Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Przemysław Szczurek
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
9. Księga Śalji (śalya-parvan)
***
9.1-16 Księga zabicia Śalji (śalya-vadha) /
Osiemnasty dzień bitwy
9.6. Wyświęcenie Śalji na wodza armii Kaurawów
Streszczenie rozdziału:
1–4 Zgoda Śalji na dowodzenie armią Kaurawów, przekonanie o własnej sile.
5–10 Wyświęcenie Śalji przez Durjodhanę na dowódcę armii. Entuzjastyczne reakcje wielkich wojowników Kaurawów, wysławienie Śalji jako wielkiego wojownika.
11–17 Kolejny raz Śalja wypowiada przekonanie o własnej sile.
18–20 Optymizm w szeregach armii Kaurawów, spokojna noc wojowników.
21–23 Słowa Judhiszthiry do Kryszny, prośba o pomoc i opiekę w dalszych zmaganiach.
24–37 Mowa Kryszny. Wysławienie Śalji jako wielkiego wojownika. Nakłanianie Judhiszthiry, by bez wahania zabił Śalję w starciu.
38–41 Spokojna noc w obozie Pańćalów i Pandawów, radość wojowników po śmierci Karny.
saṃjaya uvāca
etac chrutvā vaco rājño madrarājaḥ pratāpavān |
duryodhanaṃ tadā rājan vākyam etad uvāca ha ||9.6.1||
duryodhana mahābāho śṛṇu vākyavidāṃ vara |
yāv etau manyase kṛṣṇau rathasthau rathināṃ varau |
na me tulyāv ubhāv etau bāhuvīrye kathaṃ cana ||9.6.2||
udyatāṃ pṛthivīṃ sarvāṃ sasurāsuramānavām |
yodhayeyaṃ raṇamukhe saṃkruddhaḥ kim u pāṇḍavān |
vijeṣye ca raṇe pārthān somakāṃś ca samāgatān ||9.6.3||
ahaṃ senāpraṇetā te bhaviṣyāmi na saṃśayaḥ |
taṃ ca vyūhaṃ vidhāsyāmi na tariṣyanti yaṃ pare |
iti satyaṃ bravīmy eṣa duryodhana na saṃśayaḥ ||9.6.4||
evam uktas tato rājā madrādhipatim añjasā |
abhyaṣiñcata senāyā madhye bharatasattama |
vidhinā śāstradṛṣṭena hṛṣṭarūpo viśāṃ pate ||9.6.5||
abhiṣikte tatas tasmin siṃhanādo mahān abhūt |
tava sainyeṣv avādyanta vāditrāṇi ca bhārata ||9.6.6||
hṛṣṭāś cāsaṃs tadā yodhā madrakāś ca mahārathāḥ |
tuṣṭuvuś caiva rājānaṃ śalyam āhavaśobhinam ||9.6.7||
jaya rājaṃś ciraṃ jīva jahi śatrūn samāgatān |
tava bāhubalaṃ prāpya dhārtarāṣṭrā mahābalāḥ |
nikhilāṃ pṛthivīṃ sarvāṃ praśāsantu hatadviṣaḥ ||9.6.8||
tvaṃ hi śakto raṇe jetuṃ sasurāsuramānavān |
martyadharmāṇa iha tu kim u somakasṛñjayān ||9.6.9||
evaṃ saṃstūyamānas tu madrāṇām adhipo balī |
harṣaṃ prāpa tadā vīro durāpam akṛtātmabhiḥ ||9.6.10||
śalya uvāca
adyaivāhaṃ raṇe sarvān pāñcālān saha pāṇḍavaiḥ |
nihaniṣyāmi rājendra svargaṃ yāsyāmi vā hataḥ ||9.6.11||
adya paśyantu māṃ lokā vicarantam abhītavat |
adya pāṇḍusutāḥ sarve vāsudevaḥ sasātyakiḥ ||9.6.12||
pāñcālāś cedayaś caiva draupadeyāś ca sarvaśaḥ |
dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca sarve cāpi prabhadrakāḥ ||9.6.13||
vikramaṃ mama paśyantu dhanuṣaś ca mahad balam |
