8.14. Opis pola bitwy

Sańdźaja rzekł:
Niczym planeta Mars, gdy okres jej retrogradacji się rozpocznie, zawrócił Zwycięzca* i zaprzysięgłych wrogów swych znów licznie zabijać zaczął. Strzałami syna Prythy rażone, oddziały piechurów, koni, rydwanników i słoni rozchodziły się, królu, błąkały się w oszołomieniu, stękały, upadały i gasły. Wokół koni w zaprzęgach, woźniców świetnych i rydwanów krążąc, dłonie, oręż w dłoniach, ramiona i głowy bohaterskich nieprzyjaciół, co odpór dawali mu w boju, ucinał Pandawa strzałami na niedźwiedzie, a także strzałami o grotach jak ząb cielęcia, półksiężyc i brzytwa.

[5] Jak byki, do walki o krowę w rui się rwące, na innego byka się rzucają, tak setkami, a potem tysiącami rzucali się bohaterowie na Ardźunę. Aż dreszczem przejmowało to jego starcie z nimi, jak podczas podboju trójświata – bitwa Zbrojnego w Piorun* z Daitjami*! Trzy strzały wraził weń Ugrajudha, niczym trzy jadowite węże; Ardźuna na to głowy pozbawił ciało jego. Gniewu pełni, zalali go zewsząd wrogowie broni przeróżnej deszczem, jak chmury wiatrami gnane – Himalaje, gdy lato gorące się skończy. Orężem swym oręż ich odparł dokoła Ardźuna, po czym jednocześnie wypuszczonymi strzałami licznie tam zebranych wszystkich naraz poraził.

[10] Później w rydwany słał strzały – pozbawiał je jarzm i podwozi; łamał mocowania dyszli i tyły; bocznych woźniców powalał; przecinał lejce, wiązania jarzma i osie; wyposażenie całe pośpiesznie niszczył. Zdemolowane, liczne rydwany te wspaniałe tak tam wyglądały, jak domy bogaczy w ruinie leżące za sprawą ognia, wiatru i wody. Słonie, którym strzały, piorunowi Indry podobne, punkty czułe przebiły, waliły się na ziemię, tak jak walą się domy na gór wierzchołkach za sprawą piorunów, wiatru i ognia. Przez Ardźunę rażone, liczne konie przewracały się wraz z jeźdźcami – z wywalonymi językami i trzewiami wyprutymi, osłabłe, od krwi mokre, aż ciężko patrzeć na nie było! Grupy ludzi, koni i słoni, przez Leworękiego strzałami z żelaza razem zszytych, w oszołomieniu błąkały się, panie, potykały się, upadały, stękały i gasły. [15] Wypolerowanymi kamieniem zatrutymi małymi strzałkami, zjadliwością piorunowi Indry podobnymi, powalał również wrogów syn Prythy, jak wielki Indra – Danawów*. W drogocennych zbrojach i ozdobach, w szatach przeróżnych i z przeróżnym orężem, wraz z rydwanami i sztandarami swymi padali bohaterowie, przez syna Prythy zabici. Pokonani mężowie o uczynkach zacnych, wyróżniający się urodzeniem i wiedzą, dzięki czynom swym odważnym do nieba trafiali, choć ciała ich upadały na ziemię.

Potem bohaterscy stronnicy twoi, władcy ludów przeróżnych, w gniewie, wraz z oddziałami swymi na rydwan Ardźuny natarli. Rydwannicy, jeźdźcy konni i piechurzy się nań rzucili, broń rozmaitą ciskając prędko – a każdy zabić go pragnął. [20] Ulewę oręża wypuszczały wojowników owych wielkie deszczowe chmury, wicher Ardźuny ostrymi strzałami szybko je jednak rozproszył.

Do syna Prythy, co, choć bez łodzi, po grobli z broni swej, siecznej i miotanej, prędko przeprawić się zamierzał przez wielką powódź oręża oddziałów koni, piechoty, słoni i rydwanów, rzekł wówczas syn Wasudewy*:

– Czemu, mężu bez skazy, się bawisz? Zniszcz tych zaprzysięgłych swych wrogów i Karnę pośpiesznie zabij!

– Wedle życzenia! – odparł Ardźuna, po czym szybko resztę zaprzysięgłych swych wrogów gwałtownie orężem zarzucił i wybił, jak Indra – Daitjów*; tak prędko zaś nakładał strzały swe na cięciwę, celował i z łuku je wypuszczał, że śledzić tego nikt nie był w stanie.

[25] – Zdumiewające! – wykrzyknął Gowinda i popędził konie; jasne niczym gęsie skrzydła, zanurzyły się w armii wroga, jak gęsi* hansa} – w jeziorze.

Na pole bitwy to patrząc, gdy ludzi rzeź na nim trwała, tak do Leworękiego Gowinda wtedy się zwrócił:

– Ta wielka zagłada Bharatów, grozę budząca straszliwą, między ziemi władcami, synu Prythy, z powodu Durjodhany się toczy…

Spójrz, potomku Bharaty, na porzucone pozłacane łuki łuczników wielkich, wiązki strzał i kołczany; na strzały o prostych drzewcach z nasadami ze złota i strzały z żelaza, wypolerowane olejem, niczym węże, co właśnie skórę zrzuciły starą; [30] na złotem ozdobione miecze o rękojeściach z kości słoniowej, porozrzucane oszczepy i łuki lśniące, również zdobne złotem; na poprzebijane złocone zbroje, inkrustowane złotem rzutki i złotem zdobne włócznie; na maczugi ogromne, wykładane złotymi płytkami, złote lance i ozdobione złotem trójzęby; na rozrzucone topory o błyszczących od złota trzonkach, walające się na ziemi cepy i pałki ciężkie; patrz na lśniące pociski zabójcze i ogromne żelazne sztaby, porzucone w boju koła bojowe i młoty liczne!

