Autor
Opracował (tłumaczenie, analiza gramatyczna i syntaktyczna, objaśnienia)
Andrzej Babkiewicz (indika 2024)
Purana Bhagawata (Bhāgavata-purāṇa)
Księga 1 (prathama-skandha)
Opowieść z Najmiszy (naimiṣeyopākhyāna)
Rozdział 1.1. Pytania wieszczów (ṛṣi-praśna)
Streszczenie rozdziału:
1-3 Inwokacja (maṅgala-cāraṇa).
4-23 mędrcy pod przewodnictwem Śaunaki w lesie Naimisza odprawiają 1000-letnią ofiarę i zadają pytania Sucie:
- Co jest największym dobrem (ekāntataḥ śreyas, BhP 1.1.9)?
- Co jest esencją pism (sāra), która raduje duszę (ātmā suprasīdati, BhP 1.1.11)?
- Po co narodził się Kryszna (cikīrṣā, BhP 1.1.12)?
- Jak Bóg rozmieszcza swoje cząstki (kalā, BhP 1.1.17)?
- Prośba o opowieści o zstąpieniach Boga (avatāra-katha, BhP 1.1.18).
- Prośba o opis chwał Boga sławionego wyborną poezją (uttama-śloka, BhP 1.1.19).
- Gdzie schroniło się prawo (dharma) po odejściu Kryszny (BhP 1.1.23)?
Inwokacja:
janmādy asya yato ’nvayād itarataś
cārtheṣv abhijñaḥ svarāṭ
tene brahma hṛdā ya ādi-kavaye
muhyanti yat sūrayaḥ |
tejo-vāri-mṛdāṃ yathā vinimayo
yatra tri-sargo ’mṛṣā
dhāmnā svena sadā nirasta-kuhakaṃ
satyaṃ paraṃ dhīmahi ||1.1.1||
Z niego świata powstanie koncypuje się.
Sam włada, rzeczy on zna.
Sercem wysnuł brahmana prapoecie, co
uczonych tumani wskroś.
Ognia, wody i ziemi przemieszanie w nim,
bez fałszu jak cechy trzy.
Blaskiem miraż rozprasza nieustannie swym,
ku prawdzie kierujmy myśl.
asya [viśvasya] (tego świata) janma-ādi [janma-sthiti-bhaṅgam] (narodziny i inne [powstanie, trwanie, zniszczenie]) yataḥ (z którego) anvayād (z współistnienia / z rozwinięcia/kontynuacji/powiązania) itarataḥ ca (i z jej odwrotności) [bhavati] (jest);
yaḥ (który) artheṣu (w kwestiach) abhijñaḥ (obeznany) svarāṭ (samowładny) ādi-kavaye (pierwszemu poecie) brahma (Wedę) hṛdā (sercem) tene (rozpostarł);
yat (co do którego/czego) sūrayaḥ (mędrcy) muhyanti (są omroczeni / mylą się),
yatra (gdzie) tri-sargaḥ (trojaka emanacja / trójprzymiotowość) amṛṣā (niezłudnie) yathā (jak) tejo-vāri-mṛdām (blasku, wody i ziemi) vinimayaḥ (przemiana/wymiana);
svena dhāmnā (swym blaskiem/majestatem/siedzibą) sadā (zawsze) nirasta-kuhakam (która ma oszustwo usunięte) satyam param (o najwyższej prawdzie) [vayam] (my) dhīmahi (obyśmy rozmyślali).
Metrum śārdūla-vikrīḍita (19×4; cezura: 12+7). | |
janmādy asya yataḥ | Strofa z Wedanta-sutry (1.1.2): yatas (z którego) = z brahmana; asya (tego) = świata; ādi (i inne) = trwanie, zniszczenie. |
janma (pojawienie się) ādyasya (pierwszego) | |
anvayād | (Abl.) związek przyczynowo-skutkowy, współzależność; itaratas – z odwrotności poprzedniego, rozumianej jako vyatireka. Mogą to być również określenia do źródła powstania świata – yatas (Abl. z którego). |
anvaya – wnioskowanie pozytywne z współistnienia (w ognisku – gdzie jest dym tam jest ogień) obecność jednej rzeczy gdy druga jest obecna;
vyatireka (różnica, rozdzielenie, negacja) – wnioskowanie negatywne z współistnienia (w stawie – gdzie nie ma ognia nie ma dymu) nieobecność jednej rzeczy, gdy druga nie jest obecna. teologia apofatyczna – katafatyczna |
|
Tarkasaṁgraha 48: znak dowodu (liṅga) jest trojaki: anvaya-vyatireki, kevalānvayi, kevala-vyatireki:
|
|
tene brahma hṛdā | nieoczekiwana zmiana przypadku – najczęściej rozpostrzeć jest w sercu (hṛdi). Sugeruje uczuciowy związek mówcy ze słuchaczem |
rozciąganie (tan) to proces rozsnuwania świata | |
brahman – Weda, świat, wiedza o duchu:
1. wypowiedział Wedę Brahmie 2. stworzył świat 3. objawił wiedzę duchową |
|
ādi-kavaye | Brahma – świat tworzony jest przez poetę. Poetycki charakter BhP |
muhyanti yat | czym (Wedą/światem/Bogiem/rozpościeraniem?) ogłupieni są |
vinimayaḥ | przenikanie/wymieszanie/przemiana:
|
tri-sargo ’mṛṣā | potrójne stworzenie:
|
amṛṣā (niezłudnie) lub mṛṣā (złudnie)
|
|
dhāmnā |
|
dhīmahi | nawiązuje do mantry Gajatri. Niektórzy komentatorzy uważają, że poszczególne strofy Gajatri korespondują do elementów omawianego wersu. |
dharmaḥ projjhita-kaitavo’tra paramo
nirmatsarāṇāṃ satāṃ
vedyaṃ vāstavam atra vastu śivadaṃ
tāpa-trayonmūlanam
śrīmad-bhāgavate mahā-muni-kṛte
kiṃ vā parair īśvaraḥ
sadyo hṛdy avarudhyate ’tra kṛtibhiḥ
śuśrūṣubhis tat-kṣaṇāt ||1.1.2||
Prawo z fałszu wyzute w Bhagawacie tej,
co wieszcza utworem jest.
