9.2. Lament Dhrytarasztry

Waiśampajana rzekł:
1 Gdy kobiety odesłano, Dhrytarasztra, syn Ambiki,
jeszcze większy ból odczuwał niźli wcześniej, wielki królu.

2 Dysząc jakby dymem buchał, potrząsając ramionami
raz za razem, rozmyślając, rzekł te słowa, wielki królu:

3 „Ach, cóż to za boleść wielka, gdy od ciebie, suto*, słyszę
wieść, że Pandawowie w bitwie wciąż są żywi i bezpieczni.

4 Pewnie serce me jest twarde i bezwzględne niczym piorun,
bo słysząc o zmarłych synach nie pęka na tysiąc części.

5 Gdy o ich młodości myślę, o dziecięcych grach, Sańdźajo,
i gdy słyszę dziś, że zmarli, eksploduje mi mój umysł.

6 Choć z powodu mej ślepoty nie widziałem ich postaci,
zawsze przecież ich kochałem, tak jak ojciec kocha synów.

7 Słysząc, że wpierw przekroczyli dzieciństwo, a potem młodość,
później, że są już dorośli, cieszyłem się, o bezgrzeszny.

8 Gdy dziś słyszę, że są martwi, pozbawieni władzy, siły,
spokoju nie mogę znaleźć, ból po synach mną zawładnął.

9 Wróć, wróć synu, Indro królów, gdyż bezradny teraz jestem,
bez ciebie, wielkoramienny, jakąż ja podążę ścieżką*?

10 Wspierałeś przyjaciół, krewnych, teraz, królu, mnie porzucasz,
starego, niewidomego; dokąd idziesz, bohaterze?

11 Tyle współczucia, miłości, dumy miałeś w sobie, królu;
jak Parthowie mogli zabić niezwyciężonego w bitwach?

12 Skoro panowałeś, miły, nad władcami zjednanymi,
jak na ziemi możesz leżeć zabity jak zwykły książę?

13 Któż przemawiać do mnie będzie o poranku, kiedy wstanę,
stale powtarzając: »tato, wielki królu, panie świata!«?

14 Obejmując mnie za szyję z miłością, ze łzami w oczach,
przemów do mnie, władco Kurów, szczerze, żebym dał ci radę!

15 Przecież to ja właśnie, synku, słuchałem cię, gdy mawiałeś:
»Wielka ziemia ta tak samo moja jest, jak syna Prythy*.

16 Bhagadatta, Krypa, Śalja, król Awanti, Dźajadratha,
Bhuriśrawas, Somadatta oraz wielki król Bahlika,

17 Aśwatthaman, władca Bhodźów, wielkiej siły król Magadhy,
Bryhadbala, władca Kaśi i Śakuni, syn Subali,

18 i wiele tysięcy obcych, Śakowie wraz z Jawanami,
król Kambodźów Sudakszina, a także Trigartów władca,

19 dziad Bhiszma, syn Bharadwadźi*, wnuk Gotamy*, jak i dzielni
Śrutajus i Aćjutajus, a ponadto też Śatajus,

20 Dźalasandha, Ryśjaśryngi syn, rakszasa Alajudha,
Alambusza muskularny, Subahu rydwannik wielki,

21 ci i wielu innych królów dla mnie, najwspanialszy królu,
chwycili za broń, o władco, poświęcając życie w walce.

22 Wśród nich właśnie stojąc w bitwie, w towarzystwie moich braci
będę walczył przeciw wszystkim synom Prythy i Pańćalom,

23 przeciw Ćedim, mężny władco, i przeciw Draupadi synom,
Satjakiemu, Kuntibhodźy i rakszasie Ghatotkaći.

24 Nawet jeden z moich, gniewny, może sam powstrzymać, królu,
Pandawów atakujących w potyczce, a cóż powiedzieć
o rycerzach zjednoczonych w nienawiści do Pandawów?

25 Wszyscy oni będą jednak walczyć ze sprzymierzeńcami
synów Pandu, Indro królów, i zabijać ich w zmaganiach.

26 Tylko Karna wespół ze mną Pandawów zabijał będzie.
Wówczas książęta, herosi będą żyć pod moją władzą.

27 A ten, który im przewodzi, Wasudewa*
wielkiej siły
nie nałoży zbroi, królu« – tak to zwykł przemawiać do mnie.

28 Gdy tak wielokrotnie mawiał, będąc blisko mnie, woźnico,
ja widziałem w wyobraźni Pandawów zabitych w walce.

29 Lecz gdy moi młodzi chłopcy teraz są – po trudach wojny –
wśród zabitych, czymże innym jest to niż zrządzeniem losu?

30 I gdy Bhiszma, władca świata potężny, pobity został
podczas starcia z Śikhandinem, jakby lew z szakalem walczył,

31 i gdy znawca wszelkiej broni, bramin Drona, zginął w walce
z Pandawami, czymże innym jest to niż zrządzeniem losu?