lāghavaṃ cāstravīryaṃ ca bhujayoś ca balaṃ yudhi ||9.6.14||
adya paśyantu me pārthāḥ siddhāś ca saha cāraṇaiḥ |
yādṛśaṃ me balaṃ bāhvoḥ saṃpad astreṣu yā ca me ||9.6.15||
adya me vikramaṃ dṛṣṭvā pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ |
pratīkāraparā bhūtvā ceṣṭantāṃ vividhāḥ kriyāḥ ||9.6.16||
adya sainyāni pāṇḍūnāṃ drāvayiṣye samantataḥ |
droṇabhīṣmāv ati vibho sūtaputraṃ ca saṃyuge |
vicariṣye raṇe yudhyan priyārthaṃ tava kaurava ||9.6.17||
saṃjaya uvāca
abhiṣikte tadā śalye tava sainyeṣu mānada |
na karṇavyasanaṃ kiṃ cin menire tatra bhārata ||9.6.18||
hṛṣṭāḥ sumanasaś caiva babhūvus tatra sainikāḥ |
menire nihatān pārthān madrarājavaśaṃ gatān ||9.6.19||
praharṣaṃ prāpya senā tu tāvakī bharatarṣabha |
tāṃ rātriṃ sukhinī suptā svasthacitteva sābhavat ||9.6.20||
sainyasya tava taṃ śabdaṃ śrutvā rājā yudhiṣṭhiraḥ |
vārṣṇeyam abravīd vākyaṃ sarvakṣatrasya śṛṇvataḥ ||9.6.21||
madrarājaḥ kṛtaḥ śalyo dhārtarāṣṭreṇa mādhava |
senāpatir maheṣvāsaḥ sarvasainyeṣu pūjitaḥ ||9.6.22||
etac chrutvā yathābhūtaṃ kuru mādhava yat kṣamam |
bhavān netā ca goptā ca vidhatsva yad anantaram ||9.6.23||
tam abravīn mahārāja vāsudevo janādhipam |
ārtāyanim ahaṃ jāne yathātattvena bhārata ||9.6.24||
vīryavāṃś ca mahātejā mahātmā ca viśeṣataḥ |
kṛtī ca citrayodhī ca saṃyukto lāghavena ca ||9.6.25||
yādṛg bhīṣmas tathā droṇo yādṛk karṇaś ca saṃyuge |
tādṛśas tad viśiṣṭo vā madrarājo mato mama ||9.6.26||
yudhyamānasya tasyājau cintayann eva bhārata |
yoddhāraṃ nādhigacchāmi tulyarūpaṃ janādhipa ||9.6.27||
śikhaṇḍyarjunabhīmānāṃ sātvatasya ca bhārata |
dhṛṣṭadyumnasya ca tathā balenābhyadhiko raṇe ||9.6.28||
madrarājo mahārāja siṃhadviradavikramaḥ |
vicariṣyaty abhīḥ kāle kālaḥ kruddhaḥ prajāsv iva ||9.6.29||
tasyādya na prapaśyāmi pratiyoddhāram āhave |
tvām ṛte puruṣavyāghra śārdūlasamavikramam ||9.6.30||
sadevaloke kṛtsne 'smin nānyas tvattaḥ pumān bhavet |
madrarājaṃ raṇe kruddhaṃ yo hanyāt kurunandana |
ahany ahani yudhyantaṃ kṣobhayantaṃ balaṃ tava ||9.6.31||
tasmāj jahi raṇe śalyaṃ maghavān iva śambaram |
atipaścād asau vīro dhārtarāṣṭreṇa satkṛtaḥ ||9.6.32||
tavaiva hi jayo nūnaṃ hate madreśvare yudhi |
tasmin hate hataṃ sarvaṃ dhārtarāṣṭrabalaṃ mahat ||9.6.33||
etac chrutvā mahārāja vacanaṃ mama sāṃpratam |
pratyudyāhi raṇe pārtha madrarājaṃ mahābalam |
jahi cainaṃ mahābāho vāsavo namuciṃ yathā ||9.6.34||
na caivātra dayā kāryā mātulo 'yaṃ mameti vai |
kṣatradharmaṃ puraskṛtya jahi madrajaneśvaram ||9.6.35||
bhīṣmadroṇārṇavaṃ tīrtvā karṇapātālasaṃbhavam |
mā nimajjasva sagaṇaḥ śalyam āsādya goṣpadam ||9.6.36||
yac ca te tapaso vīryaṃ yac ca kṣātraṃ balaṃ tava |
