Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie, analiza gramatyczna i syntaktyczna, objaśnienia)

Andrzej Babkiewicz
(zamieszczenie tłumaczeń)
Krzysztof Hołubicki

भागवतपुराण

Bhāgavata-purāṇa

Purana Bhagawata 

Księga 1 (prathama-skandha)

Rozdział 1.10. (daśamo ‘dhyāya)

Wyjazd Kryszny do Dwaraki (śrī-kṛṣṇa-dvārakā-gamana)

Streszczenie rozdziału:

1-8 Judhiszthira dobrze włada zdobytym królestwem, Kryszna ponownie szykuje się do powrotu do Dwaraki (1-3 metrum dźagati).

9-20 Wyjście Kryszny z pałacu – miłość mieszkańców Hastinapury do odjeżdżającego.

21-30 Kobiety w rozmawe między sobą wychwalają Krysznę (metrum dźagati):

  • 21-24 Kryszna jako przyczyna przejawienia świata i absolut doświadczany przez mędrców;
  • 25-28 Kryszna jako zstąpienie Boga dla naprawy świata. Błogosławiona dynastia Jadu i Mathura, w której Bóg przebywa;
  • 26-30 chwały żon Kryszny;

31-36 Procedury pożegnalne i droga Kryszny do Dwaraki.

शौनक उवाच
हत्वा स्वरिक्थस्पृध आततायिनो
युधिष्ठिरो धर्मभृतां वरिष्ठः ।
सहानुजैः प्रत्यवरुद्धभोजनः
कथं प्रवृत्तः किमकारषीत्ततः ॥१॥

śaunaka uvāca
hatvā sva-riktha-spṛdha ātatāyino
yudhiṣṭhiro dharma-bhṛtāṃ variṣṭhaḥ
|
sahānujaiḥ pratyavaruddha-bhojanaḥ
kathaṃ pravṛttaḥ kim akāraṣīt tataḥ
||10.1.1||

Śaunaka rzekł:
Kiedy zabił wrogów żądnych jego mienia
pośród prawa dzierżców pierwszy Judhiszthira,
wraz z braćmi cóż zrobił ze swoim dziedzictwem,
jak się utrzymywał, zyskawszy uciechy?

सूत उवाच
वंशं कुरोर्वंशदवाग्निनिर्हृतं
संरोहयित्वा भवभावनो हरिः ।
निवेशयित्वा निजराज्य ईश्वरो
युधिष्ठिरं प्रीतमना बभूव ह ॥२॥

sūta uvāca
vaṃśaṃ kuror vaṃśa-davāgni-nirhṛtaṃ
saṃrohayitvā bhava-bhāvano hariḥ
|
niveśayitvā nija-rājya īśvaro
yudhiṣṭhiraṃ prītamanā babhūva ha ||1.10.2||

Suta rzekł:
Gdy dynastia Kurów jak las bambusowy
strawiony pożarem znów wykiełkowała,
stwórca bytów Hari osadził na tronie
króla Judhiszthirę i jaśniał radością.

निशम्य भीष्मोक्तमथाच्युतोक्तं
प्रवृत्तविज्ञानविधूतविभ्रमः ।
शशास गामिन्द्र इवाजिताश्रयः
परिध्युपान्तामनुजानुवर्तितः ॥३॥

niśamya bhīṣmoktam athācyutoktaṃ
pravṛtta-vijñāna-vidhūta-vibhramaḥ
|
śaśāsa
gām indra ivājitāśrayaḥ
paridhy-upāntām anujānuvartitaḥ
||1.10.3||

Słowa Bhiszmy słyszał i słowa Aćjuty,
tak wzeszłą mądrością odrzucił złudzenie,
wówczas niczym Indra w pieczy niezłomnego
z braćmi chronił ziemię aż po jej granice.

कामं ववर्ष पर्जन्यः सर्वकामदुघा मही ।
सिषिचुः स्म व्रजान् गावः पयसोधस्वतीर्मुदा ॥४॥

kāmaṃ vavarṣa parjanyaḥ
sarva-kāma-dughā mahī
|
siṣicuḥ sma
vrajān gāvaḥ
payasodhasvatīr mudā
||1.10.4||

Chmury deszcz dostatnio lały,
Ziemia niczym dojna krowa,
w szczęściu krowy z pełnych wymion
pastwiska zraszały mlekiem.

