Autor
Opracował (tłumaczenie, analiza gramatyczna i syntaktyczna, objaśnienia)
Andrzej Babkiewicz (indika 2024)
भागवतपुराण
Bhāgavata-purāṇa
Purana Bhagawata
Księga 1 (prathama-skandha)
Opowieść z Naimiszy (naimiṣeyopākhyāna)
Rozdział 1.3. Sekret narodzin (janma-guhya)
Streszczenie rozdziału:
1-5 Postać kosmicznego Człowieka jako źródło zstąpień.
6-25 Lista 22 zstąpień – priorytet: przekaz dla świata (głoszone nauki):
- czterech starożytnych (sana) chłopców (kumāra) – śluby uczniowskie (brahmacarya)
- dzik (śūkara) – ofiary ogniowe (yajña)
- wieszcz Nārada – tantra wisznuicka (Sātvata-tantra)
- wieszczowie Nara i Nārāyaṇa – praktyki ascetyczne (tapas)
- Kapila – sāṅkhya
- Dattātreya – zasady starożytnej logiki (ānvīkṣikī)
- Yajña, który został Indrą – opieka nad cyklami kosmicznymi
- Ṛṣabha (tīrthaṇkāra w tradycji dźinijskiej) – ideał wyrzeczeńca (sannyāsin)
- Pṛthu – ideał sprawowania władzy królewskiej
- ryba (mātsya) – ochrona prawodawcy ludzkości, autora Manu-smṛti
- żółw (kamaṭha) – wspomaganie mącenia oceanu – mit kosmogoniczny
- Dhānvantari – traktat medyczny (āyur-veda)
- urocza kobieta (Mohinī) – pomoc bogom i zwalczanie antybogów
- człowiek-lew (Nārasiṃha) – pomoc bogom i zwalczanie antybogów
- karzeł (Vāmana) – pomoc bogom i zwalczanie antybogów
- Rama z toporem (Paraśu-rāma) – pomoc braminom w konflikcie ze stanem rycerskim
- Vyāsa – skompilowanie Wed
- Rāma – pomoc bogom i zwalczanie antybogów
- Balarāma – pomoc bogom i zwalczanie antybogów
- Kṛṣṇa – pomoc bogom i zwalczanie antybogów
- Buddha – nauka buddyjska
- Kalki – zakończenie cyklu kosmicznego
26-29 Podsumowanie teorii zstąpień:
- metafora: strumienie wypływające z jeziora
- wszystkie istoty są cząstkami Hariego
- cel zstąpień: wspomożenie funkcjonowania świata
- Kṛṣṇa jest samym Bogiem
- sławienie boskich zstąpień – środek do wyzwolenia
30-34 Metafizyczna natura absolutu – związek ze składnikami przejawienia, natura uwarunkowania i wyzwolenia.
35-39 Pochwała opowieści o nienarodzonym nieczyńcy i oddania się jemu.
40- Sukcesja przekazu purany Bhāgavata:
- Vyāsa – Śuka (dom rodzinny);
- Śuka – Parīkṣit /Sūta (brzeg Gangi – Hastinā-pura);
- Sūta – Śaunaka i mędrcy (las Naimiṣa).
