9.63. Mowa Durjodhany

Dhrytarasztra rzekł:
1 Jakie chełpliwe rzekł słowa potomek mój, o Sańdźajo,
gdy z głową skopaną, z udem strzaskanym leżał na ziemi?

2 Król wielce skory do gniewu, pełen wrogości do Pandów,
dotknięty wielkim nieszczęściem, cóż rzekł po wielkiej tej walce?

Sańdźaja rzekł:
3 Posłuchaj, królu, monarcho, powiem ci, co nastąpiło,
co rzekł król tak połamany, gdy klęska ta go dopadła.

4 Ze strzaskanymi udami król, władco, kurzem pokryty
zebrał swe włosy rozwiane, spoglądał na wszystkie strony.

5 Włosy zgarniając z wysiłkiem, sycząc jak gdyby był wężem,
oczami od łez pełnymi z wściekłości na mnie się patrzył.

6 Bił ramionami o ziemię przez chwilę jakby słoń w szale,
wstrząsał włosami w nieładzie, zgrzytał zębami złorzecząc
pierwszemu z braci Pandawów i sycząc do mnie przemówił:

7–8 „Choć mym obrońcą był Bhiszma i Karna – pierwszy z łuczników,
i syn Gotamy – Śakuni, i Drona – łucznik wspaniały,
i Aśwatthaman, i Śalja – bohater, i Krytawarman,
doszedłem do tego stanu, nie można ujść przeznaczeniu.

9 Władałem jedenastoma armiami, lecz tak skończyłem,
nikt przeznaczenia nie zdoła przekroczyć, wielkoramienny.

10 Przekaż to moim stronnikom, którzy po bitwie wciąż żyją,
jak Bhimasena podstępnie pobił mnie, gdy ze mną walczył.

11 Zaprawdę, wiele złych czynów wyrządzili Pandawowie
Karnie, Bhuriśrawasowi, Bhiszmie czy Dronie zacnemu.

12 Także ten czyn niechwalebny jest dziełem podłych Pandawów,
przez co – jak sądzę – zyskają pogardę wśród ludzi prawych.

13 Cóż po radości zacnemu, kiedy podstępem zwycięża?
Jakiż mąż światły pochwali tego, kto łamie zasady?

14 Jakiż uczony rad byłby, gdyby bezprawnie zwyciężył,
tak jak raduje się grzesznik, ten Pandu syn – Wilczobrzuchy?

15 Cóż może bardziej zdumiewać niż to, że Bhima wzburzony
dziś, gdy mi uda roztrzaskał, stopą swą zdeptał mi głowę?

16 Czyż można sławić, Sańdźajo, męża, co tak postępuje
wobec świetnego, możnego, wciąż mającego przyjaciół?

17 Wiedzą mój ojciec i matka, czym jest powinność kszatrijów,
obojgu bólem dotkniętym przekaż, Sańdźajo, me słowa:

18 »Ofiary składałem, hojnie wynagradzałem me sługi,
ziemią, morzami władałem, stawałem na głowach wrogów
jeszcze żyjących, Sańdźajo.

19 Co mogłem, w darach rozdałem, druhom sprawiałem przyjemność,
wszystkich mych wrogów niszczyłem, któż kończy lepiej ode mnie?

20 Wkraczałem do wrogich królestw, królów w niewolę zaprzągłem,
dobrze współżyłem z bliskimi, któż kończy lepiej ode mnie?

21 Cześć krewnym okazywałem, miałem szacunek do ludzi,
spełniałem wszystkie trzy cele*, któż kończy lepiej ode mnie?

22 Rozkazywałem przywódcom, zyskałem cześć niezrównaną,
jeździłem na przednich koniach, któż kończy lepiej ode mnie?

23 Wedy zgłębiałem, dawałem też datki, jak każe prawo,
życie spędziłem bez chorób, podbiłem liczne krainy
w oparciu o własną prawość, któż kończy lepiej ode mnie?

24 Szczęściem nikt tak mnie nie pobił, żebym był wrogów sługusem,
szczęściem pomyślność ma długa przejdzie na innych, gdy umrę.

25 Śmierć upragnioną kszatrijów prawość swą wypełniających
teraz ja właśnie osiągam, któż kończy lepiej ode mnie?

26 Szczęściem wciąż wrogość mam w sobie i nie uległem jak prostak,
szczęściem nikt mnie nie pokonał przez jakieś moje zwątpienie.

27 Jak podczas snu ktoś zabity, przez odurzenie, truciznę,
tak z pogwałceniem prawości i umów mnie tu pobito«.

28 I Aśwatthaman czcigodny, i Krytawarman z Satwatów,
i Krypa, syn Śaradwanta, niechaj poznają me słowa:

29 »Nie wolno wam mieć ufności w tych, którzy niszczą układy,
w Pandawów, którzy raz po raz działają w niezgodzie z prawem!«”.

30 Później rzekł też do posłańców król, syn twój mężny prawdziwie:
„W bitwie zostałem pobity nieprawo przez Bhimasenę;

31 za Droną, który jest w niebie, za Śalją czy też za Karną,
za Wryszaseną herosem, Śakunim – synem Subali,

32 za Dźalasandhą mocarzem i władcą ziem – Bhagadattą,
za Saumadattą łucznikiem*, Dźajadrathą – władcą Sindhów,

33 za braćmi, którzy są równi mnie z Duhśasaną na czele,
za Duhśasany potomkiem mężnym, mym synem – Lakszmaną,

34 za tymi i za innymi wieloma mych tysiącami,
jak kupiec bez karawany, ja z tyłu pójdę za nimi.

35 Jakże ma siostra, Duhśala*, będzie krzyczała nieszczęsna
słysząc, że wszyscy jej bracia i mąż zostali zabici!

36 Cóż stanie się z moim ojcem lamentującym z Gandhari,
wiekowym królem, cóż czeka synowe ich, żony wnuków?

37 Z pewnością matka Lakszmany po stracie syna i męża,
choć piękna, szerokooka, ku śmierci zmierzy niebawem*.

38 Ale gdy pozna to wszystko Ćarwaka* wielce czcigodny,
asceta, mędrzec wymowny, wnet bez wątpienia mnie pomści.

39 Gdy kres żywota osiągnę w świętej Samantapańćace,
w trzech światach wielce sławionej, dotrę do światów odwiecznych”.

40 A wówczas mężów tysiące z oczami we łzach, czcigodny,
słysząc lamenty te króla na dziesięć stron się rozpierzchły.

41 Ziemia z lasami, morzami, z bytem ruchomym i stałym,
strasznie się trzęsła, huczała, mieszały się strony świata.

42 Posłańcy do syna Drony dotarli, donieśli wszystko,
co stało się podczas walki maczug, jak króla zabito.

43 Opowiedzieli to wszyscy synowi Drony, Bharato,
długo też nad tym dumali i poszli w bólu, skąd przyszli.