नद्यः समुद्रा गिरयः सवनस्पतिवीरुधः ।
फलन्त्योषधयः सर्वाः काममन्वृतु तस्य वै ॥५॥

nadyaḥ samudrā girayaḥ
sa-vanaspati-vīrudhaḥ
|
phalanty oṣadhayaḥ sarvāḥ
kāmam anvṛtu tasya vai ||1.10.5||

Oceany, rzeki, góry
pełne roślin, udrzewione
rozkwitały z wszelkim zielem,
wypełniając jego wolę.

नाधयो व्याधयः क्लेशा दैवभूतात्महेतवः ।
अजातशत्रावभवन् जन्तूनां राज्ञि कर्हिचित् ॥६॥

nādhayo vyādhayaḥ kleśā
daiva-bhūtātma-hetavaḥ
|
ajātaśatrāv abhavan
jantūnāṃ rājñi karhicit
||1.10.6||

Niepokoje i choroby
z losu, ciała i od istot,
gdy był królem Judhiszthira,
nigdy stworzeń nie trapiły.

उषित्वा हास्तिनपुरे मासान् कतिपयान् हरिः ।
सुहृदां च विशोकाय स्वसुश्च प्रियकाम्यया ॥७॥

uṣitvā hāstinapure
māsān kati-payān hariḥ
|
suhṛdāṃ ca viśokāya
svasuś ca priya-kāmyayā
||1.10.7||

By uśmierzyć ból przyjaciół
i z miłości do swej siostry,
pomieszkawszy w Mieście Słoni
przez miesięcy kilka, Hari

आमन्त्र्य चाभ्यनुज्ञातः परिष्वज्याभिवाद्य तम् ।
आरुरोह रथं कैश्चित्परिष्वक्तोऽभिवादितः ॥८॥

āmantrya cābhyanujñātaḥ
pariṣvajyābhivādya tam
|
āruroha
rathaṃ kaiścit
pariṣvaktobhivāditaḥ
||1.10.8||

żegnał się za zgodą króla,
cześć oddawał, obejmował,
wychwalany i ściskany
na rydwanie swoim stanął.

सुभद्रा द्रौपदी कुन्ती विराटतनया तथा ।
गान्धारी धृतराष्ट्रश्च युयुत्सुर्गौतमो यमौ ॥९॥

subhadrā draupadī kuntī
virāṭa-tanayā
tathā |
gāndhārī dhṛtarāṣṭraś ca
yuyutsur gautamo yamau
||1.10.9||

Subhadra, Draupadi, Kunti
i Wiraty córa, z nimi
Gandhari i Dhrytarasztra,
Jujutsu, Krypa, bliźniacy,

वृकोदरश्च धौम्यश्च स्त्रियो मत्स्यसुतादयः ।
न सेहिरे विमुह्यन्तो विरहं शार्ङ्गधन्वनः ॥१०॥

vṛkodaraś ca dhaumyaś ca
striyo matsya-sutādayaḥ
|
na sehire vimuhyanto
virahaṃ śārṅga-dhanvanaḥ ||1.10.10||

Wilczybrzuch, Dhaumja, kobiety
począwszy od córki Matsji,
omdlewając, znieść nie mogli
z Śarngodzierżcą rozdzielenia.

सत्सङ्गान्मुक्तदुःसङ्गो हातुं नोत्सहते बुधः ।
कीर्त्यमानं यशो यस्य सकृदाकर्ण्य रोचनम् ॥११॥

sat-saṅgān mukta-duḥsaṅgo
hātuṃ notsahate budhaḥ
|
kīrtyamānaṃ yaśo yasya
sakṛd ākarṇya rocanam
||1.10.11||

Mądry człek, złych związków zbyty,
dobrych związków już nie rzuci,
tak też ten, kto choć raz słyszał
jego chwały jaśniejące.