सूत उवाच
जगृहे पौरुषं रूपं भगवान् महदादिभिः ।
सम्भूतं षोडशकलमादौ लोकसिसृक्षया ॥ १॥
sūta uvāca
jagṛhe pauruṣaṃ rūpaṃ
bhagavān mahad-ādibhiḥ |
sambhūtaṃ ṣoḍaśa-kalam
ādau loka-sisṛkṣayā ||1.3.1||
यस्याम्भसि शयानस्य योगनिद्रां वितन्वतः ।
नाभिह्रदाम्बुजादासीद्ब्रह्मा विश्वसृजां पतिः ॥ २॥
yasyāmbhasi śayānasya
yoga-nidrāṃ vitanvataḥ |
nābhi-hradāmbujād āsīd
brahmā viśva-sṛjāṃ patiḥ ||1.3.2||
यस्यावयवसंस्थानैः कल्पितो लोकविस्तरः ।
तद्वै भगवतो रूपं विशुद्धं सत्त्वमूर्जितम् ॥ ३॥
yasyāvayava-saṃsthānaiḥ
kalpito loka-vistaraḥ |
tad vai bhagavato rūpaṃ
viśuddhaṃ sattvam ūrjitam ||1.3.3||
पश्यन्त्यदो रूपमदभ्रचक्षुषा
सहस्रपादोरुभुजाननाद्भुतम् ।
सहस्रमूर्धश्रवणाक्षिनासिकं
सहस्रमौल्यम्बरकुण्डलोल्लसत् ॥ ४॥
paśyanty ado rūpam adabhra-cakṣuṣā
sahasra-pādoru-bhujānanādbhutam |
sahasra-mūrdha-śravaṇākṣi-nāsikaṃ
sahasra-mauly-ambara-kuṇḍalollasat ||1.3.4||
एतन्नानावताराणां निधानं बीजमव्ययम् ।
यस्यांशांशेन सृज्यन्ते देवतिर्यङ्नरादयः ॥ ५॥
etan nānāvatārāṇāṃ
nidhānaṃ bījam avyayam |
yasyāṃśāṃśena sṛjyante
deva-tiryaṅ-narādayaḥ ||1.3.5||
स एव प्रथमं देवः कौमारं सर्गमाश्रितः ।
चचार दुश्चरं ब्रह्मा ब्रह्मचर्यमखण्डितम् ॥ ६॥
sa eva prathamaṃ devaḥ
kaumāraṃ sargam āśritaḥ |
cacāra duścaraṃ brahmā
brahmacaryam akhaṇḍitam ||1.3.6||
द्वितीयं तु भवायास्य रसातलगतां महीम् ।
उद्धरिष्यन्नुपादत्त यज्ञेशः सौकरं वपुः ॥ ७॥
dvitīyaṃ tu bhavāyāsya
rasātala-gatāṃ mahīm |
uddhariṣyann upādatta
yajñeśaḥ saukaraṃ vapuḥ ||1.3.7||
तृतीयं ऋषिसर्गं च देवर्षित्वमुपेत्य सः ।
तन्त्रं सात्वतमाचष्ट नैष्कर्म्यं कर्मणां यतः ॥ ८॥
tṛtīyam ṛṣi-sargaṃ vai
deva-rṣitvam upetya saḥ |
tantraṃ sātvatam ācaṣṭa
naiṣkarmyaṃ karmaṇāṃ yataḥ ||1.3.8||
तुर्ये धर्मकलासर्गे नरनारायणावृषी ।
भूत्वाऽऽत्मोपशमोपेतमकरोद्दुश्चरं तपः ॥ ९॥
turye dharma-kalā-sarge
nara-nārāyaṇāv ṛṣī |
bhūtvātmopaśamopetam
akarod duścaraṃ tapaḥ ||1.3.9||
पञ्चमः कपिलो नाम सिद्धेशः कालविप्लुतम् ।
प्रोवाचासुरये साङ्ख्यं तत्त्वग्रामविनिर्णयम् ॥ १०॥
pañcamaḥ kapilo nāma
siddheśaḥ kāla-viplutam |
provācāsuraye sāṅkhyaṃ
tattva-grāma-vinirṇayam ||1.3.10||
षष्ठमत्रेरपत्यत्वं वृतः प्राप्तोऽनसूयया ।
आन्वीक्षिकीमलर्काय प्रह्लादादिभ्य ऊचिवान् ॥ ११॥
ṣaṣṭham atrer apatyatvaṃ
vṛtaḥ prāpto ’nasūyayā |
ānvīkṣikīm alarkāya
prahlādādibhya ūcivān ||1.3.11||
ततः सप्तम आकूत्यां रुचेर्यज्ञोऽभ्यजायत ।
स यामाद्यैः सुरगणैरपात्स्वायम्भुवान्तरम् ॥ १२॥
tataḥ saptama ākūtyāṃ
rucer yajño ’bhyajāyata |
sa yāmādyaiḥ sura-gaṇair