Tu zacnych tematem, co bez zazdrości są,
realna, prawdziwa rzecz.
Czy coś inne potrzebne, gdy ta tutaj, co
usuwa cierpienia trzy?
Boga w sercu pochwycą ci spełnieni w mig,
po chwili posłuszni zaś.
atra mahā-muni-kṛte (tutaj w ułożonym przez wielkiego mędrca) śrīmad-bhāgavate (chwalebnym Bhagawacie) nirmatsarāṇām satām (niezazdrosnych i prawych) projjhita-kaitavaḥ (pozbawiona kłamstwa) paramaḥ dharmaḥ (najwyższa dharma) [asti] (jest).
atra (tutaj) tāpa-trayonmūlanam (wykorzeniająca trzy cierpienia) śivadam (dająca dobro) vāstavam vastu (rzeczywista rzecz) vedyam (do poznania) [asti] (jest).
paraiḥ kim vā (cóż po innych [dziełach]).
atra (tutaj) īśvaraḥ (Władca) kṛtibhiḥ śuśrūṣubhis (przez szlachetnie czyniących i przez dających posłuch) tat-kṣaṇāt (w jednej chwili) sadyaḥ (natychmiast) hṛdi (w sercu) avarudhyate (jest pochwycony).
Metrum śārdūla-vikrīḍita (19×4). | |
Wers kolejno wyjaśnia:
1. temat dzieła (viṣaya), 2. kwalifikacje słuchacza (adhikārin), 3. cel dzieła (prayojana). |
|
projjhita-kaitavaḥ | duchowość pozbawiona kłamliwych poglądów, z której zostało usunięte oszustwo (kaitava – oszustwo / stawka w grze) |
vāstavam vastu | rzeczywista rzecz / realny przedmiot poznania (vāstava – substancja, prawda, realność) |
tāpa-traya | trzy nieszczęścia:
1. wynikające z jaźni, 2. zadawane przez inne istoty, 3. doświadczane na skutek losu. |
kṛtibhiḥ | ci którzy wypełnili już dzieła osiągają Boga dzisiaj (sadyo) |
śuśrūṣubhiḥ | pragnący słuchać (dający posłuch) osiągają Boga w tej chwili (tat-kṣaṇāt) |
nigama-kalpa-taror
galitaṃ phalaṃ
śuka-mukhād amṛta-
drava-saṃyutam |
pibata bhāgavataṃ
rasam ā-layaṃ
muhur aho rasikā
bhuvi bhāvukāḥ ||1.1.3||
To z drzewa pragnień Wedy
owoc upuszczony,
co z nektarem ust Śuki
ciekłym zespolony.
Po kres dni swych wciąż pijcie
sok Bhagawatowy
znawcy smaków wrażliwi,
na ziemi przez chwilę.
