Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)

Przemysław Szczurek
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz

Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.

महाभारत

Mahābhārata

10. Księga o ataku na śpiących (sauptika-parvan)

***

10.10-18 Broń z łodygi trzcinowej (aiṣīkā)

10.18. Wielkoduszność Pana Rudry-Śiwy

Streszczenie rozdziału:
1–23 Mitologiczna opowieść (którą Kryszna opowiada Judhiszthirze) o wielkiej ofierze bogów, pominięciu Rudry-Śiwy przy rozdzielaniu części ofiarnych, gniewie Śiwy i zniszczeniu przez niego ofiary bogów oraz o uśmierzeniu gniewu boga.
24–26 Końcowe powiązanie przez Krysznę mitycznej opowieści o destrukcyjnej sile gniewnego boga Śiwy z destrukcyjnym działaniem Aśwatthamana wspartego łaską Śiwy.

vāsudeva uvāca
tato devayuge 'tīte devā vai samakalpayan |
yajñaṃ vedapramāṇena vidhivad yaṣṭum īpsavaḥ ||10.18.1||

kalpayām āsur avyagrā deśān yajñocitāṃs tataḥ |
bhāgārhā devatāś caiva yajñiyaṃ dravyam eva ca ||10.18.2||

tā vai rudram ajānantyo yāthātathyena devatāḥ |
nākalpayanta devasya sthāṇor bhāgaṃ narādhipa ||10.18.3||

so 'kalpyamāne bhāge tu kṛttivāsā makhe 'maraiḥ |
tarasā bhāgam anvicchan dhanur ādau sasarja ha ||10.18.4||

lokayajñaḥ kriyāyajño gṛhayajñaḥ sanātanaḥ |
pañcabhūtamayo yajño nṛyajñaś caiva pañcamaḥ ||10.18.5||

lokayajñena yajñaiṣī kapardī vidadhe dhanuḥ |
dhanuḥ sṛṣṭam abhūt tasya pañcakiṣkupramāṇataḥ ||10.18.6||

vaṣaṭkāro 'bhavaj jyā tu dhanuṣas tasya bhārata |
yajñāṅgāni ca catvāri tasya saṃhanane 'bhavan ||10.18.7||

tataḥ kruddho mahādevas tad upādāya kārmukam |
ājagāmātha tatraiva yatra devāḥ samījire ||10.18.8||

tam āttakārmukaṃ dṛṣṭvā brahmacāriṇam avyayam |
vivyathe pṛthivī devī parvatāś ca cakampire ||10.18.9||

na vavau pavanaś caiva nāgnir jajvāla caidhitaḥ |
vyabhramac cāpi saṃvignaṃ divi nakṣatramaṇḍalam ||10.18.10||

na babhau bhāskaraś cāpi somaḥ śrīmuktamaṇḍalaḥ |
timireṇākulaṃ sarvam ākāśaṃ cābhavad vṛtam ||10.18.11||

abhibhūtās tato devā viṣayān na prajajñire |
na pratyabhāc ca yajñas tān vedā babhraṃśire tadā ||10.18.12||

tataḥ sa yajñaṃ raudreṇa vivyādha hṛdi patriṇā |
apakrāntas tato yajño mṛgo bhūtvā sapāvakaḥ ||10.18.13||

sa tu tenaiva rūpeṇa divaṃ prāpya vyarocata |
anvīyamāno rudreṇa yudhiṣṭhira nabhastale ||10.18.14||

apakrānte tato yajñe saṃjñā na pratyabhāt surān |
naṣṭasaṃjñeṣu deveṣu na prajñāyata kiṃ cana ||10.18.15||

tryambakaḥ savitur bāhū bhagasya nayane tathā |
pūṣṇaś ca daśanān kruddho dhanuṣkoṭyā vyaśātayat ||10.18.16||

prādravanta tato devā yajñāṅgāni ca sarvaśaḥ |
ke cit tatraiva ghūrṇanto gatāsava ivābhavan ||10.18.17||

sa tu vidrāvya tat sarvaṃ śitikaṇṭho 'vahasya ca |
avaṣṭabhya dhanuṣkoṭiṃ rurodha vibudhāṃs tataḥ ||10.18.18||

tato vāg amarair uktā jyāṃ tasya dhanuṣo 'cchinat |
atha tat sahasā rājaṃś chinnajyaṃ visphurad dhanuḥ ||10.18.19||

tato vidhanuṣaṃ devā devaśreṣṭham upāgaman |
śaraṇaṃ saha yajñena prasādaṃ cākarot prabhuḥ ||10.18.20||

tataḥ prasanno bhagavān prāsyat kopaṃ jalāśaye |
sa jalaṃ pāvako bhūtvā śoṣayaty aniśaṃ prabho ||10.18.21||

bhagasya nayane caiva bāhū ca savitus tathā |
prādāt pūṣṇaś ca daśanān punar yajñaṃ ca pāṇḍava ||10.18.22||