apāt svāyambhuvāntaram ||1.3.12||
अष्टमे मेरुदेव्यां तु नाभेर्जात उरुक्रमः ।
दर्शयन् वर्त्म धीराणां सर्वाश्रमनमस्कृतम् ॥ १३॥
aṣṭame merudevyāṃ tu
nābher jāta urukramaḥ |
darśayan vartma dhīrāṇāṃ
sarvāśrama-namaskṛtam ||1.3.13||
ऋषिभिर्याचितो भेजे नवमं पार्थिवं वपुः ।
दुग्धेमामोषधीर्विप्रास्तेनायं स उशत्तमः ॥ १४॥
ṛṣibhir yācito bheje
navamaṃ pārthivaṃ vapuḥ |
dugdhemām oṣadhīr viprās
tenāyaṃ sa uśattamaḥ ||1.3.14||
रूपं स जगृहे मात्स्यं चाक्षुषोदधिसम्प्लवे ।
नाव्यारोप्य महीमय्यामपाद्वैवस्वतं मनुम् ॥ १५॥
rūpaṃ sa jagṛhe mātsyaṃ
cākṣuṣodadhi-samplave |
nāvy āropya mahī-mayyām
apād vaivasvataṃ manum ||1.3.15||
सुरासुराणामुदधिं मथ्नतां मन्दराचलम् ।
दध्रे कमठरूपेण पृष्ठ एकादशे विभुः ॥ १६॥
surāsurāṇām udadhiṃ
mathnatāṃ mandarācalam |
dadhre kamaṭha-rūpeṇa
pṛṣṭha ekādaśe vibhuḥ ||1.3.16||
धान्वन्तरं द्वादशमं त्रयोदशममेव च ।
अपाययत्सुरानन्यान् मोहिन्या मोहयन् स्त्रिया ॥ १७॥
dhānvantaraṃ dvādaśamaṃ
trayodaśamam eva ca |
apāyayat surān anyān
mohinyā mohayan striyā ||1.3.17||
चतुर्दशं नारसिंहं बिभ्रद्दैत्येन्द्रमूर्जितम् ।
ददार करजैर्वक्षस्येरकां कटकृद्यथा ॥ १८॥
caturdaśaṃ nārasiṃhaṃ
bibhrad daityendram ūrjitam |
dadāra kara-jair ūrāv
erakāṃ kaṭa-kṛd yathā ||1.3.18||
पञ्चदशं वामनकं कृत्वागादध्वरं बलेः ।
पदत्रयं याचमानः प्रत्यादित्सुस्त्रिविष्टपम् ॥ १९॥
pañcadaśaṃ vāmanakaṃ
kṛtvāgād adhvaraṃ baleḥ |
pada-trayaṃ yācamānaḥ
pratyāditsus tri-piṣṭapam ||1.3.19||
अवतारे षोडशमे पश्यन् ब्रह्मद्रुहो नृपान् ।
त्रिःसप्तकृत्वः कुपितो निःक्षत्रामकरोन्महीम् ॥ २०॥
avatāre ṣoḍaśame
paśyan brahma-druho nṛpān |
triḥ-sapta-kṛtvaḥ kupito
niḥ-kṣatrām akaron mahīm ||1.3.20||
ततः सप्तदशे जातः सत्यवत्यां पराशरात् ।
चक्रे वेदतरोः शाखा दृष्ट्वा पुंसोऽल्पमेधसः ॥ २१॥
tataḥ saptadaśe jātaḥ
satyavatyāṃ parāśarāt |
cakre veda-taroḥ śākhā
dṛṣṭvā puṃso ’lpa-medhasaḥ ||1.3.21|
नरदेवत्वमापन्नः सुरकार्यचिकीर्षया ।
समुद्रनिग्रहादीनि चक्रे वीर्याण्यतः परम् ॥ २२॥
nara-devatvam āpannaḥ
sura-kārya-cikīrṣayā |
samudra-nigrahādīni
cakre vīryāṇy ataḥ param ||1.3.22||
एकोनविंशे विंशतिमे वृष्णिषु प्राप्य जन्मनी ।
रामकृष्णाविति भुवो भगवानहरद्भरम् ॥ २३॥
ekonaviṃśe viṃśatime
vṛṣṇiṣu prāpya janmanī |
rāma-kṛṣṇāv iti bhuvo
bhagavān aharad bharam ||1.3.23||
ततः कलौ सम्प्रवृत्ते सम्मोहाय सुरद्विषाम् ।
बुद्धो नाम्नाजनसुतः कीकटेषु भविष्यति ॥ २४॥
tataḥ kalau sampravṛtte
sammohāya sura-dviṣām |
buddho nāmnāñjana-sutaḥ
kīkaṭeṣu bhaviṣyati ||1.3.24||
अथासौ युगसन्ध्यायां दस्युप्रायेषु राजसु ।