aho (oh! / he) rasikāḥ (znawcy smaków estetycznych / bhagavat-prīti-rasa-jñāḥ) bhāvukāḥ (znawcy emocji / rasa-viśeṣa-bhāvanā-caturāḥ),
śuka-mukhād (z dzioba papugi / vyāsaśiṣya-praśiṣyādi-pāramparya-kramena) bhuvi (na ziemię / pṛthivyām) galitam (upuszczony / avatīrṇam) amṛta-drava-saṃyutam (połączony z płynnym nektarem / amṛtaṃ paramānandaḥ sa eva dravaḥ rasaḥ tena saṃyuktam) nigama-kalpa-taroḥ (z drzewa pragnień Objawienia / nigamaḥ vedaḥ, sa eva kalpataroḥ sarva-puruṣārthopāyatvāt tasya veda-kalpa-drumasya) rasam (sok / tvag-aṣṭyādi-kaṭhina-heyāṃś rahitaḥ kevala-rasa-rupam) bhāgavataṃ (bhagawatowy / annāmaram) phalam (owoc) ā-layaṃ (do końca / mokṣānandam abhivyāpya) muhur (ciągle) pibata (pijcie / paramādareṇa sevadkam)
Metrum druta-vilaṁbita (12×4; cezura: 7+5). | |
nigama | zstępujący, wiedza objawiona (Weda, teksty wyjaśniające Wedę, słowa bogów i wieszczów). Jej przeciwieństwem jest agama – przychodzący, teksty związane z tantrą. |
śuka | papuga oraz mówca BhP, syn Wjasy. |
ālaya | oznacza siedzibę, zbiór, ale również „aż do zniszczenia” (-laya). Komentatorzy zniszczenie rozumieją w różny sposób: śmierć, wyzwolenie, ósmy z pośród etapów miłości nazywany prālāya – wyniszczenie. |
rasika | znawca smaków estetycznych / koneser sztuki |
bhāvuka | będący / czujący smak do poezji / wrażliwy |
Ostatnia pada może być czytana:
„Smaków znawcy będący na ziemi przez chwilę”. |
naimiṣe ’nimiṣa-kṣetre
ṛṣayaḥ śaunakādayaḥ |
satraṃ svargāya lokāya
sahasra-samam āsata ||1.1.4||
W ziemi bogów cnej Najmiszy
Śaunaka i inni wieszcze
ofiar tysiąc wypełniali
tak dla niebios, jak i świata.
śaunakādayaḥ (Śaunaka i inni) ṛṣayaḥ (wieszczowie) svargāya (dla niebios / by udać się do niebios) lokāya (dla świata [pomyślności]) animiṣa-kṣetre (na polu niemrugających /na polu bogów) naimiṣe (w Naimiszy) sahasra-samam (trwającą tysiąc lat / równą tysiącowi) satram (ofiarę) āsata (odprawiali / akurvata)
naimiṣe ’nimiṣa-kṣetre | nawiązanie do pierwszej strofy Gity (BhG 1.1): dharma kṣetre kuru-kṣetre
|
Próba etymologizowania: nimiṣa – niemrugający = bogowie. | |
svargāya lokāya |
|
sahasra-samam | równą tysiącowi – czy faktycznie chodzi o lata? W MBh ofiara w Naimiszy ma lat 12 |
āsata | ās – zasiadać/być/mieszkać/odprawiać |
ta ekadā tu munayaḥ
prātar huta-hutāgnayaḥ |
sat-kṛtaṃ sūtam āsīnaṃ
papracchur idam ādarāt ||1.1.5||
Dnia pewnego o poranku
w ogień wlali swe obiaty
i z szacunkiem zapytali
barda, pierwej go uczciwszy.
ekadā (pewnego razu) prātaḥ (o poranku) tu (zatem) te (ci) huta-hutāgnayaḥ (którzy spełnili ofiarę ogniową; kṛta-nitya-naimittika-homāḥ) munayaḥ (mędrcy) sat-kṛtam (uszanowanego; samādṛtam) āsīnam (siedzącego; upaviṣṭam) sūtam (Sutę; vyāsa-śiṣyam) idam (o to; vakṣyamānaṃ vacaḥ) ādarāt (z szacunkiem) papracchuḥ (zapytali; jijñāsayāmasuḥ; Perf. redup.).
huta-hutāgni – hutāgni: ten, który obiatę (huta) złożył ogniowi (agni); powtórzenie może znaczyć, odprawianie codzienne porannej ofiary i złożenie jej tego dnia również
ṛṣaya ūcuḥ
tvayā khalu purāṇāni
setihāsāni cānagha |
ākhyātāny apy adhītāni
dharma-śāstrāṇi yāny uta ||1.1.6||
Rzekli mędrcy:
Ty pojąłeś, o bezgrzeszny,
i głosiłeś wszak purany
i eposy, a wraz z nimi
wszelkie dzieła normatywne,
ṛṣayaḥ (wieszczowie) ūcuḥ (powiedzieli).
[he] anagha (o bezgrzeszny!; niṣpāpa),
tvayā (przez ciebie) setihāsāni (z itihasami; bhāratādi-sahitāni) purāṇāni (purany; aṣṭādaśa-purāṇāni) uta (również; api ca) yāni (które) dharma-śāstrāṇi (pisma o Prawie; manv-atri-viṣṇuhārīta-saṃhitādīni) [tāni] (te) khalu (zaiste; niścayārthe) adhītāni (zapamiętane; guroḥ sakāśāt yatnataḥ pathitāni) api (również; na kevalaḥ adhītāni apti tu) ākhyātāni (głoszone; vyakhyātāni) ca (i).
itihāsa | purāṇa | dharma-śāstra – święte teksty zapamiętane (smṛti) w odróżnieniu od usłyszanych (śruti) czyli Wedy. Eposy (Mahābhārata, Rāmāyaṇa), opowieści historyczne (purāṇa) i literatura moralno-prawna (dharma).
adhīta | ākhyāta – dwa stopnie opanowania tekstu:
- przestudiowanie i zapamiętanie
- przekazanie innym
yāni veda-vidāṃ śreṣṭho
bhagavān bādarāyaṇaḥ |
anye ca munayaḥ sūta
parāvara-vido viduḥ ||1.1.7||
które to Badarajana,
pierwszy pośród znawców Wedy,
oraz mędrcy, co pojęli
byt i niebyt, dobrze znają.
