Autorzy
(tłumaczenie)
Anna Rucińska (Vivasvan 2014)
(digitalizacja i zamieszczenie na stronie)
Andrzej Babkiewicz
Źródło tekstu sanskryckiego: GRETIL
Opublikowane za zgodą wydawnictwa (indika 2025).
रामायणम्
Rāmāyaṇa
1. Księga dzieciństwa (bāla-kāṇḍa)
1.8 Ryt o synów
Streszczenie rozdziału:
- Król Dasiaratha zastanawia się nad złożeniem ofiary w intencji otrzymania syna.
- Wasisztha, nadworny kapłan rodu Ikszwaku, radzi mu złożyć wielką ofiarę z konia
tasya tv evaṃ prabhāvasya dharmajñasya mahātmanaḥ
sutārthaṃ tapyamānasya nāsīd vaṃśakaraḥ sutaḥ ||1.8.1
cintayānasya tasyaivaṃ buddhir āsīn mahātmanaḥ
sutārthaṃ vājimedhena kimarthaṃ na yajāmy aham ||1.8.2
sa niścitāṃ matiṃ kṛtvā yaṣṭavyam iti buddhimān
mantribhiḥ saha dharmātmā sarvair eva kṛtātmabhiḥ ||1.8.3
tato 'bravīd idaṃ rājā sumantraṃ mantrisattamam
śīghram ānaya me sarvān gurūṃs tān sapurohitān ||1.8.4
etac chrutvā rahaḥ sūto rājānam idam abravīt
ṛtvigbhir upadiṣṭo 'yaṃ purāvṛtto mayā śrutaḥ ||1.8.5
sanatkumāro bhagavān pūrvaṃ kathitavān kathām
ṛṣīṇāṃ saṃnidhau rājaṃs tava putrāgamaṃ prati ||1.8.6
kāśyapasya tu putro 'sti vibhāṇḍaka iti śrutaḥ
ṛśyaśṛṅga iti khyātas tasya putro bhaviṣyati ||1.8.7
sa vane nityasaṃvṛddho munir vanacaraḥ sadā
nānyaṃ jānāti viprendro nityaṃ pitranuvartanāt ||1.8.8
dvaividhyaṃ brahmacaryasya bhaviṣyati mahātmanaḥ
lokeṣu prathitaṃ rājan vipraiś ca kathitaṃ sadā ||1.8.9
tasyaivaṃ vartamānasya kālaḥ samabhivartata
agniṃ śuśrūṣamāṇasya pitaraṃ ca yaśasvinam ||1.8.10
etasminn eva kāle tu lomapādaḥ pratāpavān
aṅgeṣu prathito rājā bhaviṣyati mahābalaḥ ||1.8.11
tasya vyatikramād rājño bhaviṣyati sudāruṇā
anāvṛṣṭiḥ sughorā vai sarvabhūtabhayāvahā ||1.8.12
anāvṛṣṭyāṃ tu vṛttāyāṃ rājā duḥkhasamanvitaḥ
brāhmaṇāñ śrutavṛddhāṃś ca samānīya pravakṣyati ||1.8.13
bhavantaḥ śrutadharmāṇo lokacāritravedinaḥ
samādiśantu niyamaṃ prāyaścittaṃ yathā bhavet ||1.8.14
vakṣyanti te mahīpālaṃ brāhmaṇā vedapāragāḥ
vibhāṇḍakasutaṃ rājan sarvopāyair ihānaya ||1.8.15
ānāyya ca mahīpāla ṛśyaśṛṅgaṃ susatkṛtam
prayaccha kanyāṃ śāntāṃ vai vidhinā susamāhitaḥ ||1.8.16
teṣāṃ tu vacanaṃ śrutvā rājā cintāṃ prapatsyate
kenopāyena vai śakyam ihānetuṃ sa vīryavān ||1.8.17
tato rājā viniścitya saha mantribhir ātmavān
purohitam amātyāṃś ca preṣayiṣyati satkṛtān ||1.8.18
te tu rājño vacaḥ śrutvā vyathitā vanatānanāḥ
na gacchema ṛṣer bhītā anuneṣyanti taṃ nṛpam ||1.8.19
vakṣyanti cintayitvā te tasyopāyāṃś ca tān kṣamān
āneṣyāmo vayaṃ vipraṃ na ca doṣo bhaviṣyati ||1.8.20
evam aṅgādhipenaiva gaṇikābhir ṛṣeḥ sutaḥ
ānīto 'varṣayad devaḥ śāntā cāsmai pradīyate ||1.8.21
ṛśyaśṛṅgas tu jāmātā putrāṃs tava vidhāsyati
sanatkumārakathitam etāvad vyāhṛtaṃ mayā ||1.8.22
atha hṛṣṭo daśarathaḥ sumantraṃ pratyabhāṣata
yatharṣyaśṛṅgas tv ānīto vistareṇa tvayocyatām ||1.8.23
Lecz tak potężny ów władca, prawy i ducha wielkiego,
Choć się umartwiał w tym celu, nie miał potomka-dziedzica.
