10.1. Dostrzeżenie sowy

Sańdźaja* rzekł:
1 Wówczas ci bohaterowie* podążyli na południe,
a gdy słońce zachodziło, do obozu się zbliżyli*.

2 W pośpiechu wyprzęgli konie, wielce byli przerażeni,
gdy więc gęsty las znaleźli, w ukryciu rozbili obóz.

3 Przystanęli nieopodal obozu wrogiego wojska,
wszędzie byli poranieni, ostre strzały ich pocięły.

4 Długo i gwałtownie dysząc, rozmyślali o Pandawach,
słysząc ich straszliwe krzyki, tych, co triumf swój uczcić chcieli.

5 Obawiając się pościgu, czym prędzej na wschód pognali,
lecz zmęczenie i pragnienie zmogło wkrótce ich wierzchowce.

6 Władza gniewu, namiętności dopadła łuczników wielkich,
losu swego znieść nie mogli dręczeni zabójstwem króla*,
zatrzymali się po chwili.

Dhrytarasztra rzekł:
7 Czyn, którego się dopuścił Bhima jest niewiarygodny,
powalił mojego syna o tysięcy słoni sile.

8 Przez nikogo niezniszczalny, trwały niczym diament, młody,
przez Pandawów w bitwie syn mój padł pobity, o Sańdźajo.

9 Ludzie jednak, Gawalgano*, nie unikną przeznaczenia,
i dlatego, skoro wkroczył do boju z synami Prythy,
syn mój został powalony.

10 Pewnie serce me, Sańdźajo, jest z kamienia, skoro słysząc
o mych synach stu zabitych, nie pęka na tysiąc części.

11 Cóż będzie ze starców parą, którym synów uśmiercono?
Bo ja żyć nie będę w stanie pod zwierzchnictwem syna Pandu.

12 Skoro byłem ojcem króla, sam, Sańdźajo, będąc królem,
jak żyć mogę niczym sługa pod rządami syna Pandu.

13 Skoro rządy sprawowałem, Sańdźajo, nad całą ziemią,
jak dziś żyć mam niczym sługa doznający licznych cierpień.

14 Jak, Sańdźajo, będę w stanie słuchać mowy tego Bhimy,
który sam mych wszystkich synów pozabijał – całą setkę.

15 Prawdziwe powiedział słowa ów Widura wielki duchem*,
słowa, których, o Sańdźajo, syn mój jednak nie chciał słuchać.

16 Kiedy syn mój, Durjodhana, podstępnie pobity został,
Krytawarman, Krypa, Drony syn, Sańdźajo, cóż zrobili?

Sańdźaja rzekł:
17 Gdy odeszli niedaleko twoi ludzie, przystanęli,
zobaczyli las straszliwy pełen różnych drzew i pnączy.

18 Odpoczęli chwilę, konie swe wspaniałe napoili,
a gdy słońce zachodziło, weszli do wielkiego lasu.

19 Pełen był on różnych zwierząt, wypełniony różnym ptactwem,
przebogaty w drzewa, pnącza, pełen wszelkich dzikich bestii,

20 strumykami i stawami był różnymi upiększony,
znajdowały się tam setki lilii wodnych i lotosów.

21 Do strasznego tego lasu weszli, chłonąc wszystko wzrokiem,
i spostrzegli banian*) wielki, z konarów tysiącem drzewo.

22 Wielcy rydwannicy, królu, gdy podeszli do banianu,
spostrzegli, najlepsi z ludzi, najlepszego pana lasu.

23 Wysiedli ze swych rydwanów, konie z nich powyprzęgali,
ablucje właściwie czyniąc i wieczorne rytuały*.

24 A gdy słońce, dnia luminarz, zaszło za zachodnie góry,
noc gwiaździsta nastąpiła cały świat pielęgnująca.

25 Niebo zdobne w rozproszone gwiazd i planet kompozycje
ze wszech stron jaśniało niczym piękna muślinowa szata.

26 Stworzenia aktywne nocą poruszały się dość sprawnie,
a te, które za dnia kroczą oddały się w snu władanie.

27 Przeraźliwe były krzyki stworzeń, które kroczą w nocy,
dzikie bestie się cieszyły i nastała noc straszliwa.

28 W obliczu tej strasznej nocy, pełni bólu i cierpienia,
Krytawarman, Krypa, Drony syn siedzieli we trzech razem.

29 Wokół banianu zasiedli, właśnie tam ubolewając
nad tym, co się wydarzyło – zgubą Kurów i Pandawów.

30 Ciała ich morzyła senność, położyli się na ziemi,
trudem wielkim doświadczeni, ranni od strzał rozmaitych.

31 Krypę oraz władcę Bhodźów, rydwanników, sen ogarnął;
przywykli do pomyślności, na ból niezasługujący
zasnęli na gołej ziemi pełni bólu i zmęczenia.