[he] sūta (o Suto!),
yāni (które; śāstrāṇi) vidām (pośród mądrych; vidvaj-janānām) śreṣṭhaḥ (najlepszy; pradhānatamaḥ) bhagavān (boski) bādarāyaṇaḥ (Wjasa; veda-vyāsaḥ) veda (zna; jānāti).
anye (inni) ca (i) parāvara-vidaḥ (znający wyższe i niższe; paraṃ nirguṇam avaraṃ saguṇaṃ te brahmaṇī vidante ye te saguṇa-nirguṇa-brahmajñāḥ) munayaḥ (mędrcy) viduḥ (znają; jānānti).
para-avara – dostarcza różnych możliwości interpretacyjnych wykorzystanych przez komentatorów: saguṇa-nirguna, tradycja, paramātma-tattva i prakṛi-puruṣa-tattva, przeszłość i przyszłość, brahman, atman/prakṛti itd.
vettha tvaṃ saumya tat sarvaṃ
tattvatas tad-anugrahāt |
brūyuḥ snigdhasya śiṣyasya
guravo guhyam apy uta ||1.1.8||
Znasz to wszystko, w zgodzie z prawdą,
przez ich łaskę, o kochany,
gdyż mistrzowie nawet sekret
lubemu uczniowi zwierzą.
[he] saumya (o miły! sādho),
tvam (ty) tad-anugrahāt (z ich łaski; teṣām kṛpā-prabhāveṇa) tat-sarvaṃ (to wszystko; samagra-śāstrāni) tattvataḥ (prawdziwie; yathārtham) vettha (znasz; jānāsi).
[yataḥ] (ponieważ) guravaḥ (mistrzowie; ācāryāḥ) snigdhasya (kochającemu; guru-viṣayaka-prema-gata-viśrabdhasya) śiṣyasya (uczniowi) guhyam (sekret; anyatrāvācyaṃ rahasyam) api (nawet) uta (również; api ca) brūyuḥ (powiedzą; vadanti Opt.).
saumya – od soma (Księżyc), „przypominający Księżyc”, miły, łagodny, radosny.
snigdha – od snih (lepić się, kochać), ten który „przylgnął”, kochający.
tatra tatrāñjasāyuṣman
bhavatā yad viniścitam |
puṃsām ekāntataḥ śreyas
tan naḥ śaṃsitum arhasi ||1.1.9||
Tu i teraz, długowieczny,
racz nam wprost o tym powiedzieć,
co uznałeś niewątpliwie
ostatecznym dobrem ludzi.
he āyuṣman (o długowieczny!) bhavatā (przez pana; tvayā) tatra tatra (tu i tam; teṣu teṣu adhītākhyāta-śāstreṣu) añjasā (szczerze/właściwie/szybko; grantha javena) puṃsām (ludzi; mānavānām) ekāntataḥ (jedynie/wyłącznie; avyabhicāri-) śreyas (dobro; -sādhanam) yat (które) viniścitam (ustalone; siddhāntitam) tat (to; niḥśreyasam) [tvam] (ty) naḥ (nam; asmākam) śaṃsitum (wyjawić; od: śaṃs – powtarzać/recytować/wychwalać; kathayitum) arhasi (racz; yogyo ‘si).
tatra tatra – powtórzenie użyte dystrybutywnie: w różnych miejscach / w różnych pismach / tu i tam / tu i terez
āyuṣman – mający długie życie – błogosławieństwo, które suta otrzymał po tym jak Balarama zabił mu ojca i poprzedniego mówcę podczas ofiary w Najmiszy: długość życia ojca przeszła na syna
añjasa – prosto/szybko/szczerze; powtarza się pragnienie wysłuchania szybkiego i w skrócie; kultura, w której jest za dużo nauk do zdobycia, nie ma na wszystko czasu, potrzebne są streszczenia i esencja – kontynuacja tego w następnych strofach
prāyeṇālpāyuṣaḥ sabhya
kalāv asmin yuge janāḥ |
mandāḥ sumanda-matayo
manda-bhāgyā hy upadrutāḥ ||1.1.10||
Ludzie w tym eonie Kali
zwykle krótki wiodą żywot,
otępiali, wolnej myśli,
w lichym szczęściu, udręczeni.
he sabhya (o szlachetny; sādho) asmin (w tym) kalau (w Kali) yuge (w eonie) prāyeṇa (przeważnie; prāyaśaḥ) janāḥ (ludzie; mānavāḥ) hi (zaiste) alpa-āyuṣaḥ (krótko żyjący; alpāyur-viśiṣṭāḥ),
[tarāpi] (dlatego) mandāḥ (powolni/leniwi; paramārtha-ceṣṭāyāṃ alasāḥ), sumanda-matayaḥ (wolno myślący; svalpa-buddhayaḥ), manda-bhāgyāḥ (o lichym szczęściu; vighnākulāḥ) upadrutāḥ (udręczenia; rogādibhiḥ prapīḍitāḥ).