जनिता विष्णुयशसो नाम्ना कल्किर्जगत्पतिः ॥ २५॥
athāsau yuga-sandhyāyāṃ
dasyu-prāyeṣu rājasu |
janitā viṣṇu-yaśaso
nāmnā kalkir jagat-patiḥ ||1.3.25||
अवतारा ह्यसङ्ख्येया हरेः सत्त्वनिधेर्द्विजाः ।
यथाविदासिनः कुल्याः सरसः स्युः सहस्रशः ॥ २६॥
avatārā hy asaṅkhyeyā
hareḥ sattva-nidher dvijāḥ |
yathāvidāsinaḥ kulyāḥ
sarasaḥ syuḥ sahasraśaḥ ||1.3.26||
ऋषयो मनवो देवा मनुपुत्रा महौजसः ।
कलाः सर्वे हरेरेव सप्रजापतयस्तथा ॥ २७॥
ṛṣayo manavo devā
manu-putrā mahaujasaḥ |
kalāḥ sarve harer eva
saprajāpatayaḥ smṛtāḥ ||1.3.27||
एते चांशकलाः पुंसः कृष्णस्तु भगवान् स्वयम् ।
इन्द्रारिव्याकुलं लोकं मृडयन्ति युगे युगे ॥ २८॥
ete cāṃśa-kalāḥ puṃsaḥ
kṛṣṇas tu bhagavān svayam |
indrāri-vyākulaṃ lokaṃ
mṛḍayanti yuge yuge ||1.3.28||
जन्म गुह्यं भगवतो य एतत्प्रयतो नरः ।
सायं प्रातर्गृणन् भक्त्या दुःखग्रामाद्विमुच्यते ॥ २९॥
janma guhyaṃ bhagavato
ya etat prayato naraḥ |
sāyaṃ prātar gṛṇan bhaktyā
duḥkha-grāmād vimucyate ||1.3.29||
एतद्रूपं भगवतो ह्यरूपस्य चिदात्मनः ।
मायागुणैर्विरचितं महदादिभिरात्मनि ॥ ३०॥
etad rūpaṃ bhagavato
hy arūpasya cid-ātmanaḥ |
māyā-guṇair viracitaṃ
mahad-ādibhir ātmani ||1.3.30||
यथा नभसि मेघौघो रेणुर्वा पार्थिवोऽनिले ।
एवं द्रष्टरि दृश्यत्वमारोपितमबुद्धिभिः ॥ ३१॥
yathā nabhasi meghaugho
reṇur vā pārthivo ’nile |
evaṃ draṣṭari dṛśyatvam
āropitam abuddhibhiḥ ||1.3.31||
अतः परं यदव्यक्तमव्यूढगुणव्यूहितम् ।
अदृष्टाश्रुतवस्तुत्वात्स जीवो यत्पुनर्भवः ॥ ३२॥
ataḥ paraṃ yad avyaktam
avyūḍha-guṇa-bṛṃhitam |
adṛṣṭāśruta-vastutvāt
sa jīvo yat punar-bhavaḥ ||1.3.32||
यत्रेमे सदसद्रूपे प्रतिषिद्धे स्वसंविदा ।
अविद्ययाऽऽत्मनि कृते इति तद्ब्रह्मदर्शनम् ॥ ३३॥
yatreme sad-asad-rūpe
pratiṣiddhe sva-saṃvidā |
avidyayātmani kṛte
iti tad brahma-darśanam ||1.3.33||
यद्येषोपरता देवी माया वैशारदी मतिः ।
सम्पन्न एवेति विदुर्महिम्नि स्वे महीयते ॥ ३४॥
yady eṣoparatā devī
māyā vaiśāradī matiḥ |
sampanna eveti vidur
mahimni sve mahīyate ||1.3.34||
एवं जन्मानि कर्माणि ह्यकर्तुरजनस्य च ।
वर्णयन्ति स्म कवयो वेदगुह्यानि हृत्पतेः ॥ ३५॥
evaṃ ca janmāni karmāṇi
hy akartur ajanasya ca |
varṇayanti sma kavayo
veda-guhyāni hṛt-pateḥ ||1.3.35||
स वा इदं विश्वममोघलीलः सृजत्यवत्यत्ति न सज्जतेऽस्मिन् ।
भूतेषु चान्तर्हित आत्मतन्त्रः षाड्वर्गिकं जिघ्रति षड्गुणेशः ॥ ३६॥
sa vā idaṃ viśvam amogha-līlaḥ
sṛjaty avaty atti na sajjate ’smin |
bhūteṣu cāntarhita ātma-tantraḥ
ṣāḍ-vargikaṃ jighrati ṣaḍ-guṇeśaḥ ||1.3.36||
न चास्य कश्चिन्निपुणेन धातुरवैति जन्तुः कुमनीष ऊतीः ।