[35] Martwi, co oręż przeróżny wciąż dzierżą, żądnymi zwycięstwa, żywymi śmiałkami się wydają. Wojowników zobacz, tysiącami przez słonie, konie i rydwany zmiażdżonych, o głowach pałkami rozbitych, z kończynami strzaskanymi maczugami! Pole bitwy, nieprzyjaciół zabójco, martwymi ciałami ludzi, słoni i koni jest pokryte, w powodzi krwi skąpanymi, przebitymi po wielekroć strzałami, włóczniami, lancami i oszczepami, mieczami, trójzębami, rzutkami, zakrzywionymi jak pazury nożami i kijami. Od rąk, maścią sandałową natartych, w naramiennicach i ozdobach lśniących, z karwaszami i bransoletami, ziemia, potomku Bharaty, aż błyszczy! [40] Od porozrzucanych na niej dłoni, w zekierach i z ozdobami, od odciętych ud śmiałków, co trąbom słoni są podobne, od uciętych głów mężów byczookich, w kolczykach i z klejnotami wspaniałymi na czubkach, ziemia aż jaśnieje! Z tułowiami krwią wymazanymi, o odciętych kończynach i szyjach, pole bitwy, Bharato prześwietny, pełne ogni o przygasłych płomieniach się zdaje.

Przyjrzyj się połamanym rydwanom przeróżnym, dzwoneczkami złotymi pięknie obwieszonym, koniom ich, we krwi skąpanym obficie, wielkim konchom wojowników i ozdobom końskim z białych ogonów jaków; słoniom, z wywalonymi językami leżącym na ziemi niczym góry, [45] w barw chorągwi swych pełnej gamie; jeźdźcom ich zabitym, czaprakom z odpowiednio dobranych materii i koców, różnobarwnym pięknym kropierzom w strzępach całym; rozbitym licznie dzwonkom, przez padające słonie pogruchotanym; walającym się na ziemi ankusom o cymofanami wysadzanych trzonkach i złotem zdobionym biczom jeźdźców konnych, przywiązanym do końców drzewców ich sztandarów; poniewierającym się dokoła różnobarwnym końskim derkom i czaprakom z jeleniej sierści, klejnotami* mani} upstrzonym i przybranym złotem; klejnotom z czubków głów królów, przepięknym złotym wieńcom, porzuconym parasolom i wachlarzom z ogonów jaków!

[50] Zobacz – z krwią zmieszało się błoto pola bitwy! Twarzy bohaterów w nim pełno o krótko przystrzyżonym zaroście, ozdobionych bogato, z kolczykami ślicznymi – blask księżyców pośród gwiazd konstelacji siejących. Wciąż żywym przypatrz się też, panie ludu, jak powszędy jęczą, pielęgnowani przez licznych mężów, co broń złożyli, wraz z krewnymi, raz za razem zanoszącymi się tam płaczem… Innych wojowników, co zaprzestali walki, osłaniając, śmiałkowie zaś znów do boju ruszają, gniewu pełni i zwycięstwa żądni. Kolejni godni czci mężowie to tu, to tam biegiem krążą, przez powalonych bohaterskich krewnych o wodę błagani. Część z nich poszła po wodę, Ardźuno, tymczasem czekających wielu wyzionęło ducha, a gdy powrócili ci bohaterowie i ujrzeli ich martwych – omdleli… [55] Pozostali na widok wody rzucają się ku niej, krzycząc na siebie nawzajem. Spójrz, potomku Bharaty – jedni po wypiciu wody skonali, drudzy zaś – jeszcze ją pijąc! Inni, mężu krewnym swym drogi, drogich krewnych swych porzucili i zaprzestali walki – to tu, to tam widać takich w tym wielkim boju. Wykrzywionym twarzom kolejnych się przyjrzyj, najlepszy z ludzi – usta raz po raz zagryzają, ze zmarszczonymi brwiami rozglądają się na wszystkie strony…

Do takiego czynu, Ardźuno, jakiegoś w tej wielkiej bitwie dokonał, tylko tyś zdolny w boju – albo król bogów* w niebie!

Gdy Kryszna, jadąc, tak pokazywał to pole bitwy Zdobnemu w Diadem, hałas wielki pośród sił Durjodhany usłyszał – [60] konch, bębnów, kotłów i cymbałów zmieszane dźwięki, turkot rydwanów, rżenie koni, trąbienie słoni i szczęki oręża straszliwe. Konie niczym wiatr prędkie w głąb wojska tego Kryszna skierował – tam stanął, widząc, że armię stronników twych król Pandjów Malajadhwadźa zadręcza! Ów łucznik wyborny bowiem strzałami przeróżnymi zastępy wrogów powalał w boju, jak niszczycielski bóg śmierci* – tych, których życie dobiegło końca. Słonie, konie i ludzi życia pozbawiał wojownik prześwietny, strzałami ostrymi ciała ich przeszywając. Oręż przeróżny przez bohaterskich nieprzyjaciół ciskany łamał strzałami swymi i zabijał owych wrogów władca Pandjów, tak jak asurów – Śakra!*