nūnaṃ kālād dhi vidyate bhuvi kasya cit ||9.26.17||

tathā vinihate sainye paśya duryodhanaṃ sthitam |
adyāhnā hi mahārājo hatāmitro bhaviṣyati ||9.26.18||

na hi me mokṣyate kaś cit pareṣām iti cintaye |
ye tv adya samaraṃ kṛṣṇa na hāsyanti raṇotkaṭāḥ |
tān vai sarvān haniṣyāmi yady api syur amānuṣāḥ ||9.26.19||

adya yuddhe susaṃkruddho dīrghaṃ rājñaḥ prajāgaram |
apaneṣyāmi gāndhāraṃ pātayitvā śitaiḥ śaraiḥ ||9.26.20||

nikṛtyā vai durācāro yāni ratnāni saubalaḥ |
sabhāyām aharad dyūte punas tāny āharāmy aham ||9.26.21||

adya tā api vetsyanti sarvā nāgapurastriyaḥ |
śrutvā patīṃś ca putrāṃś ca pāṇḍavair nihatān yudhi ||9.26.22||

samāptam adya vai karma sarvaṃ kṛṣṇa bhaviṣyati |
adya duryodhano dīptāṃ śriyaṃ prāṇāṃś ca tyakṣyati ||9.26.23||

nāpayāti bhayāt kṛṣṇa saṃgrāmād yadi cen mama |
nihataṃ viddhi vārṣṇeya dhārtarāṣṭraṃ subāliśam ||9.26.24||

mama hy etad aśaktaṃ vai vājivṛndam ariṃdama |
soḍhuṃ jyātalanirghoṣaṃ yāhi yāvan nihanmy aham ||9.26.25||

evam uktas tu dāśārhaḥ pāṇḍavena yaśasvinā |
acodayad dhayān rājan duryodhanabalaṃ prati ||9.26.26||

tad anīkam abhiprekṣya trayaḥ sajjā mahārathāḥ |
bhīmaseno 'rjunaś caiva sahadevaś ca māriṣa |
prayayuḥ siṃhanādena duryodhanajighāṃsayā ||9.26.27||

tān prekṣya sahitān sarvāñ javenodyatakārmukān |
saubalo 'bhyadravad yuddhe pāṇḍavān ātatāyinaḥ ||9.26.28||

sudarśanas tava suto bhīmasenaṃ samabhyayāt |
suśarmā śakuniś caiva yuyudhāte kirīṭinā |
sahadevaṃ tava suto hayapṛṣṭhagato 'bhyayāt ||9.26.29||

tato hy ayatnataḥ kṣipraṃ tava putro janādhipa |
prāsena sahadevasya śirasi prāharad bhṛśam ||9.26.30||

sopāviśad rathopasthe tava putreṇa tāḍitaḥ |
rudhirāplutasarvāṅga āśīviṣa iva śvasan ||9.26.31||

pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ sahadevo viśāṃ pate |
duryodhanaṃ śarais tīkṣṇaiḥ saṃkruddhaḥ samavākirat ||9.26.32||

pārtho 'pi yudhi vikramya kuntīputro dhanaṃjayaḥ |
śūrāṇām aśvapṛṣṭhebhyaḥ śirāṃsi nicakarta ha ||9.26.33||

tad anīkaṃ tadā pārtho vyadhamad bahubhiḥ śaraiḥ |
pātayitvā hayān sarvāṃs trigartānāṃ rathān yayau ||9.26.34||

tatas te sahitā bhūtvā trigartānāṃ mahārathāḥ |
arjunaṃ vāsudevaṃ ca śaravarṣair avākiran ||9.26.35||

satyakarmāṇam ākṣipya kṣurapreṇa mahāyaśāḥ |
tato 'sya syandanasyeṣāṃ cicchide pāṇḍunandanaḥ ||9.26.36||

