11.16. Obraz pola bitwy

Waiśampajana rzekł:
1 Tak Gandhari powiedziała o zagładzie rodu Kuru,
a kiedy tam stała, wszystko zobaczyła boskim wzrokiem.

2–3 Czcigodna, mężowi wierna, wspólne śluby z nim czyniąca,
zaprzężona przez ascezę wielką, zawsze prawdomówna,
przez Krysznę*, wielkiego wieszcza, cnotliwego sprawcę życzeń
obdarzona boską wiedzą, różnie lament wyrażała.

4–6 Obdarzona pełnym wglądem w dal, tak jakby była blisko,
dostrzegła arenę bitwy niezwykłą, przerażającą,
usłaną włosami, kośćmi, potokami krwi zalaną,
wszędzie dokoła pokrytą ciał wieloma tysiącami
słoni, koni, wozów, pełną wojów krwią ociekających,
ciał głów swoich pozbawionych i głów wielu bezcielesnych.

7–8 Była ona pełna zmarłych koni, słoni, bohaterów,
nawiedzały ją szakale, kruki, wrony, marabuty,
miejscem stała się radości demonów jedzących ludzi,
pełna także była orłów, brzmiąca odgłosami istot
nieprzyjaznych i przyjaznych i przez sępy nawiedzana.

9–10 A za przyzwoleniem Wjasy, Dhrytarasztra – władca ziemi
oraz wszyscy Pandawowie – Judhiszthira na ich czele –
w ślad za synem Wasudewy* i księciem, którego krewni
padli*, z kobietami Kurów poszli na to pole bitwy.

11 Gdy kobiety zmarłych władców dotarły na Pole Kuru,
zobaczyły tam zabitych synów, braci, ojców, mężów.

12 Pożerały ich szakale krwiożercze i leśne kruki,
upiory, demony, duchy oraz różne inne stwory.

13 Gdy kobiety zobaczyły pole to – plac zabaw Rudry*,
wysiadły z kosztownych wozów, podnosząc okrzyki głośne.

14 Nieszczęsne Bharatów damy, widząc wcześniej niewidziane,
potykały się o ciała lub na ziemię upadały.

15 Strapione, bez opiekunów traciły rozsądek wszelki,
wielkie było to nieszczęście kobiet Kurów i Pańćalów.

16–17 Gdy Subali córka prawa* zobaczyła pole bitwy
straszne, brzmiące zewsząd krzykiem tych o sercach rannych z bólu,
dostrzegłszy zagładę Kurów, wnet do Lotosookiego*
prawiąc, do pierwszego z ludzi, w nieszczęściu te słowa rzekła:

18 „Madhawo, Lotosooki, spójrz na te synowe moje,
ich mężowie są zabici, z włosami w nieładzie krzyczą
jak samice rybołowów*.

19 Przyszły razem, pamiętając o tych bykach wśród Bharatów,
a oddzielnie biegną w stronę synów, braci, ojców, mężów.

20 Matkami zabitych synów pole bitwy jest pokryte
i pełne jest żon herosów zabitych, wielkoramienny.

21 Jaśnieją tygrysy-ludzie – Bhiszma, Karna, Abhimanju,
Drona, Drupada czy Śalja – lśnią niczym płonące ognie.

22 Pole zdobią złote zbroje wysadzane klejnotami,
łańcuchy, naramienniki, bransolety wielkich duchem,

23 włócznie ciskane rękami bohaterów i maczugi,
czyste, zaostrzone miecze i kołczany ze strzałami.

24 Pełno jest drapieżnych zwierząt, gdzieniegdzie stojących stadnie,
a gdzieniegdzie pląsających lub leżących, przeszczęśliwych.