Gdy rzecz rozważał ów wielki, myśl taka mu zaświtała:
„Czemuż by, skoro chcę syna, nie złożyć ofiary z konia?[1]”
I upewniwszy się w myśli, że trzeba złożyć ofiarę,
Wraz z doradcami wszystkimi rozumny ów i szlachetny
Król zwrócił się do Sumantry, pierwszego spośród ministrów:
„Czym prędzej sprowadź tu wszystkich mych guru i purohitów[2]!”
Podążył tedy Sumantra w te pędy i, szybkonogi,
Sprowadził wszystkich dostojnych, Wed znawców najznakomitszych: 5
Sujadżnię i Wamadewę, Kaśjapę[3] i Dżabalego,
Kapłana Wasiszthę oraz innych, najlepszych z braminów.
Z szacunkiem ich powitawszy, szlachetny król Dasiaratha
Rzekł do nich te słowa proste, pełne prawości i treści:
„Zaprawdę, boleję wielce, że nie mam szczęścia mieć syna.
W tym celu ofiarę z konia chcę złożyć – oto ma wola!
Ofiarę tę pragnę złożyć tak, jak to siastry[4] wskazują,
A jak życzenie me spełnić, zechciejcie się zastanowić!”
A wtedy wszyscy bramini z Wasiszthą na czele, chwaląc
Przez króla wypowiedziane słowa, ze czcią je przyjęli. 10
I rzekli do Dasiarathy, radzi niezmiernie, te słowa:
„Każ zebrać potrzebne rzeczy oraz wypuścić rumaka!
Niech brzeg północny Saraju stanie się miejscem ofiary –
Wszystko to sprawi, o królu, że synów lubych uzyskasz!
Bo zamiar, który ma syna za cel, jest zbożnym zamysłem!”
Ucieszył się wtedy władca słysząc te słowa braminów
I zwrócił się do doradców ze wzrokiem pełnym radości:
„Niech przygotuje się wszystko wedle zaleceń mych guru!
Pod dobrą strażą[5], w asyście kapłana[6] puściwszy konie,
Niechaj na brzegu północnym Saraju ołtarz się wzniesie. 15
Obrzędy zażegnujące, kolejno, wedle przepisu,
Niech się odprawi. Król każdy może tę spełniać ofiarę,
Lecz ta, najwyższa wśród ofiar, ma być bez błędu, bez skazy,
Bo tylko na to czyhają przebiegłe brahmarakszasy[7],
Sprawca zniszczonej ofiary zaś ginie od razu, zatem
Aby tę moją ofiarę wypełnić zgodnie z przepisem,
Niechaj wynajdzie się sposób – wy znacie się na tych sprawach!”
Tak rzekł, a wszyscy doradcy cześć swoją mu okazali.
Słowa te króla nad króle jak rozkaz potraktowawszy,
Wraz z braminami prawymi sławili pierwszego z władców, 20
I pożegnawszy się, wszyscy odeszli tam, skąd przybyli.
Król po odejściu braminów tak rzekł do swoich doradców:
„Wedle wskazówek kapłanów niech się odbędzie ofiara!”
To rzekłszy, lew wśród monarchów, obecnych przy nim ministrów
Odprawił, sam zaś, prześwietny, do swych pokoi się udał.
Tam zwrócił się do swych lubych małżonek Indra wśród ludzi:
„Przystąpcie do inicjacji – o syna ofiarę złożę!”
Od słów tych radosnych lica owych promiennych królowych
Rozbłysły urodą niczym lotosy z nadejściem wiosny.
***
[1] ofiara z konia (aśwamedha) – wielka ofiara składana przez królów dla umocnienia swej potęgi
[2] purohita – kapłan nadworny
[3] tj. syna Kaśjapy
[4] siastry – pisma religijne
[5] liczącą czterystu dobrze wyćwiczonych rycerzy
[6] Przy każdym kroku postawionym przez konia w czasie jego wędrówki kapłan winien wlewać ofiarę do ognia.
[7] brahmarakszasy – demony (rakszasy) bramińskiego stanu, które czyhają tylko na jakiś błąd
w rytuale, by moc się nasycić składaną dla bogów ofiarą