śilāśitena ca vibho kṣurapreṇa mahāyaśāḥ |
śiraś ciccheda prahasaṃs taptakuṇḍalabhūṣaṇam ||9.26.37||

satyeṣum atha cādatta yodhānāṃ miṣatāṃ tataḥ |
yathā siṃho vane rājan mṛgaṃ paribubhukṣitaḥ ||9.26.38||

taṃ nihatya tataḥ pārthaḥ suśarmāṇaṃ tribhiḥ śaraiḥ |
viddhvā tān ahanat sarvān rathān rukmavibhūṣitān ||9.26.39||

tatas tu pratvaran pārtho dīrghakālaṃ susaṃbhṛtam |
muñcan krodhaviṣaṃ tīkṣṇaṃ prasthalādhipatiṃ prati ||9.26.40||

tam arjunaḥ pṛṣatkānāṃ śatena bharatarṣabha |
pūrayitvā tato vāhān nyahanat tasya dhanvinaḥ ||9.26.41||

tataḥ śaraṃ samādāya yamadaṇḍopamaṃ śitam |
suśarmāṇaṃ samuddiśya cikṣepāśu hasann iva ||9.26.42||

sa śaraḥ preṣitas tena krodhadīptena dhanvinā |
suśarmāṇaṃ samāsādya bibheda hṛdayaṃ raṇe ||9.26.43||

sa gatāsur mahārāja papāta dharaṇītale |
nandayan pāṇḍavān sarvān vyathayaṃś cāpi tāvakān ||9.26.44||

suśarmāṇaṃ raṇe hatvā putrān asya mahārathān |
sapta cāṣṭau ca triṃśac ca sāyakair anayat kṣayam ||9.26.45||

tato 'sya niśitair bāṇaiḥ sarvān hatvā padānugān |
abhyagād bhāratīṃ senāṃ hataśeṣāṃ mahārathaḥ ||9.26.46||

bhīmas tu samare kruddhaḥ putraṃ tava janādhipa |
sudarśanam adṛśyaṃ taṃ śaraiś cakre hasann iva ||9.26.47||

tato 'sya prahasan kruddhaḥ śiraḥ kāyād apāharat |
kṣurapreṇa sutīkṣṇena sa hataḥ prāpatad bhuvi ||9.26.48||

tasmiṃs tu nihate vīre tatas tasya padānugāḥ |
parivavrū raṇe bhīmaṃ kiranto viśikhāñ śitān ||9.26.49||

tatas tu niśitair bāṇais tad anīkaṃ vṛkodaraḥ |
indrāśanisamasparśaiḥ samantāt paryavākirat |
tataḥ kṣaṇena tad bhīmo nyahanad bharatarṣabha ||9.26.50||

teṣu tūtsādyamāneṣu senādhyakṣā mahābalāḥ |
bhīmasenaṃ samāsādya tato 'yudhyanta bhārata |
tāṃs tu sarvāñ śarair ghorair avākirata pāṇḍavaḥ ||9.26.51||

tathaiva tāvakā rājan pāṇḍaveyān mahārathān |
śaravarṣeṇa mahatā samantāt paryavārayan ||9.26.52||

vyākulaṃ tad abhūt sarvaṃ pāṇḍavānāṃ paraiḥ saha |
tāvakānāṃ ca samare pāṇḍaveyair yuyutsatām ||9.26.53||

tatra yodhās tadā petuḥ parasparasamāhatāḥ |
ubhayoḥ senayo rājan saṃśocantaḥ sma bāndhavān ||9.26.54||

Sańdźaja rzekł:
1 A Durjodhana w tym czasie i syn twój, władco, Sudarśa,
ostatni żywi z twych synów stali wśród wrogiej konnicy.

2 Gdy syn Dewaki* zobaczył, że Durjodhana wśród koni
stoi, rzekł Kunti synowi, Zdobywcy Skarbu*, te słowa:

3 „Zabitych jest wielu wrogów i krewnych, których chronili;
powrócił ów byk wśród Śinich biorąc w niewolę Sańdźaję.