तस्मिन् न्यस्तधियः पार्थाः सहेरन् विरहं कथम् ।
दर्शनस्पर्शसंलापशयनासनभोजनैः ॥१२॥

tasmin nyasta-dhiyaḥ pārthāḥ
saheran virahaṃ katham
|
darśana-sparśa-saṃlāpa-
-śayana-āsana-bhojanaiḥ
||1.10.12||

Jak rozłąkę mogły zdzierżyć
dzieci Prythy, co złożyły
w nim swe myśli, oglądając,
dotykając, rozmawiając,
jedząc, śpiąc czy wraz z nim siedząc?

सर्वे तेऽनिमिषैरक्षैस्तमनुद्रुतचेतसः ।
वीक्षन्तः स्नेहसम्बद्धा विचेलुस्तत्र तत्र ह ॥१३॥

sarve te 'nimiṣair akṣais
tam anudruta-cetasaḥ
|
vīkṣantaḥ sneha-sambaddhā
vicelus tatra tatra ha
||1.10.13||

Miłości splątani węzłem,
z myślą, co podąża za nim,
w niego patrząc bez mrugania,
wszędzie tam gdzie on zdążali.

न्यरुन्धन्नुद्गलद्बाष्पमौत्कण्ठ्याद्देवकीसुते ।
निर्यात्यगारान्नोऽभद्रमिति स्याद्बान्धवस्त्रियः ॥१४॥

nyarundhann udgalad bāṣpam
autkaṇṭhyād devakī-sute
|
niryāty agārān no ’bhadram
iti syād bāndhava-striyaḥ
||1.10.14||

Gdy Dewaki syn wychodził
z gmachu, to kobiety z rodu
łzy tęsknoty wstrzymywały,
by nie ściągnąć zła jakiego.

मृदङ्गशङ्खभेर्यश्च वीणापणवगोमुखाः ।
धुन्धुर्यानकघण्टाद्या नेदुर्दुन्दुभयस्तथा ॥१५॥

mṛdaṅga-śaṅkha-bheryaś ca
vīṇā-paṇava-gomukhāḥ
|
dhundhury-ānaka-ghaṇṭādyā
nedur dundubhayas tathā
||1.10.15||

Uderzono wówczas w kotły,
bębny, werble, tarabany,
grały konchy, krowie rogi,
lutnie, dzwony i cymbały.

प्रासादशिखरारूढाः कुरुनार्यो दिदृक्षया ।
ववृषुः कुसुमैः कृष्णं प्रेमव्रीडास्मितेक्षणाः ॥१६॥

prāsāda-śikharārūḍhāḥ
kuru-nāryo
didṛkṣayā |
vavṛṣuḥ kusumaiḥ
kṛṣṇaṃ
prema-vrīḍāsmitekṣaṇāḥ
||1.10.16||

Damy Kurów, pragnąc widzieć,
na pałaców szczyty weszły,
z miłości wstydliwie patrząc,
Krysznę kwieciem obsypały.

सितातपत्रं जग्राह मुक्तादामविभूषितम् ।
रत्नदण्डं गुडाकेशः प्रियः प्रियतमस्य ह ॥१७॥

sitātapatraṃ jagrāha
muktā-dāma-vibhūṣitam
|
ratna-daṇḍaṃ guḍākeśaḥ
priyaḥ priyatamasya ha
||1.10.17||

Aby chronić kochanego,
miłujący go Snu Władca
niósł parasol biały z drzewcem
z klejnotów i z rzędem pereł,

उद्धवः सात्यकिश्चैव व्यजने परमाद्भुते ।
विकीर्यमाणः कुसुमै रेजे मधुपतिः पथि ॥१८॥

uddhavaḥ sātyakiś caiva
vyajane paramādbhute
|
vikīryamāṇaḥ kusumai
reje madhupatiḥ pathi
||1.10.18||

zaś Uddhawa i Satjaki
dwa wachlarze przecudowne.
Władca Madhu krocząc traktem
jaśniał kwiatem obsypany.

अश्रूयन्ताशिषः सत्यास्तत्र तत्र द्विजेरिताः ।
नानुरूपानुरूपाश्च निर्गुणस्य गुणात्मनः ॥१९॥

aśrūyantāśiṣaḥ satyās
tatra tatra dvijeritāḥ
|
nānurūpānurūpāś ca
nirguṇasya guṇātmanaḥ
||1.10.19||

Tu i tam błogosławieństwem
dwójzrodzeni obdarzali
boga z cech, bezcechowego
ni stosownym, ni nietrafnym.