tad darśaya raṇe sarvaṃ jahi cainaṃ mahāratham ||9.6.37||
etāvad uktvā vacanaṃ keśavaḥ paravīrahā |
jagāma śibiraṃ sāyaṃ pūjyamāno 'tha pāṇḍavaiḥ ||9.6.38||
keśave tu tadā yāte dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ |
visṛjya sarvān bhrātṝṃś ca pāñcālān atha somakān |
suṣvāpa rajanīṃ tāṃ tu viśalya iva kuñjaraḥ ||9.6.39||
te ca sarve maheṣvāsāḥ pāñcālāḥ pāṇḍavās tathā |
karṇasya nidhane hṛṣṭāḥ suṣupus tāṃ niśāṃ tadā ||9.6.40||
gatajvaraṃ maheṣvāsaṃ tīrṇapāraṃ mahāratham |
babhūva pāṇḍaveyānāṃ sainyaṃ pramuditaṃ niśi |
sūtaputrasya nidhane jayaṃ labdhvā ca māriṣa ||9.6.41||
Sańdźaja rzekł:
1 Gdy dostojny władca Madrów wysłuchał tej mowy króla,
sam, królu, słowami tymi przemówił do Durjodhany:
2 „Durjodhano elokwentny, posłuchaj, wielkoramienny;
dwaj Krysznowie na rydwanie jednym, których ty uważasz
za najlepszych z rydwanników, sile mej nie dorównują.
3 Ja gniewny do bitwy stanę nawet przeciw całej ziemi,
bogom, asurom i ludziom, a cóż mówić o Pandawach?
4 Będę wodzem twojej armii, nie ma tutaj wątpliwości.
Taki szyk bojowy stworzę, że go nasi przeciwnicy
nie przebiją – bez wątpienia, prawdę mówię, Durjodhano”.
5 Gdy tak rzekł przywódca Madrów, król bez zwłoki, wśród żołnierzy,
wyświęcił go, panie ludów, w zgodzie z prawnych ksiąg regułą,
w radosnym nastroju będąc, o najlepszy wśród Bharatów.
6 A gdy został wyświęcony, podniósł się ryk lwi – doniosły
w twojej armii, o Bharato, i rozbrzmiały instrumenty.
7 Radowali się herosi, wielcy rydwannicy Madrów
i sławili króla Śalję promieniejącego w walkach:
8 „Długo żyj, zwyciężaj, królu, zabij wrogów tu zebranych,
siłę ramion twych zyskując, potężni Dhartarasztrowie
niech władają całą ziemią, nieprzyjaciół swych zgładziwszy.
9 Ty potrafisz pobić w walce bogów, asurów i ludzi,
nie mówiąc już o Somakach czy Sryńdźajach – śmiertelnikach”.
10 Tak sławiony władca Madrów silny, był radości pełen;
tej radości nie doznają ludzie o nieczystych duszach.
Śalja rzekł:
11 Dzisiaj ja w natarciu wszystkich Pańćalów wraz z Pandawami
pozabijam, Indro królów, lub zabity zyskam niebo.
12 Dziś niech patrzą na mnie światy, jak nieustraszenie kroczę,
dziś synowie Pandu wszyscy, Wasudewa i Satjaki,
13 Pańćalowie, wojska Ćedich, synowie Draupadi wszyscy,
Dhrysztadjumna i Śikhandin, i wszyscy Prabhadrakowie,
14 niech na moje męstwo patrzą i na moc mojego łuku,
zręczność, siłę mych pocisków i mych ramion w tej batalii.
15 Niech widzą dziś Pandawowie, siddhowie i ćaranowie*,
jaka jest mych ramion siła, jaka moc tkwi w mych pociskach.
16 Dziś mą bitność dostrzegając, wielcy rydwannicy Pandów,
pragnąc mi się przeciwstawić, niech działania różne czynią.