sabhya – od sabhā – sala zgromadzeń; właściciel domu do gry w kości; istotne w kontekście eonów – kali to najgorszy z rzutów kości (kolejne eony są liczbami wyrzuconych oczek od czterech do jednego)
manda – w każdym z trzech kontekstów znaczy coś innego: lenistwo / głupota / cierpienie / zepsucie [pomyślności]
bhūrīṇi bhūri-karmāṇi
śrotavyāni vibhāgaśaḥ |
ataḥ sādho ’tra yat sāraṃ
samuddhṛtya manīṣayā |
brūhi bhadrāya bhūtānāṃ
yenātmā suprasīdati ||1.1.11||
Są rozliczne mnogie sprawy
do słuchania, dział za działem.
Zatem tutaj mów nam, prawy,
o esencji, którąś zebrał
swą rozwagą, dla korzyści,
dzięki której jaźń jest rada.
bhūrīṇi (liczne/rozległe; bahuni) bhūri-karmāṇi (długie ryty; vividhāni anuṣṭeyāni karmāṇi) śrotavyāni (do słuchania; śravaṇa-yogya-śāstrāṇi) vibhāgaśaḥ (dział za działem / po kolei; vibhinna-vibhāga-krameṇa),
ataḥ (zatem; asmād dhetoḥ) he sādho! (o mądry; vidvan) atra (tutaj; etādṛśa-śreyaḥ-sādhaneṣu) yat (którą) sāram (esencję; mukhyaṃ tātparyayaḥ) [bhavatā niścitam iti śeṣaḥ], [tat] (tą) manīṣayā (rozumem; tīkṣṇa-buddhyā) samuddhṛtya (wydobywszy; nikhila-śāstrebhyā yathāvat saṃgṛhya saṃkṣipya va) bhūtānām (dla istot; prāṇinām) bhadrāya (pomyślności; maṅgalāya) brūhi (mów; asmān kathaya),
yena (dzięki temu; uddhṛta-vacanena) ātmā (jaźń; buddhiḥ) suprasīdati (zadowolona; samyak upaśāmyati).
bhūri-karman – długotrwałe i skomplikowane ryty i powinności, które należy wypełniać
vibhāgaśaḥ – wskazuje na kolejność (po kolei / odpowiednio) oraz na działy (dział za działem;vibhāga) – podkreślenie złożoności życia społecznego i ogromu nurtów filozoficzno-religinych, w czasach powstawania purany; jako ekwiwalent ŚR podaje słowo anantara – bez przerw / graniczący ze sobą
yenātmā suprasīdati – fraza będzie powtarzać się w drugim rozdziale (BhP 1.2.5-6)
sūta jānāsi bhadraṃ te
bhagavān sātvatāṃ patiḥ |
devakyāṃ vasudevasya
jāto yasya cikīrṣayā ||1.1.12||
Bardzie, wiesz, o pokój z tobą,
co chciał czynić pan Satwatów,
Bóg, co zrodził się z Dewaki
oraz ojca Wasudewy.
he sūta (o Suto!) te (tobie; tava) bhadram (pomyślność; maṅgalam) [bhavatu iti autsukjena āśīrvādaḥ];
yasya (czyjej [korzyści]; artha-viśeṣasya) cikīrṣayā (z powodu chęci zrobienia; anuṣṭhānecchayā) bhagavān (Bóg; niratiśayaiśvaryādi-guṇa-sampannaḥ) sātvatām (satwatów; śuddha-sattva-vaiṣṇavānāṃ yāduvānām va) patiḥ (pan; pālakaḥ vāsudevaḥ) vasudevasya (Wasudewy) devakyāṃ (w Dewaki; bhāryāyām) jātaḥ (narodzony; āvirbhūto ‘bhavat) [tat sarvaṃ tvam] (to wszystko ty) jānāsi (wiesz; avagato’si).
bhadraṃ te – formuła błogosławieństwa: „pomyślność z tobą!
sātvata – termin może odnosić się zarówno do czcicieli (bhagawatów), jak i rody, w którym urodził się Kryszna (Jadowów)
cikīrṣā – dezyderatyw od kṛ – pragnienie zrobienia
tan naḥ śuṣrūṣamāṇānām
arhasy aṅgānuvarṇitum |
yasyāvatāro bhūtānāṃ
kṣemāya ca bhavāya ca ||1.1.13||
O nim, posłuch nam dającym
racz rozprawiać tu, a bystro.