अन्योन्यमासीत्सञ्जल्प उत्तमश्लोकचेतसाम् ।
कौरवेन्द्रपुरस्त्रीणां सर्वश्रुतिमनोहरः ॥२०॥

anyonyam āsīt sañjalpa
uttama-śloka-cetasām
|
kauravendra-pura-strīṇāṃ
sarva-śruti-manoharaḥ
||1.10.20||

Kobiety stolicy Kurów,
których serca w Bogu trwały,
rozmawiały, a ich słowa
Objawienia myśli kradły:

स वै किलायं पुरुषः पुरातनो
य एक आसीदविशेष आत्मनि ।
अग्रे गुणेभ्यो जगदात्मनीश्वरे
निमीलितात्मन् निशि सुप्तशक्तिषु ॥२१॥

sa vai kilāyaṃ puruṣaḥ purātano
ya eka āsīd aviśeṣa ātmani
|
agre guṇebhyo jagad-ātmanīśvare
nimīlitātman niśi supta-śaktiṣu
||1.10.21||

„Oto ten Człowiek, co niezróżnicowany,
prastary, trwał w sobie, jeszcze przed gunami,
w jaźni świata, w Bogu, kiedy moce spały,
był jaźnią uśpioną, jeden pośród nocy.

स एव भूयो निजवीर्यचोदितां
स्वजीवमायां प्रकृतिं सिसृक्षतीम् ।
अनामरूपात्मनि रूपनामनी
विधित्समानोऽनुससार शास्त्रकृत् ॥२२॥

sa eva bhūyo nija-vīrya-coditāṃ
sva-jīva-māyāṃ prakṛtiṃ sisṛkṣatīm
|
anāma-rūpātmani
rūpa-nāmanī
vidhitsamānonusasāra śāstra-kṛt
||1.10.22||

To on też ponownie chcąc nazwy i kształty
przydać bez nazwy i kształtu żywinie,
pism twórca podążył za pragnącą stwarzać,
nagloną nasieniem, łudzącą przyrodą.

स वा अयं यत्पदमत्र सूरयो
जितेन्द्रिया निर्जितमातरिश्वनः ।
पश्यन्ति भक्त्युत्कलितामलात्मना
नन्वेष सत्त्वं परिमार्ष्टुमर्हति ॥२३॥

saayaṃ yat padam atra sūrayo
jitendriyā nirjita-mātariśvanaḥ
|
paśyanti bhakty-utkalitāmalātmanā
nanv eṣa
sattvaṃ parimārṣṭum arhati ||1.10.23||

To jego domenę przeczystą swą duszą
rozkwitłą miłością tu widzą poeci,
co wiatrem władają, których zmysły w pieczy.
To on nasze serca powinien oczyścić.

स वा अयं सख्यनुगीतसत्कथो
वेदेषु गुह्येषु च गुह्यवादिभिः ।
य एक ईशो जगदात्मलीलया
सृजत्यवत्यत्ति न तत्र सज्जते ॥२४॥

saayaṃ sakhy anugīta-sat-katho
vedeṣu guhyeṣu ca guhya-vādibhiḥ
|
ya eka īśo jagad ātma-līlayā
sṛjaty avaty atti na tatra sajjate
||1.10.24||

O nim, przyjaciółko, za Gitą zdążając,
mówią głosiciele wedyjskich sekretów.
On, Władca jedyny, świat dla swej zabawy
stwarza, ma w pieczy i zjada, doń nie lgnąc.

यदा ह्यधर्मेण तमोधियो नृपा
जीवन्ति तत्रैष हि सत्त्वतः किल ।
धत्ते भगं सत्यमृतं दयां यशो
भवाय रूपाणि दधद्युगे युगे ॥२५॥

yadā hy adharmeṇa tamo-dhiyo nṛpā
jīvanti tatraiṣa hi sattvataḥ kila
|
dhatte
bhagaṃ satyam ṛtaṃ dayāṃ yaśo
bhavāya rūpāṇi dadhad yuge yuge
||1.10.25||

Gdzie niecni władcy żyją z nieprawości,
tam on z jestestwa postaci przejawia.
Eon za eonem umieszcza dla dobra
cząstkę, prawdę, prawość, łaskę oraz sławę.