tataḥ sarvam idaṃ svasthaṃ babhūva punar eva ha |
sarvāṇi ca havīṃṣy asya devā bhāgam akalpayan ||10.18.23||

tasmin kruddhe 'bhavat sarvam asvasthaṃ bhuvanaṃ vibho |
prasanne ca punaḥ svasthaṃ sa prasanno 'sya vīryavān ||10.18.24||

tatas te nihatāḥ sarve tava putrā mahārathāḥ |
anye ca bahavaḥ śūrāḥ pāñcālāś ca sahānugāḥ ||10.18.25||

na tan manasi kartavyaṃ na hi tad drauṇinā kṛtam |
mahādevaprasādaḥ sa kuru kāryam anantaram ||10.18.26||

Syn Wasudewy rzekł:
1 Gdy minęła era bogów*, bogowie zdecydowali,
że ofiarę należycie złożą, zgodnie z Wed nakazem.

2 Nieopatrznie wyznaczyli właściwe ofierze części,
bóstwa godne części ofiar i ofiarne komponenty.

3 Bo bogowie nie poznali właściwej natury Rudry
i nie przydzielili, władco, części bogu niezłomnemu.

4 Ten nieobdarzony częścią w ofierze przez nieśmiertelnych
w skórę odziany, niezwłocznie, pragnąc części swej, łuk stworzył.

5 Istnieje ofiara świata, ofiara dostojnych rytów,
trwała ofiara domowa, ofiara żywiołów pięciu
i ofiara ludziom – piąta*.

6 Bóg ten o splecionych włosach przez ofiarę świata stworzył
łuk, ofiarnej części pragnąc, łuk miał długość pięciu łokci.

7 Wykrzyknienie „waszat”* było łuku cięciwą, Bharato,
a cztery warianty ofiar tkwiły w sile jego strzału*.

8 Wówczas gniewny Mahadewa chwycił łuk swój – broń drewnianą
i tam przybył, gdzie bogowie ofiarę składali wespół.

9 Widząc łuk chwytającego ascetę niezniszczalnego,
zadrżała bogini Ziemia, zatrzęsły się górskie szczyty.

10 Wiatr wiać przestał, a krzesany ogień jasno się nie palił,
zbiory gwiazd rozkołysane po niebiosach się błąkały.

11 Słońce nie świeciło więcej, blask swój stracił dysk księżyca,
gęsta ciemność wypełniła całe sklepienie niebieskie.

12 Bogowie oszołomieni stracili świadomość władzy,
nie jaśniała im ofiara, zachwiał się Wed autorytet.

13 Wówczas Rudra dziką strzałą przeszył serce tej ofiary,
a ofiara kształt jelenia przyjmując, umknęła z ogniem.

14 Rudra za nią, Judhiszthiro, gnał po nieba firmamencie,
a gdy ona pod tym kształtem do nieba doszła – rozbłysła.

15 Kiedy ofiara umknęła bogom, stracili świadomość,
z bogami bez świadomości zamęt zapanował wszędzie.

16 Wówczas gniewny bóg trójoki* zakrzywionym końcem łuku
dwa ramiona Sawitara połamał, oślepił Bhagę,
wybił zęby Puszanowi*.

17 Bogowie i części ofiar uciekli na wszystkie strony,
niektórzy wśród nich się trzęśli jakby w przedśmiertelnych drgawkach.

18 Skoro wszystkich ich rozpędził i wyśmiał bóg sinoszyi,
zakrzywionym końcem łuku wstrzymał bogów w ich ucieczce.

19 Nieśmiertelni krzyk wydali, rwąc cięciwę tego łuku,
z cięciwą zerwaną, królu, łuk się nagle rozprostował.

20 Więc bogowie wraz z ofiarą przyszli do boga bez łuku
wspaniałego po schronienie, Pan okazał im swą łaskę.

21 Przejednany Pan Czcigodny gniew swój zrzucił w wód otchłanie,
gniew, stając się ogniem, władco, niezmiennie wysusza wodę.

22 Wtedy Bhadze oddał oczy, ramiona Sawitarowi,
Puszanowi zęby, po czym ofiarę, Pandawo*, zwrócił.

23 Cały wszechświat więc powrócił do naturalnego stanu,
jako Śiwy część bogowie wszystkie dali mu ofiary.

24 Gdy bóg gniewny był, świat cały tkwił w złym położeniu, panie,
gdy ułagodzony – wrócił do naturalnego stanu;
ułagodził go ów heros*!

25 Przez to wielcy rydwannicy zginęli, synowie twoi
i herosi liczni inni, Pańćalowie, ich druhowie.

26 Nie myśl o tym, bo syn Drony nie mógł tego sam dokonać,
lecz przez łaskę Mahadewy; ty swój czyn czyń niezachwianie.