11.1. Smutek Dhrytarasztry

Dźanamedźaja rzekł:
1 Gdy usłyszał Dhrytarasztra o zabiciu Durjodhany,
doszczętnym wybiciu armii, cóż król wielki zrobił, mędrcze?

2 I cóż zrobił król – Kaurawa, Dharmy syn o wzniosłych myślach*?
A Krypa i towarzysze jego – cóż ci trzej zrobili?

3 Znam już czyn Aśwatthamana i wzajemnej klątwy skutki,
powiedz o zdarzeniach dalszych, o tym, co tam rzekł Sańdźaja.

Waiśampajana rzekł:
4–5 Do monarchy Dhrytarasztry, gdy zabito mu stu synów,
zmarniałego niczym drzewo z odciętymi konarami,
popadłego w trans milczący i przytłoczonego troską,
Sańdźaja mądrości wielkiej podszedł i wygłosił mowę:

6 „Po co ubolewasz, władco, boleść w niczym nie pomoże,
osiemnaście wielkich armii zostało wybitych, panie,
cała ziemia jest bez ludzi, zupełnie opustoszała.

7 Władcy ludów pochodzący z różnych krain i stron świata
w towarzystwie twego syna wszyscy poszli ku zagładzie.

8 Nakaż, by z porządkiem w zgodzie przeprowadzić rytuały
pośmiertne dla ojców, synów, wnuków, krewnych i przyjaciół”.

Waiśampajana rzekł:
9 Gdy usłyszał tę żałobną mowę ów niepokonany,
dotknięty zabójstwem synów i wnuków, na ziemię upadł,
jak drzewo przez wiatr zwalone.

Dhrytarasztra rzekł:
10 Gdy zabito mi mych synów, doradców, przyjaciół wszystkich,
teraz w bólu się pogrążę, błąkając się po tej ziemi.

11 Cóż mi bowiem dziś po życiu, gdy mnie krewni opuścili?
Starością przywiędły jestem jak ptak o podciętych skrzydłach.

12 Odarty z królestwa mego, bez wzroku, bez sprzymierzeńców,
mędrcze, ja już lśnił nie będę, tak jak słońce bez promieni.

13 Nie słuchałem rad przyjaciół, gdy je dawał Dźamadagnja*
albo boski wieszcz Narada, albo Kryszna Dwaipajana.

14 Podczas zgromadzenia Kryszna przedstawił mi moje dobro,
mówiąc: „Dość wrogości, królu, pohamuj swojego syna!”.

15 Słów tych – głupiec – nie słuchałem, palą mnie więc srogie męki,
nie słuchałem też porady Bhiszmy – słów zacności pełnych.

16 Gdy o Durjodhanie słyszę w agonii jak byk ryczącym,
o zabójstwie Duhśasany oraz o upadku Karny
czy o zmierzchu Drony – słońca, rozrywane jest me serce.

17 Żadnego dawnego grzechu nie pomnę, Sańdźajo, mego,
którego ten owoc dzisiaj ja, ignorant, tu spożywam.

18 Lecz pewnie w poprzednim życiu coś zrobiłem niegodziwie,
że Stwórca mnie związał z dziełem, które udział ma w nieszczęściu.

19 Utrata żywotnej siły, zguba wszystkich moich krewnych,
klęska druhów i przyjaciół jest boskiego losu skutkiem.
Jakiż inny człek na świecie jest ode mnie nieszczęśliwszy?

20 Niech więc widzą Pandawowie, że dziś śluby podejmuję,
że wkraczam na długą ścieżkę otwartą na świat brahmana*.

Waiśampajana rzekł:
21 Gdy ów Indra pośród mężów, wielki okazując smutek,
lamentował, rzekł Sańdźaja słowa smutek niweczące:

22 „Oddal smutek, królu, wszakże zapewnienia Wed słyszałeś,
różne, z ksiąg nauki starszych i co rzekli niegdyś mędrcy,
o najlepszy, gdy Sryńdźaja cierpiał po utracie syna*.

23 Kiedy syn twój popadł w pychę zrodzoną z młodości, królu,
nie słuchałeś rad przyjaciół, gdy radzili ci, i chciwy,
pragnąc zysku, nie zrobiłeś niczego dla swej korzyści.

24 Duhśasana* ci doradzał i syn Radhy niegodziwy*,
nikczemny Śakuni* także i niemądry Ćitrasena*,
i Cierń-Śalja, który sprawił, że świat cały stał się cierniem*.

25 Słów Bhiszmy – seniora Kurów i Gandhari, i Widury
nie wprowadził w życie tenże syn twój, potomku Bharaty.

26 Mówiąc tak: »Prawości żadnej nie szanuję, tylko wojnę!«,
zagładę kszatrijów wszystkich sprawił i wzrost sławy wrogów.

27 Chociaż ty bezstronny byłeś, nie rzekłeś nic właściwego,
dzierżąc jednakowe brzemię, różną miarą je mierzyłeś.

28 Od początku człowiek winien postępować tak właściwie,
by skończone zamierzenie nie wiązało się z cierpieniem.

29 Królu, oddany synowi, chcący robić, co mu miłe,
nad cierpieniem doświadczonym boleć ty nie powinieneś.

30 Kto tylko miód nad przepaścią widzi, nie widząc przepaści,
żądny miodu spada w przepaść ten, bolejąc jak ty, panie.

31 Bolejący nie osiąga celów, szczęścia nie zaznaje,
nie zyskuje pomyślności, nie znajduje Najwyższego.

32 Kto sam produkuje ogień i okrywa go swą szatą,
a żar spalający umysł odczuwa, ten nie jest mędrcem.

33 To ty wraz ze swoim synem rozpaliłeś ogień Parthów*,
ogień wiatrem słów wzbudzany, polewany masłem żądzy.

34 Po wznieceniu go wpadali doń jak ćmy synowie twoi,
więc nad tymi spalanymi w płomieniach Bujnowłosego*
boleć ty nie powinieneś.

35 Oblicze, które ujawniasz, pełne łez potoków, królu,
nie jest w księgach doceniane, mędrcy go nie pochwalają.

36 Bo łzy twoje niczym iskry zaprawdę tych ludzi palą.
Poprzez rozum porzuć smutek, sam ze sobą dojdź do ładu”.

37 Tak pocieszał go Sańdźaja wielki duchem, a następnie
rzekł Widura swą rozumną mowę, o dręczący wroga.