नामानि रूपाणि मनोवचोभिः सन्तन्वतो नटचर्यामिवाज्ञः ॥ ३७॥
na cāsya kaścin nipuṇena dhātur
avaiti jantuḥ kumanīṣa ūtīḥ |
nāmāni rūpāṇi mano-vacobhiḥ
saṃtanvato naṭa-caryām ivājñaḥ ||1.3.37||
स वेद धातुः पदवीं परस्य दुरन्तवीर्यस्य रथाङ्गपाणेः ।
योऽमायया सन्ततयानुवृत्त्या भजेत तत्पादसरोजगन्धम् ॥ ३८॥
sa veda dhātuḥ padavīṃ parasya
duranta-vīryasya rathāṅga-pāṇeḥ |
yo ’māyayā saṃtatayānuvṛttyā
bhajeta tat-pāda-saroja-gandham ||1.3.38||
अथेह धन्या भगवन्त इत्थं यद्वासुदेवेऽखिललोकनाथे ।
कुर्वन्ति सर्वात्मकमात्मभावं न यत्र भूयः परिवर्त उग्रः ॥ ३९॥
atheha dhanyā bhagavanta itthaṃ
yad vāsudeve ’khila-loka-nāthe |
kurvanti sarvātmakam ātma-bhāvaṃ
na yatra bhūyaḥ parivarta ugraḥ ||1.3.39||
इदं भागवतं नाम पुराणं ब्रह्मसम्मितम् ।
उत्तमश्लोकचरितं चकार भगवान् ऋषिः ।
निःश्रेयसाय लोकस्य धन्यं स्वस्त्ययनं महत् ॥ ४०॥
idaṃ bhāgavataṃ nāma
purāṇaṃ brahma-sammitam |
uttama-śloka-caritaṃ
cakāra bhagavān ṛṣiḥ |
niḥśreyasāya lokasya
dhanyaṃ svasty-ayanaṃ mahat ||1.3.40||
तदिदं ग्राहयामास सुतमात्मवतां वरम् ।
सर्ववेदेतिहासानां सारं सारं समुद्धृतम् ॥ ४१॥
tad idaṃ grāhayāmāsa
sutam ātmavatāṃ varam |
sarva-vedetihāsānāṃ
sāraṃ sāraṃ samuddhṛtam ||1.3.41||
स तु संश्रावयामास महाराजं परीक्षितम् ।
प्रायोपविष्टं गङ्गायां परीतं परमर्षिभिः ॥ ४२॥
sa tu saṃśrāvayāmāsa
mahārājaṃ parīkṣitam |
prāyopaviṣṭaṃ gaṅgāyāṃ
parītaṃ paramarṣibhiḥ ||1.3.42||
कृष्णे स्वधामोपगते धर्मज्ञानादिभिः सह ।
कलौ नष्टदृशामेष पुराणार्कोऽधुनोदितः ॥ ४३॥
kṛṣṇe sva-dhāmopagate
dharma-jñānādibhiḥ saha |
kalau naṣṭa-dṛśām eṣa
purāṇārko ’dhunoditaḥ ||1.3.43||
तत्र कीर्तयतो विप्रा विप्रर्षेर्भूरितेजसः ।
अहं चाध्यगमं तत्र निविष्टस्तदनुग्रहात् ।
सोऽहं वः श्रावयिष्यामि यथाधीतं यथामति ॥ ४४॥
tatra kīrtayato viprā
viprarṣer bhūri-tejasaḥ |
ahaṃ cādhyagamaṃ tatra
niviṣṭas tad-anugrahāt |
so ’haṃ vaḥ śrāvayiṣyāmi
yathādhītaṃ yathā-mati ||1.3.44||
इति श्रीब्रह्मसूत्रभाषे श्रीमद्भागवतमहापुराणे पारमहंस्यां संहितायां वैयासिक्यां प्रथमस्कन्धे नैमिषीयोपाख्याने जन्मगुह्यम् नाम तृतीयो ‘ध्यायः ||१.३||
iti śrī-brahma-sūtra-bhāṣe
śrīmad-bhāgavata-mahā-purāṇe
pārama-haṃsyāṃ saṃhitāyāṃ
vaiyāsikyāṃ
prathama-skandhe naimiṣīyopākhyāne
janma-guhyam nāma tṛtīyo ‘dhyāyaḥ ||1.3||
Oto w komentarzu do Sutr wedanty,
w chwalebnej wielkiej puranie Bhagawata,
w piśmie najlepszych z ascetów,
w utworze syna Wjasy,
w pierwszej księdze, w opowieści z Naimiszy
rozdział trzeci zatytułowany „Sekret narodzin”.