On zstępuje wszak dla istot
tak opieki, jak pożytku.
he aṅga (o kochany!; sūta) yasya (którego; vāsudevasya) avatāraḥ (zstąpienia; āvirbhāvaḥ) bhūtānām (istot; prāṇinām) kṣemāya (dla dobra; pālanāya eva) ca (i) bhavāya (dla wzrostu; samṛddhye) ca (i) [bhavati] (istnieje);
tat (to; avatāra-vīryam) śuṣrūṣamāṇānām (pragnącym słuchać; śravaṇābhilāṣiṅām) naḥ (nam; asmākam sambandhe) anuvarṇitum (opowiedzieć; samyak ākhyātum) arhasi (racz; yogyo bhavasi).
śuṣrūṣamāṇa – pragnący słuchać; imiesłów teraźniejszy(vartamāne kṛd-anta) utworzony od formy dezyderatywnej (pragnienie zrobienia czegoś); śru – słuchać; śuśrūṣā – pragnienie usłyszenia; śuśrūṣu – pragnący słuchać / posłuszny
kṣema | bhava – utrzymanie [tego co się posiada] i rozrost; para oznaczająca dobrobyt pojawia się już w Arthaśastrze Kautilii i Bhagawadgicie
āpannaḥ saṃsṛtiṃ ghorāṃ
yan-nāma vivaśo gṛṇan |
tataḥ sadyo vimucyeta
yad bibheti svayaṃ bhayam ||1.1.14||
W ten straszliwy świat popadłszy,
kto bezradnie go zawoła
wnet zostanie wyzwolony.
Jego imię strach przeraża!
ghorām (w przeraźliwą; bhayaṅkarīm) saṃsṛtim (egzystencję; janma-marana-mālām) āpannaḥ (popadły; prāptaḥ) [naraḥ] (człowiek; mānavaḥ),
vivaśaḥ [api] ([choćby] bezradnie; abhibhūtaḥ)yan-nāma (którego imię; yasya vāsudevasya nāma) gṛṇan (przywołujący; kīrtayan),
tataḥ (dzięki temu; saṃsṛteḥ) sadyaḥ (natychmiast; acireṇaiva) vimucyeta (byłby wyzwolony; muktiṃ labhet);
[yataḥ] (gdyż) yat (którego; yato vā nāmnaḥ) bhayam (strach; mahākālo rudraḥ) [api] (nawet) svayam (osobiście; sakṣāt) bibheti (boi się; trāsam āpnoti).
saṃsṛti – wyemanowane wspólnie (od sṛ – emanować/emitować/wypływać; saṃsāra – przejawiony świat)
vivaśa – przysłówkowo: bezradnie/spontanicznie/mimowolnie (wołający imię) lub przymiotnikowo: bezradny / bez woli / bez nadziei / bezsilny
vimucyeta – opt. w znaczeniu fut.
yat-pāda-saṃśrayāḥ sūta
munayaḥ praśamāyanāḥ |
sadyaḥ punanty upaspṛṣṭāḥ
svardhuny-āpo ’nusevayā ||1.1.15||
Uciszeni, w nim schronieni,
kto ich toni choćby dotknął,
wraz ci mędrcy go oczyszczą.
Świętym wodom trzeba służyć.
he sūta (Suto!) yat-pāda-saṃśrayāḥ (schronieni u jego stóp; yasya bhagavataḥ pādau saṃśrayau yeṣāṃ te bhagavat-pāda-padmāśritāḥ) praśama-ayanāḥ (siedziby spokoju; praśamaḥ prakṛṣṭā bhagavan-niṣṭatā eva ayanaṃ vartma āśrayo va yeṣāṃ te bhagavan-niṣṭā-parāyaṇāḥ) munayaḥ (mędrcy; śrī-śukādayaḥ) upaspṛṣṭāḥ (dotknięci; sannidhi-mātreṇa sevitāḥ) sadyaḥ (natychmiast; darśaṇād eva tat-kṣaṇāt) punanti (oczyszczają; pavitrī kurvanti);
[api tu] (jednakże) svardhuny-āpas (wody Gangesu; svardhunī gaṅgā tasyā āpaḥ jalam) anusevayā (przez stałą służbę; sparśanāvagāhanādi-sākṣāt sevābhyāsenaiva; vilambena na tu sadyaḥ) [punanti] (oczyszczają).
upaspṛṣṭa – dotknięty (od upa-spṛś – lekko dotykać); termin często odnosi się do dotykania wody w celu oczyszczenia (ācamana), tu dla kontrastu użyty względem kontaktu z mędrcami
svardhunī – imię Gangi „grzmiąca w niebiosach” (svar – niebo, dhuni – ryk/dźwięk)
anuseva – stała służba (od: anu – kolejno; sev – służyć), termin najczęściej używany względem osób, tu dla kontrastu użyty w opisie rytów związanych z oczyszczającą kąpielą w Gandze
ko vā bhagavatas tasya
puṇya-ślokeḍya-karmaṇaḥ |
śuddhi-kāmo na śṛṇuyād
yaśaḥ kali-malāpaham ||1.1.16||
Któż, kto pragnie tu czystości,
nie chce słuchać chwalby Boga
świetnym wierszem ułożonej,
która niszczy zmazy Kali.