17 Dziś Pandawów wojowników przepędzę na wszystkie strony,
Dronę i Bhiszmę przewyższę w walce, i woźnicy syna*,
walcząc w bitwie będę kroczył dla twego, Kaurawo, szczęścia.
Sańdźaja rzekł:
18 Śalja został wyświęcony wśród żołnierzy twych, czcigodny,
i nie byli już przybici, Bharato, po śmierci Karny.
19 Radość i pogoda ducha wypełniała wojów twoich,
myśleli o śmierci Parthów, bo król Madrów był im wodzem.
20 Radość ogarnęła wojska twoje, byku wśród Bharatów,
nocy tej szczęśliwie spały porzucając wszelkie troski.
21 Słysząc wojów twych okrzyki, przemówił król Judhiszthira
do przywódcy ludu Wrysznich* w obecności całej armii:
22 „Madhawo, syn Dhrytarasztry uczynił dowódcą Śalję,
króla Madrów, mistrza łuku, cała armia go uczciła.
23 Słysząc to praktycznie działaj, czyń, Madhawo, tak jak trzeba,
tyś obrońcą, przewodnikiem, nakaż nam, co robić dalej”.
24 Wasudewa odpowiedział panu ludów, wielki królu:
„Bharato, ja bardzo dobrze znam Śalję Artajaniego*:
25 jest odważny, pełen chwały i nad wyraz wielki duchem,
sprawny i wszechstronny w boju, posiadł lekkość dłoni w walce.
26 Myślę, że król Madrów w starciu jest jak Bhiszma albo Drona,
albo Karna, jest im równy, albo nawet ich przewyższa.
27 Bharato, o władco ludów, myśląc o tym, jak on walczy,
nie znajduję wojownika, który byłby jemu równy.
28 Przewyższa on siłą w starciu Śikhandina i Ardźunę,
Bhimę, z Satwatów herosa* i, Bharato, Dhrysztadjumnę.
29 Władca Madrów, wielki władco, mając siłę lwa i słonia,
bez bojaźni będzie kroczył jak czas – śmierć w czasie zagłady,
okrutny dla wszelkich stworzeń.
30 Nie dostrzegam dziś w tej wojnie równego mu przeciwnika
innego niż ty, tygrysie, który masz tygrysa siłę.
31 Nie ma w całym boskim świecie innego niż ty człowieka,
który w bitwie, dumo Kurów, zabiłby gniewnego Madrę,
który walcząc dnia każdego niepokoi twoje wojska.
32 Zabij więc w potyczce Śalję niczym Maghawant* Śambarę*,
mąż ów najbardziej waleczny czczony jest przez Dhartarasztrę.
33 Bo zwyciężysz pewnie wówczas, gdy pan Madrów zginie w walce,
gdy on zginie, zginie cała wielka armia Dhartarasztrów.
34 Skoro wysłuchałeś, królu, akuratnie mojej mowy,
zmierz się w boju, synu Prythy, z królem Madrów wielkiej siły,
zabij go, wielkoramienny, jak Wasawa* Namućego*.
35 Nie kieruj się tu współczuciem, nie myśl o nim jak o wuju,
darząc czcią kszatrijów prawość, zabij pana ludu Madrów.
36 Ratując się z toni Bhiszmy i Drony, z otchłani Karny,
sam nie utoń ze swą armią, zostawiając Śalję w rowie.
37 Okaż siłę swej ascezy, kszatriji potęgę okaż
i wielkiego rydwannika zabij, moc swą okazując”.
38 Te słowa rzekł Bujnowłosy, kat swych wrogów, i wieczorem
odszedł do namiotu swego, ten przez synów Pandu czczony.
39 Kiedy odszedł Bujnowłosy, Król Prawości–Judhiszthira
oddalił swych wszystkich braci, Pańćalów oraz Somaków
i spokojnie spał tej nocy jak słoń z cierni uwolniony.
40 I wszyscy łucznicy wielcy, Pańćalowie, Pandawowie,
radośni po śmierci Karny spokojnie tej nocy spali.
41 Uleczyła się z gorączki armia wspaniałych łuczników,
do kresu dotarła w końcu armia wielkich rydwanników,
radowały się tej nocy wszystkie wojska synów Pandu,
bo gdy zginął syn woźnicy, odniosły zwycięstwo, panie.