32 Lecz syn Drony, o Bharato, w gniewu władzę i wzburzenia
popadł i nie zdołał zasnąć, sycząc jak gdyby był wężem.

33 Nie zasnął wielkoramienny nadmierną wściekłością płonąc,
lecz oglądał las ten, który miał przerażający wygląd.

34 Patrząc na część lasu, w której mieszkały zwierzęta różne,
zobaczył wielkoramienny banian, na nim wron tysiące.

35 Wron tysiące tam spędzało tęże noc, spokojnie spały,
oddzielnie, potomku Kurów, miały tam schronienie swoje.

36 Gdy te wrony wszędzie wokół spały pełne zaufania,
spostrzegł on przybyłą nagle sowę o wyglądzie strasznym*:

37 głośny pisk, ogromne cielsko, rude brwi, zielone oczy,
długi dziób i szpony miała, szybka niczym łowny jastrząb.

38 Delikatny głos wydając, spoczywając jak ptak każdy,
pożądliwie, o Bharato, zajęła banianu gałąź.

39 A gdy ów podniebny tułacz osiągnął banianu konar,
będąc wron nieprzyjacielem, zabił liczne śpiące wrony.

40 Jednym porozdzierał skrzydła, innym głowy poodcinał,
niektórym roztrzaskał szpony, sam waleczne szpony mając.

41 W krótkim czasie ptak ten silny zabił te, co dostrzec zdołał,
ich ciałami, panie ludów, oraz ciał tych kawałkami
zaścielone było wszystko dokoła banianu drzewa.

42 Radość sowę ogarnęła, kiedy wrony te zabiła,
odpłaciwszy tak, jak chciała wrogom, wrogów pogromczyni.

43 A gdy dostrzegł czyn ten niecny spełniony przez sowę nocą,
sam na taki czyn gotowy Drony syn rozmyślał o nim:

44 „Skrzydlacz ten poinstruował mnie, co czynić mam na wojnie,
zniszczyć wrogów chcę i myślę, że właściwy nadszedł moment.

45 Zabić dziś nie jestem w stanie synów Pandu triumfujących,
potężnych, znoszących trudy, wojowniczych, sprawnych w boju,
ale w obecności króla* rzeź zgotować im przyrzekłem*.

46 Jeśli walczyłbym uczciwie, bez wątpienia śmierć bym poniósł,
działałbym jak samobójca, jak ćma, co do ognia leci,
lecz podstępem mogę wygrać, wielką rzeź zgotować wrogom.

47 W kwestii tej, ci, którzy biegli są w kodeksach politycznych*,
wyżej cenią pewne środki niż te, które są niepewne.

48 To, co ludzie mogą ganić, potępiać, obarczać winą,
niech podejmie człowiek, który dba o kodeks wojownika.

49 Krok za krokiem Pandawowie, wszyscy o nieczystych duszach,
dopuszczali się uczynków haniebnych, przebiegłych, podłych.

50 W kwestii tej od dawna słychać strofy dwie wyśpiewywane
słusznie przez prawości znawców, przez dostrzegających prawdę:

51 »Choćby była wyczerpana, przez wrogów zdziesiątkowana,
chociażby się posilała, choćby się wycofywała,
lub wkraczała do obozu – armię wroga zwalczać można.

52 Można też ją zwalczać w nocy, gdy jest pogrążona we śnie,
gdy dowódcy pozbawiona albo gdy jej szyk bojowy
jest rozdarty na dwie części, choć być winien zjednoczony«”*.

53 Takie to postanowienie o zabiciu w nocy śpiących
Pandawów oraz Pańćalów powziął mężny ten syn Drony.

54 Przywołał tę myśl okrutną, stale, stale ją rozważał,
po czym dwóch tych śpiących zbudził: wuja oraz Bhodźów króla.

55 Lecz nie zyskał aprobaty ich w tej kwestii, wstyd nim wstrząsnął,
chwilę jakby kontemplował, po czym rzekł ze łzami w oczach:

56 „Poległ władca Durjodhana, niezrównany, wielkiej siły,
dla którego zaprzęgliśmy wrogość naszą z Pandawami.

57 Samotny, o wzniosłym męstwie, zwierzchnik jedenastu armii –
Bhimasena go powalił w bitwie i nędznicy liczni.

58 Wilczobrzuchy*, nędznik, spełnił czyn okrutny ten niezwykle,
kiedy nogą miażdżył głowę konsekrowanego króla.

59 Pańćalowie się radują, wykrzykują, ryki wznoszą,
dmą w swe konchy i po stokroć biją w bębny ucieszeni.

60 Głośny jazgot instrumentów przemieszany z konch ryczeniem
straszny, wichrem pobudzany, rozprzestrzenia się po świecie.

61 Konie rżą i słonie trąbią, krzyk podnoszą wojownicy,
krzyczą niczym lwy ryczące, słychać ten ogromny hałas.

62 Na wschód dotarł głośny tumult ryczących, uradowanych,
słychać stukot kół rydwanów, od którego włos się jeży.

63 My trzej tylko przeżyliśmy rzeź tę, którą zgotowali
Pandawowie Dhartarasztrom* podczas wielkiej tej masakry.

64 Tych o sile setki słoni, tych wszelakiej broni znawców
uśmiercili Pandawowie, a ja widzę upływ czasu.

65 Z tej zaprawdę to przyczyny tak musiało się wydarzyć,
bo wszelaki trud podjęty, choć niezwykły, tak się kończy.

66 Lecz jeżeli omamienie nie zabrało wam rozumu,
mówcie, co najlepsze dla nas w zgubnych tych okolicznościach?”.