25 Oto właśnie pole bitwy, bohaterze, spójrz, potężny,
widząc to ja z bólu płonę, o Pobudzający Ludzi*.

26 Nie wyobrażałam sobie Pańćalów i Kurów klęski,
bo to jak, Zabójco Madhu, zniszczenie żywiołów pięciu.

27 Orły, sępy rozrywają ciała krwią ociekające,
z pancerzy chwytając, dzikie, pożerają ich tysiące.

28 Czy ktoś z ludzi byłby w stanie wyobrazić sobie klęskę
Dźajadrathy albo Karny, Drony, Bhiszmy, Abhimanju?

29 Ja jestem, Zabójco Madhu, widząc niezniszczalnych – martwych,
co się stali żerem sępów, orłów, kruków, psów, szakali.

30 Spójrz na tych tygrysów-ludzi, wpadli w sidła namiętności,
ulegając Durjodhanie, teraz zgaśli niczym ognie.

31 Wszyscy oni zwykli byli leżeć w miękkich, czystych łożach,
dziś na polu bitwy padli i na gołej ziemi leżą.

32 Radowali ich bardowie, stale sławiąc ich pieśniami,
dziś szakali różne głosy nieprzyjazne, straszne słyszą.

33 Wspaniali herosi dawniej w łożach namaszczali ciała
sandałem i aloesem, dziś na brudnej ziemi leżą.

34 Ich ozdoby rozszarpują sępy, kruki i szakale,
stale i stale wydając nieprzyjazne, straszne krzyki.

35 Jakby żyli, rozmyślając o bitwie, uradowani
dzierżą łuki, strzały, miecze złote, maczugi bez skazy.

36 Liczni – piękne kształty, cera – mają oczy jak u byków,
szarpani przez drapieżniki leżą w swych łańcuchach złotych.

37 Inni – ramiona jak sztaby – objąwszy maczugi, leżą
zwróceni twarzami do nich jak do żon umiłowanych.

38 Tych w zbrojach, z orężem w rękach lśniącym, o Niepokojący,
drapieżniki nie nękają, myśląc, że ci nadal żyją.

39 Łańcuchy jaskrawe, złote innych wojów wielkich duchem,
szarpanych przez drapieżniki, leżą wokół rozrzucone.

40 Straszliwe szakale szarpią tysiącami naszyjniki
zdobiące zabitych szyje, przewspaniałych bohaterów.

41–42 Których przed świtem cieszyli biegli w sztuce swej bardowie
wspaniałymi eulogiami bogatymi w metafory,
tych żałośnie opłakują kobiety nieszczęsne, piękne,
pogrążone w wielkim bólu i smutku, tygrysie Wrysznich.

43 Niczym jaśniejące kępy czerwonych lotosów wodnych
lśnią oblicza pięknych kobiet, teraz więdnące, Keśawo*.

44 Przestają kobiety Kurów lamentować, rozmyślają,
zatopione w myślach, w bólu, kroczą w jedną, drugą stronę.

45 Twarze niewiast z rodu Kuru barwy słońca i czystego
złota, mają także kolor miedziany od łez i gniewu.

46 Słysząc jeno niewyraźne okrzyki lamentu innych,
kobiety nie rozpoznają swych wzajemnych słów boleści.

47 Bohaterki te wzdychając, krzycząc, lamentując długo,
drżąc nieszczęściem rozedrgane, porzucają chęć do życia.

48 Liczne z nich, gdy widzą ciała, wykrzykują, lamentują,
inne delikatnorękie biją głowy swe rękami.

49 Ziemię obsiewają jakby zmieszane ze sobą głowy,
ręce, inne części ciała, które piętrzą się na stosach.

50 Patrząc na bezgłowe ciała i na bezcielesne głowy,
przerażone te kobiety błądzą zdezorientowane.

51 Głowę z ciałem zestawiają i zakłopotane patrzą,
„to nie jego” twierdzą z bólem, innej jednak tam nie widzą.

52 Stopy, uda, ręce, inne części strzałami odcięte
zestawiają te nieszczęsne, mdleją przy tym raz za razem.

53 Inne z żon Bharatów widzą bez ciał głowy pożerane
przez ptactwo i dzikie bestie, mężów jednak nie poznają.

54 Inne biją się po głowach, widząc, o Pogromco Madhu,
braci, ojców, synów, mężów przez wrogów pozabijanych;

55 w rękach ich tkwią nadal miecze, głowy wciąż kolczyki zdobią,
nie sposób po ziemi kroczyć pełnej mięsa, krwi i błota.

56 Nieprzywykłe do nieszczęścia, lecz w nieszczęściu, nienaganne
brną po ziemi – pani bogactw pełnej braci, ojców, synów.

57 Spójrz, Pobudzający Ludzi, na synowych Dhrytarasztry
liczne rzesze, są jak gdyby stada pięknogrzywych klaczy.

58 Bujnowłosy, jakież dla mnie może być nieszczęście większe
niż to, że te wszystkie żony są w tak opłakanym stanie.

59 Z pewnością w poprzednim życiu ja się grzechu dopuściłam,
bo oglądam, Bujnowłosy, zmarłych synów, wnuków, mężów”.
Tak nieszczęsna lamentując, zmarłego dojrzała syna.