Autorzy
(tłumaczenie)
Anna Rucińska (Vivasvan 2014)
(digitalizacja i zamieszczenie na stronie)
Andrzej Babkiewicz
Źródło tekstu sanskryckiego: GRETIL
Opublikowane za zgodą wydawnictwa (indika 2025).
रामायणम्
Rāmāyaṇa
1. Księga dzieciństwa (bāla-kāṇḍa)
1.9 Opowieść o mędrcu Ryszjaśryndze
Streszczenie rozdziału:
- Sumantra opowiada królowi o wieszczu Ryszjaśryndze i radzi sprowadzić go do Ajodhji.
sumantraś codito rājñā provācedaṃ vacas tadā
yatharṣyaśṛṅgas tv ānītaḥ śṛṇu me mantribhiḥ saha ||1.9.1
lomapādam uvācedaṃ sahāmātyaḥ purohitaḥ
upāyo nirapāyo 'yam asmābhir abhicintitaḥ ||1.9.2
ṛśyaśṛṅgo vanacaras tapaḥsvādhyāyane rataḥ
anabhijñaḥ sa nārīṇāṃ viṣayāṇāṃ sukhasya ca ||1.9.3
indriyārthair abhimatair naracittapramāthibhiḥ
puram ānāyayiṣyāmaḥ kṣipraṃ cādhyavasīyatām ||1.9.4
gaṇikās tatra gacchantu rūpavatyaḥ svalaṃkṛtāḥ
pralobhya vividhopāyair āneṣyantīha satkṛtāḥ ||1.9.5
śrutvā tatheti rājā ca pratyuvāca purohitam
purohito mantriṇaś ca tathā cakruś ca te tadā ||1.9.6
vāramukhyās tu tac chrutvā vanaṃ praviviśur mahat
āśramasyāvidūre 'smin yatnaṃ kurvanti darśane
ṛṣiputrasya ghorasya nityam āśramavāsinaḥ ||1.9.7
pituḥ sa nityasaṃtuṣṭo nāticakrāma cāśramāt ||1.9.8
na tena janmaprabhṛti dṛṣṭapūrvaṃ tapasvinā
strī vā pumān vā yac cānyat sattvaṃ nagararāṣṭrajam ||1.9.9
tataḥ kadā cit taṃ deśam ājagāma yadṛcchayā
vibhāṇḍakasutas tatra tāś cāpaśyad varāṅganāḥ ||1.9.10
tāś citraveṣāḥ pramadā gāyantyo madhurasvaraiḥ
ṛṣiputram upāgamya sarvā vacanam abruvan ||1.9.11
kas tvaṃ kiṃ vartase brahmañ jñātum icchāmahe vayam
ekas tvaṃ vijane ghore vane carasi śaṃsa naḥ ||1.9.12
adṛṣṭarūpās tās tena kāmyarūpā vane striyaḥ
hārdāt tasya matir jātā ākhyātuṃ pitaraṃ svakam ||1.9.13
pitā vibhāṇḍako 'smākaṃ tasyāhaṃ suta aurasaḥ
ṛśyaśṛṅga iti khyātaṃ nāma karma ca me bhuvi ||1.9.14
ihāśramapado 'smākaṃ samīpe śubhadarśanāḥ
kariṣye vo 'tra pūjāṃ vai sarveṣāṃ vidhipūrvakam ||1.9.15
ṛṣiputravacaḥ śrutvā sarvāsāṃ matir āsa vai
tad āśramapadaṃ draṣṭuṃ jagmuḥ sarvāś ca tena ha ||1.9.16
gatānāṃ tu tataḥ pūjām ṛṣiputraś cakāra ha
idam arghyam idaṃ pādyam idaṃ mūlaṃ phalaṃ ca naḥ ||1.9.17
pratigṛhya tu tāṃ pūjāṃ sarvā eva samutsukāḥ
ṛṣer bhītāś ca śīghraṃ tu gamanāya matiṃ dadhuḥ ||1.9.18
asmākam api mukhyāni phalānīmāni vai dvija
gṛhāṇa prati bhadraṃ te bhakṣayasva ca mā ciram ||1.9.19
tatas tās taṃ samāliṅgya sarvā harṣasamanvitāḥ
modakān pradadus tasmai bhakṣyāṃś ca vividhāñ śubhān ||1.9.20
tāni cāsvādya tejasvī phalānīti sma manyate
anāsvāditapūrvāṇi vane nityanivāsinā ||1.9.21
āpṛcchya ca tadā vipraṃ vratacaryāṃ nivedya ca
gacchanti smāpadeśāt tā bhītās tasya pituḥ striyaḥ ||1.9.22
gatāsu tāsu sarvāsu kāśyapasyātmajo dvijaḥ
asvasthahṛdayaś cāsīd duḥkhaṃ sma parivartate ||1.9.23
tato 'paredyus taṃ deśam ājagāma sa vīryavān
manojñā yatra tā dṛṣṭā vāramukhyāḥ svalaṃkṛtāḥ ||1.9.24
dṛṣṭvaiva ca tadā vipram āyāntaṃ hṛṣṭamānasāḥ
upasṛtya tataḥ sarvās tās tam ūcur idaṃ vacaḥ ||1.9.25
ehy āśramapadaṃ saumya asmākam iti cābruvan
tatrāpy eṣa vidhiḥ śrīmān viśeṣeṇa bhaviṣyati ||1.9.26
śrutvā tu vacanaṃ tāsāṃ sarvāsāṃ hṛdayaṃgamam
gamanāya matiṃ cakre taṃ ca ninyus tadā striyaḥ ||1.9.27