अहो अलं श्लाघ्यतमं यदोः कुल-
महो अलं पुण्यतमं मधोर्वनम् ।
यदेष पुंसामृषभः श्रियः पतिः
स्वजन्मना चङ्क्रमणेन चाञ्चति ॥२६॥

aho alaṃ ślāghyatamaṃ yadoḥ kulam
aho alaṃ puṇyatamaṃ madhor vanam
|
yad eṣa puṃsām ṛṣabhaḥ śriyaḥ patiḥ
sva-janmanā caṅkramaṇena cāñcati
||1.10.26||

Oh! Jak godna sławy jest dynastia Jadu!
Oh! Jakże najświętsza jest też puszcza Madhu,
które to uświęcił ów buhaj wśród ludzi,
małżonek Fortuny, w nich rodząc się, krocząc.

अहो बत स्वर्यशसस्तिरस्करी
कुशस्थली पुण्ययशस्करी भुवः ।
पश्यन्ति नित्यं यदनुग्रहेषितं
स्मितावलोकं स्वपतिं स्म यत्प्रजाः ॥२७॥

aho bata svar-yaśasas tiraskarī
kuśa-sthalī puṇya-yaśas-karī bhuvaḥ
|
paśyanti nityaṃ yad
anugraheṣitaṃ
smitāvalokaṃ sva-patiṃ sma yat-prajāḥ
||1.10.27||

Jakież to cudowne, że miasto Mathura
zawstydza niebiosa i Ziemię rozsławia!
Wciąż jego mieszkańcy widzą swego władcy
z łaski zesłanego uśmiechnięte lico.

नूनं व्रतस्नानहुतादिनेश्वरः
समर्चितो ह्यस्य गृहीतपाणिभिः ।
पिबन्ति याः सख्यधरामृतं मुहु-
र्व्रजस्त्रियःसम्मुमुहुर्यदाशयाः ॥२८॥

nūnaṃ vrata-snāna-hutādineśvaraḥ
samarcito hy asya gṛhīta-pāṇibhiḥ
|
pibanti yāḥ sakhy
adharāmṛtaṃ muhur
vraja-striyaḥ sammumuhur yad-āśayāḥ
||1.10.28||

Jemu poślubione pewnie czciły Boga
ascezą, kąpielą, ofiarą czy ślubem,
że teraz warg nektar ciągle mogą spijać,
za którym pasterki mu oddane mdlały.

या वीर्यशुल्केन हृताः स्वयंवरे
प्रमथ्य चैद्यप्रमुखान् हि शुष्मिणः ।
प्रद्युम्नसाम्बाम्बसुतादयोऽपरा
याश्चाहृता भौमवधे सहस्रशः ॥२९॥

vīrya-śulkena hṛtāḥ svayaṃvare
pramathya caidya-pramukhān hi śuṣmiṇaḥ
|
pradyumna-sāmbāmba-sutādayoparā
yāś cāhṛtā bhauma-vadhe sahasraśaḥ
||1.10.29||

Gdy pokonał władców takich, jak król Ćedich,
to wziął matkę Samby, Pradjumny i Amby –
ceną było męstwo podczas swajamwary.
Innych wziął tysiące, kiedy zabił Bhaumę.

एताः परं स्त्रीत्वमपास्तपेशलं
निरस्तशौचं बत साधु कुर्वते ।
यासां गृहात्पुष्करलोचनः पति-
र्न जात्वपैत्याहृतिभिर्हृदि स्पृशन् ॥३०॥

etāḥ paraṃ strītvam apāsta-peśalaṃ
nirasta-śaucaṃ bata sādhu kurvate
|
yāsāṃ gṛhāt puṣkara-locanaḥ patir
na jātv apaity āhṛtibhir hṛdi spṛśan
||1.10.30||

Ich cnota przepadła, stracona niewinność,
a jednak kobiecość ich zacną uczynił,
wszak komnat ich nigdy mąż lotosooki
nie rzuca i serca darami zjednuje”.