tasya (tego) puṇya-ślokeḍya-karmaṇaḥ (którego czyny sławione są najlepszymi strofami; puṇya-ślokaiḥ pavitra-caricaiḥ īḍyāni stavaṇīyāni yasya karmāṇi tasya urūkramasya) bhagavataḥ (boga) kali-mala-apaham (usuwające brud eonu Kali; kali-kaluṣa-nāśanaṃ saṃsāra-duḥkhopaśamanaṃ vā) yaśaḥ (chwały; caritam),
kaḥ (kto?) śuddhi-kāmaḥ (pragnący oczyszczenia; ātma-śodhanārthī)vā (zaiste) na śṛṇuyāt (nie słuchałby; sarve maṇgalārtina eva śṛṇuyur ity artaḥ).
tasya karmāṇy udārāṇi
parigītāni sūribhiḥ |
brūhi naḥ śraddadhānānāṃ
līlayā dadhataḥ kalāḥ ||1.1.17||
Wiernym mów o czynach zacnych,
przez uczonych opiewanych,
tego, który dla igraszki
w świecie cząstki swe rozmieszcza.
śraddadhānānām (wiernym; śraddhāvatām) naḥ (nam; asmākam) līlayā (zabawą; vilāsecchayā) kalāḥ (cząstki; aṃśa-purūṣa-guṇāvatārān) dadhataḥ (rozmieszczającego; dhārayataḥ) tasya (tego; svayaṃ bhagavataḥ śrī-kṛṣṇasya) sūribhiḥ (przez mędrców; nāradādibhiḥ) parigītāni (opiewane; saṃkīrtitāni) udārāṇi (szlachetne/wspaniałe; mahānti) karmāṇi (czyny; viśva-sṛṣṭy-ādīni) brūhi (mów; varṇaya).
kalā – cząstka. Termin pojawiający się obok aṁśa na oznaczenie częściowych zstąpień boskich istot, szczególnie Wisznu.
dadhant – dający, komentatorzy zauważają, że użycie imiesłowu teraźniejszego wskazuje na wieczną naturę zstąpień Pana.
athākhyāhi harer dhīmann
avatāra-kathāḥ śubhāḥ |
līlā-vidadhataḥ svairam
īśvarasyātma-māyayā ||1.1.18||
Więc, roztropny, opowiadaj
o zstąpieniach opowieści,
Boga, który zgodnie z wolą,
złudą swą zabawy stwarza.
he dhīman (mądry!; matiman) atha (zatem; anantaram) ātma-māyayā (własną złudą; nijecchā-rūpayā śaktyā cic-chaktyā yoga-māyayā) svairam (zgodnie z wolą; svā-tantryeṇa) līlāḥ (zabawy; jagat-sthity-arthe bhū-bhāra-haraṇādi-rūpāḥ) vidadhataḥ (rozmieszczającego; kurvataḥ) īśvarasy (władcy) hareḥ (Hariego; bhagavac-chrī-kṛṣṇasya) śubhāḥ (pomyślne; śiva-dāḥ) avatāra-kathāḥ (opowieści o zstąpieniach; purūṣa-līlāvatārāṇāḥ kathāḥ) ākhyāhi (opowiadaj; brūhi).
vayaṃ tu na vitṛpyāma
uttama-śloka-vikrame |
yac-chṛṇvatāṃ rasa-jñānāṃ
svādu svādu pade pade ||1.1.19||
Nie możemy się nasycić
męstwem Boga sławetnego!
Słuchającym znawcom smaków
jest on słodszy z każdym krokiem.
yat (o którym; yad-vikramam) śṛṇvatāṃ (słuchających; śravaṇa-kāriṇāḥ) rasa-jñānām (znawców smaku estetycznego; rasikānām) pade pade (na każdym kroku) svādu svādu (coraz słodsze; prati-padaṃ prati-kṣaṇaṃ vā āsvādanaṃ svādutoh api svādu bhavatīti śeṣaḥ, uttarottaraṃ mādhuryam udgīratīti bhāvaḥ, adhunātiśayena śravaṇecchā-vaśāt tasmin) uttama-śloka-vikrame (w męstwie wychwalanego wybornymi strofami; ut udgacchati tamo yasmāt sa uttamas tathā bhūtaḥ śloko yatra yasya va tasya vikrame guṇa-līlā-kathādau) vayam (my) tu (ale; anye tu tṛpyantu nāma) na vitṛpyāmaḥ (nie nasyceni; na viśeṣeṇa tṛptā bhavāmaḥ alam iti na manyāmahe).
svādu svādu – powtórzenie w znaczeniu intensyfikacji (coraz słodsze)
pade pade – powtórzenie w znaczeniu dystrybucji (na każdym kroku)
kṛtavān kila karmāṇi
saha rāmeṇa keśavaḥ |
atimartyāni bhagavān
gūḍhaḥ kapaṭa-mānuṣaḥ ||1.1.20||
Zaiste Keśawa z Ramą
czynił czyny ponadludzkie
Bóg ukryty, niewidoczny,
co człowieka pozoruje.