32 Skoro poległ Bhuriśrawas w bitwie, wielki król Bahlika,
Somadatta, czymże innym jest to niż zrządzeniem losu?

33 Gdy zmarł z Kurów Dźalasandha, Sudakszina czy Śrutajus,
Aćjutajus, czymże innym jest to niż zrządzeniem losu?

34 Skoro poległ Bryhadbala i mocarny król Magadhy,
skoro zginął król Awanti i Trigarta król, a także
spiskowców wielu*, czym innym jest to niż zrządzeniem losu?

35 Skoro zginął Alambusza król, rakszasa Alajudha,
Ryśjaśryngi syn, czym innym jest to niż zrządzeniem losu?

36 Gdy pasterze Narajany polegli, szaleni w walce,
gdy poległo barbarzyńców wiele tysięcy, czym innym
jest to niż zrządzeniem losu?

37 Gdy Śakuni, syn Subali, zginął i syn tego gracza*,
silny wojownik, czym innym jest to niż zrządzeniem losu?

38 Gdy zabito królów, książąt, wojów wielu z ramionami
jak maczugi, czymże innym jest to niż zrządzeniem losu?

39 Skoro, Sańdźajo, polegli w bitwie wojownicy wszyscy,
z różnych krajów, czymże innym jest to niż zrządzeniem losu?

40 Synowie, wnukowie moi silni, towarzysze, bracia,
skoro zginęli, czym innym jest to niż zrządzeniem losu?

41 Człowiek rodzi się z pewnością już związany ze swym losem,
kogo wiąże los pomyślny, ten człowiek osiąga szczęście.

42 Mnie porzucił los pomyślny, opuścili mnie synowie,
jakże więc mam dziś, Sańdźajo, oddać się we władzę wroga?

43 Nic innego nie zostało mi niż życie w lesie, panie,
pozbawiony druhów, krewnych, dziś do lasu się wybiorę.

44 Bo innego nie ma dobra dla mnie niż do lasu droga,
skoro jestem w takim stanie, skoro skrzydła mi podcięto.

45 Skoro poległ Durjodhana, skoro Śalja zginął w walce,
usieczono Duhśasanę i Wikarna padł potężny,

46 jak mam teraz słuchać ryku potężnego Bhimaseny,
tego, który sam w tej wojnie zabił setkę moich synów?

47 Dręczony nieszczęściem, bólem, szorstkich słów nie będę słuchał,
gdy on stale będzie mówił o zabójstwie Durjodhany”.

48 Tak ów król palony smutkiem po zabójstwie swoich krewnych
raz za razem mdlał pod wpływem cierpienia po stracie synów.

49 Lamentując dłuższą chwilę, syn Ambiki – Dhrytarasztra
długo i żarliwie wzdychał, kiedy myślał o porażce.

50 I palony wielkim bólem król, o byku wśród Bharatów,
znowu syna Gawalgany*, woźnicę, dokładnie pytał:

51 „Słysząc, że polegli Bhiszma, Drona oraz syn woźnicy,
czy znów moi wojownicy wyznaczyli wodza armii?

52 Kogokolwiek moi ludzie czynią wodzem armii w bitwie,
tego po niedługim czasie zabijają Pandawowie.

53 Na początku bitwy Bhiszmę powalił na waszych oczach
Strojny W Diadem*, tak też Drona poniósł śmierć na oczach wszystkich.

54 Także Karnę, wspaniałego syna woźnicy, powalił
Strojny W Diadem, ów też zginął na oczach monarchów wszystkich.

55 Dawno mi to przepowiedział Widura o wielkim duchu,
że z powodu przewinienia Durjodhany ród ten zginie.

56 Jedni – głupcy – widzą sprawy nietrafnie, inni właściwie
tak jak on, gdy mi swe słowa mówił, a ja głupcem byłem.

57 Co powiedział mi Widura pobożny, dalekowzroczny,
wszystko to – prawdomównego każde słowo się spełniło.

58 Powtórz synu Gawalgany, co owocem jest przewiny,
którą dawniej popełniłem, gdy los umysł mój poraził.

59 Kto na czele armii stanął, gdy zabity został Karna?
Który rydwannik szedł przeciw Ardźunie i Wasudewie?

60 Kto z prawa, kto z lewa chronił króla Madrów kół w potyczce?
A kto z tyłu go ochraniał – herosa żądnego walki?

61 Jak wśród was tam zgromadzonych zginął w bitwie z rąk Pandawów
władca Madrów wielkiej siły, jak, Sańdźajo, syn mój zginął?

62 Powiedz wszystko, zgodnie z prawdą, o Bharatów wielkiej zgubie
i o tym, jak Durjodhana, syn mój, stracił życie w walce.

63 Jak zginęli Pańćalowie wszyscy i ich towarzysze,
Dhrysztadjumna i Śikhandin, i Draupadi pięciu synów?

64 I jak ocaleli w bitwie Pandawowie, dwóch Satwatów*
i Krypa, i Krytawarman, i potomek Bharadwadźi*?

65 Jaką formę miała bitwa oraz jaki miała przebieg –
wszystko poznać chcę, Sandźajo, od ciebie, biegłego w mowie!