4 Nakula i Sahadewa są wyczerpani, Bharato,
po walce z Dhartarasztrami grzesznymi i ich druhami.

5 Syn Drony, wielki rydwannik, i Krypa, i Krytawarman,
odszedłszy od Sujodhany, gdzie indziej się ustawili.

6 Pańćalów wódz*
pełen sławy z wszystkimi Prabhadrakami
też stoi tam, po wybiciu żołnierzy z wojsk Durjodhany.

7 Sam Durjodhana wśród koni przebywa, o synu Prythy,
to tu, to tam gdzieś spogląda, nad jego głową parasol.

8 Znajdując się w środku bitwy, znów wszystkie wojska rozstawił;
kiedy ostrymi strzałami zgładzisz go – dzieła dopełnisz.

9 Dopóki nie uciekają, choć widzą słonie zabite,
i to jak, wrogów zwycięzco, kroczysz – Sujodhanę* zabij!

10 Wyślij do Pańćali kogoś z prośbą, by szybko tu przybył,
bo wojska ich są zmęczone, nie umknie nam grzesznik, druhu!

11 Syn Dhrytarasztry w tej bitwie wybił twe wojska rozliczne
i dumnie puszy się, myśląc, że synów Pandu zwyciężył.

12 Widząc swe wojska rozbite i przez Pandawów nękane,
z pewnością wkroczy do boju władca ten, na własną zgubę”.

13 Gdy do Phalguny* tak Kryszna przemówił, ów odpowiedział:
„Wszystkich Dhrytarasztry synów uśmiercił Bhima, o zacny,
dwaj, którzy jeszcze są żywi, dziś żywot zakończą, Kryszno.

14 Bhiszma i Drona zginęli, Karna Waikartaną zwany,
i Śalja, król Madrów, zginął i Dźajadratha, o Kryszno.

15 Pięć setek koni zostało z sił Śakuniego Saubali,
a także dwieście rydwanów, o wrogów niepokojący,
niewiele ponad sto słoni i trzy tysiące piechurów.

16 Wciąż żyje też Aśwatthaman i Krypa, i wódz Trigartów*,
Uluka oraz Śakuni, i Krytawarman Satwata.

17 Taka to armia została z sił Dhrytarasztry, Madhawo;
zaprawdę nikt na tej ziemi od śmierci się nie uwolni.

18 Choć armia jego wybita, patrz, Durjodhana wciąż stoi,
jednak bez wrogów zostanie dziś wielki król – Judhiszthira.

19 Myślę, że dziś nikt z mych wrogów ode mnie się nie uwolni,
tych wszystkich szalonych w boju, którzy nie zrzekną się walki,
dzisiaj ja, Kryszno, zabiję, chociażby byli nadludźmi.

20 Pełen wściekłości w zmaganiach dziś długą bezsenność króla
przerwę, gdy księcia Gandharów powalą ostre me strzały.

21 Majątek, który podstępnie zabrał syn nędzny Subali
podczas gry w kości na sali zgromadzeń, dziś ja odbiorę.

22 Dziś z Nagapury* kobiety wszystkie dowiedzą się tego,
że Pandawowie zabili w bitwie ich mężów i synów.

23 Dziś całe to przedsięwzięcie urzeczywistni się, Kryszno,
dziś Durjodhana promienny utraci blask swój i życie.

24 Jeśli ze strachu nie pierzchnie z potyczki ze mną, Warsznejo,
wiedz, że zabiję go, Kryszno, głupca – Dhrytarasztry syna.

25 To stado koni, Zwycięzco, nie zniesie brzdęku cięciwy
mojej ni huku mych dłoni, podjedź, bym atak mógł podjąć”.

26 Kiedy syn Pandu prześwietny rzekł słowa te do Daśarhy,
ów konie popędził, królu, na Durjodhany oddziały.

27 Widząc te siły swych wrogów, trzej rydwannicy gorliwi,
Ardźuna i Bhimasena, i Sahadewa, o panie,
pognali, ryk lwa wydając, chcąc Durjodhanę uśmiercić.

28 Zobaczył, jak razem pędzą z uniesionymi łukami,
i w bój popędził Saubala przeciw morderczym Pandawom.

29 Natarł twój syn Sudarśana na Bhimasenę, Suśarman
oraz Śakuni walczyli z Ardźuną – Ozdobnym W Diadem,
a syn twój* na końskim grzbiecie popędził na Sahadewę.