kapaṭa-mānuṣaḥ (fałszywy człowiek; nityo ‘prākṛtaḥ san api prāpañcika-darśana-yogya-manuṣya-rūpa-dhṛk) [tataḥ] (przez to) gūḍhaḥ (ukryty; pracchannaḥ) bhagavān (Bóg) keśavaḥ (Bujnowłosy; īśvaro vāsudevaḥ) rāmeṇa saha (z Ramą; valadevena sārdham),
[yāni] (które) atimartyāni (nadludzkie; martyān atikrāntāni lokottarāṇīty arthaḥ) karmāṇi (czyny; līlā-viktamān),
kṛtavān (uczynił; akarot) kila (zaiste) [tāni] (te; sarvāṇy api kathayeti śeṣaḥ).
gūḍha – od √guh – zakrywać/chować;
kapaṭa-mānuṣa – od √kamp – drżeć; oszustwo/fałsz/kłamstwo; trzy razy zwraca się uwagę „nieludzkość” Boga: gūḍha, kapaṭa, atimartya
kalim āgatam ājñāya
kṣetre ’smin vaiṣṇave vayam |
āsīnā dīrgha-satreṇa
kathāyāṃ sakṣaṇā hareḥ ||1.1.21||
Wiedząc, że już nadszedł Kali,
my, na wisznuickim polu,
dzięki długiej tej ofierze,
mamy czas o Harim słuchać.
kalim (Kali; kaliyugam) āgatam (nadeszły; prāptam) ājñāya (dowiedziawszy się; jñātvā),
[tad-bhiyā] (ze strachu przed nim) asmin (w tym; atra) vaiṣṇave (w wisznuickim) kṣetre (w polu; viṣṇu-priya-naimiśāranye) dīrgha-satreṇa (długą ofiarą; bahu-kāla-vyāpi-yajña-nimittena) āsīnāḥ (siedzący/odprawiający; upaviṣṭāḥ) vayam (my; śaunakādayaḥ yājñikāḥ),
hareḥ (Hariego) kathāyām (w opowieściach; hari-kathā-śravane) sakṣaṇāḥ (mający czas; labhā-vasarāḥ sma).
sa-kṣaṇa – posiadający czas (na co? – łączy się z loc.)
tvaṃ naḥ sandarśito dhātrā
dustaraṃ nistitīrṣatām |
kaliṃ sattva-haraṃ puṃsāṃ
karṇa-dhāra ivārṇavam ||1.1.22||
Nam przez stwórcę objawionyś,
co ocean chcemy przebyć
Kali, który cnotę niszczy,
nie ma kresu, tyś sternikiem.
puṃsām (ludzi; narāṇām) sattva-haram (kradnący istność; bala-buddhy-apaham) dustaram (trudny do przebycia; duṣpāram) kalim (Kali; kali-kāla-rūpam samudram)
nistitīrṣatām (pragnącym przebyć; samyak taritum icchatām) naḥ (nam; asmākam) arṇavam (ocean; sāgaram)
karṇa-dhāraḥ (sternik; nāvikaḥ) iva (jakby) tvam (ty) dhātrā (przez stwórcę; īśvareṇa) sandarśitaḥ (ukazany; asmad dṛṣṭi-pathe preritaḥ vidhātṛ-kṛpābalenaiva saubhāgya-vaśāt bhavad-darśanam asmābhir labdham ity arhaḥ).
karṇa-dhāra – sternik (dosł. ucho-dzierżca)
brūhi yogeśvare kṛṣṇe
brahmaṇye dharma-varmaṇi |
svāṃ kāṣṭhām adhunopete
dharmaḥ kaṃ śaraṇaṃ gataḥ ||1.1.23||
Kiedy Kryszna, władca jogi,
prawa stróż, braminom miły,
do siedziby swojej odszedł,
gdzież należy szukać prawa?
[he suta] (Suto!) yoga-īśvare (gdy pan jogi; yogīndra-vandita-caraṇe) brahmaṇye (oddany brahmanowi/braminom; brāhmaṇa-goptari) dharma-varmaṇi (obrońca prawa; sanātana-dharmasya varmaṇi kavacavat rakṣake) kṛṣṇe (Kryszna) adhunā (teraz; idānīṃ sāmpratam) svām (do swej) kāṣṭhām (do siedziby; nija-nityaṃ dhāma aprakaṭa-līlām ity arhaḥ) upete (gdy odszedł [loc.absol.]; upagate prāpte vā),
dharmaḥ (prawo; sanātanadharmaḥ) kam (w kim) śaraṇam (schronienie; āśrayam) gataḥ (przyjęło; prāptaḥ),
[tat] (to) brūhi (powiedz; kathaya, kaṃ āśritya sanatana-dharmo ‘dhunā tiṣṭati tac ca bruhīty artaḥ).
kāṣṭhā – cel/granica/szczyt/rejon świata; termin rozumiany jako:
- śmierć – granica życia Kryszny (125 lat)
- własna postać (maryādā, sva-svarūpa ŚR)
- świat Wisznu (Vaikuṇṭha)
- postać pełni zalet (guṇa-pūṁa-svarūpa)