एवंविधा गदन्तीनां स गिरः पुरयोषिताम् ।
निरीक्षणेनाभिनन्दन् सस्मितेन ययौ हरिः ॥३१॥

sūta uvāca
evaṃ vidhā gadantīnāṃ
sa giraḥ pura-yoṣitām
|
nirīkṣaṇenābhinandan
sasmitena yayau hariḥ
||1.10.31||

Suta rzekł:
Mową cieszył się mieszczanek,
kobiet, co tak rozprawiały,
na nie zerknął, się uśmiechnął
i pojechał dalej Hari.

अजातशत्रुः पृतनां गोपीथाय मधुद्विषः ।
परेभ्यः शङ्कितः स्नेहात्प्रायुङ्क्त चतुरङ्गिणीम् ॥३२॥

ajātaśatruḥ pṛtanāṃ
gopīthāya madhu-dviṣaḥ
|
parebhyaḥ śaṅkitaḥ snehāt
prāyuṅkta
catur-aṅgiṇīm ||1.10.32||

Choć wróg jego się nie zrodził,
to z obawy przed wrogami
i z miłości Judhiszthira
armię wziął czteroczłonową,
aby chronić Madhugromcę.

अथ दूरागतान् शौरिः कौरवान् विरहातुरान् ।
सन्निवर्त्य दृढं स्निग्धान् प्रायात्स्वनगरीं प्रियैः ॥३३॥

atha dūrāgatān śauriḥ
kauravān virahāturān
|
sannivartya dṛḍhaṃ
snigdhān
prāyāt sva-nagarīṃ priyaiḥ
||1.10.33||

Gdy rozstaniem z nim trapieni
Kurowie daleko zaszli,
on stanowczo miłych wstrzymał
i z druhami k miastu ruszył.

कुरुजाङ्गलपाञ्चालान् शूरसेनान् सयामुनान् ।
ब्रह्मावर्तं कुरुक्षेत्रं मत्स्यान् सारस्वतानथ ॥३४॥

kuru-jāṅgala-pāñcālān
śūrasenān sa yāmunān
|
brahmā-vartaṃ kurukṣetraṃ
matsyān sārasvatān atha
||1.10.34||

Lasy Kurów i Pańćalję,
Śaurasenę, kraj Jamunów,
Brahmawartę, Kurukszetrę,
Matsję oraz Saraswatę

मरुधन्वमतिक्रम्य सौवीराभीरयोः परान् ।
आनर्तान् भार्गवोपागाच्छ्रान्तवाहो मनाग् विभुः ॥३५॥

maru-dhanvam atikramya
sauvīrābhīrayoḥ parān
|
ānartān bhārgavopāgāc
chrānta-vāho manāg vibhuḥ
||1.10.35||

i pustynię przekroczywszy,
za Sauwirą i Abhirą,
do Anarty wreszcie dotarł,
lekko męcząc swe rumaki.

तत्र तत्र ह तत्रत्यैर्हरिः प्रत्युद्यतार्हणः ।
सायं भेजे दिशं पश्चाद्गविष्ठो गां गतस्तदा ॥३६॥

tatra tatra ha tatratyair
hariḥ pratyudyatārhaṇaḥ
|
sāyaṃ bheje diśaṃ paścād
gaviṣṭho
gāṃ gatas tadā ||1.10.36||

Wszystkich krain tych mieszkańcy
Hariemu prezenty nieśli,
a gdy słońce w wody weszło,
dotarł do zachodnich włości.

इति श्रीमद्भागवते महापुराणे ब्रह्मसूत्रभाषे पारमहंस्यां संहितायां वैयासिक्यां प्रथमस्कन्धे श्रीकृष्णद्वारकागमनं नाम दशमो ‘ध्यायः ||१.१०||

iti śrīmad-bhāgavate mahā-purāṇe
brahma-sūtra-bhāṣe
pārama-haṃsyāṃ saṃhitāyāṃ
vaiyāsikyāṃ
prathama-skandhe
śrī-kṛṣṇa-dvārakā-gamanaṃ nāma daśamo ‘dhyāyaḥ
||1.10||

Oto w chwalebnej wielkiej puranie Bhagawata,
w komentarzu do Sutr wedanty,
w piśmie najlepszych z ascetów,
w utworze syna Wjasy,
w pierwszej księdze,
rozdział dziesiąty zatytułowany „Wyjazd Kryszny do Dwaraki”.