tatra cānīyamāne tu vipre tasmin mahātmani
vavarṣa sahasā devo jagat prahlādayaṃs tadā ||1.9.28
varṣeṇaivāgataṃ vipraṃ viṣayaṃ svaṃ narādhipaḥ
pratyudgamya muniṃ prahvaḥ śirasā ca mahīṃ gataḥ ||1.9.29
arghyaṃ ca pradadau tasmai nyāyataḥ susamāhitaḥ
vavre prasādaṃ viprendrān mā vipraṃ manyur āviśet ||1.9.30
antaḥpuraṃ praviśyāsmai kanyāṃ dattvā yathāvidhi
śāntāṃ śāntena manasā rājā harṣam avāpa saḥ ||1.9.31
evaṃ sa nyavasat tatra sarvakāmaiḥ supūjitaḥ
ṛśyaśṛṅgo mahātejāḥ śāntayā saha bhāryayā ||1.9.32
Słysząc tę wieść, rzekł woźnica[1] do króla na osobności:
„Słyszałem ja od kapłanów pewną pradawną opowieść.
Czcigodny Sanatkumara[2] przed laty był opowiadał
W obliczu wieszczów rzecz taką o twoich synach, o królu:
Jest, jak wieść niesie, na ziemi Kaśjapy syn, Wibhandaka,
Jemu zaś syn się narodzi, a nazwą go Ryszjaśrynga.
Od dziecka wyrosły w lesie, pustelnik – mieszkaniec puszczy,
Niczego nie zna ów bramin, bo z ojcem zawsze przebywa.
I obu rodzajowa czystość[3] posiadać będzie ów święty,
Znaną wśród ludzi, o królu, i przez braminów uznaną. 5
Na takim to właśnie życiu upływać będą mu lata,
Na służbie wobec Agniego i prześwietnego rodzica.
W tym samym czasie u Angów[4] nastanie władca wspaniały,
Pod Romapady imieniem znany szeroko, potężny.
Skutkiem występku owego króla nastanie okrutna,
Straszliwa susza, zaprawdę, grozę budząca wśród stworzeń.
I owej suszy nastaniem monarcha zmartwiony srodze
Braminów bogatych w wiedzę wezwie do siebie i rzeknie:
„Zechciejcie wskazać, czcigodni, praw objawionych świadomi,
Znający bieg tego świata, jaką mam czynić pokutę?” 10
I rzekną do stróża ziemi bramini uczeni w Wedach:
„Każ syna tu Wibhandaki sprowadzić za wszelką cenę!
Przywiódłszy tu Ryszjaśryngę, o panie, przyjmij go godnie
I daj mu córkę swą, Siantę, zgodnie z przepisem, za żonę!”
Na takie słowa braminów u króla troska powstanie:
„Jakim, zaiste, sposobem sprowadzić mam tego męża?”
I król po długich naradach z ministrów gronem, roztropny,
Wyśle poń swego kapłana oraz doradców czcigodnych.
Lecz ci na słowa królewskie zadrżą i z twarzą pobladłą
Odmówią, bojąc się wieszcza[5], i nie przywiodą go tutaj. 15
I nad sposobem właściwym zastanowiwszy się, rzekną:
„Przyprowadzimy bramina nie obarczając się winą!”
Tak zatem przez kurtyzany sprowadzi król syna wieszcza,
A gdy deszcz ześlą niebiosa, odda mu Siantę za żonę.
Ten jego zięć, Ryszjaśrynga, obdarzy ciebie synami –
Powtarzam ci to, co niegdyś powiedział Sanatkumara!”
A wtedy król Dasiaratha, rad wielce, rzekł do Sumantry:
„Opowiedz, jak się udało przywieść na dwór Ryszjaśryngę!”
***
[1] Sumantra, który był zarówno ministrem, jak i królewskim woźnicą.
[2] Sanatkumara – jeden z czterech synów Brahmy, zrodzonych z jego umysłu, wiecznie młodych i nieśmiertelnych
[3] Dwojakiego rodzaju czystość (brahmaczarja) to celibat bezwzględny – gdy nosząc skórę antylopy mieszka się przy guru ściśle przestrzegając ślubu czystości, i celibat względny – gdy w celu uzyskania potomstwa łączy się z żoną w określonym czasie.
[4] Królestwo Angów znajdowało się na terenie obecnego Biharu.
[5] bojąc się gniewu wieszcza Wibhandaki