30 I wówczas syn twój, o władco, szybko, bez trudu i mocno
wyrzucił oszczep kolczasty ku Sahadewy wprost głowie.

31 Usiadł ów na swym rydwanie raniony przez twego syna,
sycząc jak wąż jadowity, a z ciała jego krew ciekła.

32 Lecz Sahadewa po chwili odzyskał świadomość, panie,
i Durjodhanę zasypał gniewny ostrymi strzałami.

33 Syn Kunti – Zdobywca Skarbu – Partha*, w bój krocząc odważnie,
odcinał głowy swych wrogów siedzących na końskich grzbietach.

34 Niszczył te wojska, powalał konie licznymi strzałami
Partha i zaatakował rydwany wszystkich Trigartów.

35 Wówczas Trigartów wojowie wielcy, jednocząc swe siły,
Ardźunę i Wasudewę deszczami strzał zalewali.

36 Syn Pandu o wielkiej sławie, miotając w Satjakarmana
strzały tak ostre jak brzytwa, odciął mu dyszel rydwanu.

37 Inną, ostrzoną kamieniem, z krawędzią jak brzytwa, mocarz
z uśmiechem odciął mu głowę zdobioną w złote kolczyki.

38 Następnie chwycił Satjeszu, patrzyli na to żołnierze,
jak gdyby w lesie jelenia lew głodny, królu, pochwycił.

39 Gdy zabił go, Suśarmana trzema strzałami przeszywszy,
zabijał tych na rydwanach noszących złote ozdoby.

40 W pośpiechu Partha wypuścił strzałę we władcę Prasthali*
ostrą, jak gdyby truciznę tworzoną w gniewie czas długi.

41 Sto strzał mu posłał Ardźuna tak szybkich jak antylopa
i konie tego łucznika zabił, o byku Bharatów.

42 Następnie wyciągnął strzałę ostrą jak kij boga Jamy
i cisnął z lekkim uśmiechem, kierując ją w Suśarmana.

43 Wzniecona gniewem łucznika strzała, przez niego posłana,
dotarła do Suśarmana, serce mu w boju przeszyła.

44 Bez tchu, zabity ów upadł na ziemię, o wielki królu,
radując wszystkich Pandawów, trwożąc zaś twoich żołnierzy.

45 Gdy Suśarmana uśmiercił, synów jego, rydwanników,
trzydziestu ośmiu i siedmiu strzałami posłał ku zgubie.

46 Później ostrymi strzałami wszystkich też jego kompanów
zabił rydwannik i natarł na resztę armii Bharatów.

47 A Bhima gniewny strzałami w walce tej syna twojego,
Sudarśanę, władco ludów, zasypał, śmiejąc się z lekka.

48 I wtedy gniewny, z uśmiechem, odciął mu głowę od ciała
strzałą tak ostrą jak brzytwa, tamten padł martwy na ziemię.

49 Gdy poległ mężny ten heros, wnet dzielni jego druhowie
Bhimę w potyczce oblegli, lejąc nań ostrych strzał deszcze.

50 Wówczas ostrymi strzałami równymi Indry piorunom
żołnierzy tych Wilczobrzuchy zasypał z prawa i z lewa,
i w krótkiej chwili ich Bhima zabił, o byku Bharatów.

51 A gdy ich życia pozbawił, dowódcy ich wielkiej siły,
ruszając na Bhimasenę, walczyli z nim, o Bharato.
Również tych wszystkich syn Pandu zalał groźnymi bełtami.

52 Lecz także twoi, o królu, Pandawów wielkie rydwany
rzęsistym deszczem strzał ostrych ze wszystkich stron osaczali.

53 Wszystkich poniosła ta bitwa – Pandawów przeciw ich wrogom
i twoich pragnących walczyć w starciu tym z Pandawejami.

54 Padali tam wojownicy obu tych armii, o królu,
wzajemnie się zabijając, płacząc za swymi krewnymi.