Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Przemysław Szczurek
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
9. Księga Śalji (śalya-parvan)
***
9.29-53 Księga podróży do miejsc pielgrzymek
(rāma-tīrtha-yātrā)
9.32. Grzmiące słowa Bhimy i Durjodhany
Streszczenie rozdziału:
saṃjaya uvāca
evaṃ duryodhane rājan garjamāne muhur muhuḥ |
yudhiṣṭhirasya saṃkruddho vāsudevo 'bravīd idam ||9.32.1||
yadi nāma hy ayaṃ yuddhe varayet tvāṃ yudhiṣṭhira |
arjunaṃ nakulaṃ vāpi sahadevam athāpi vā ||9.32.2||
kim idaṃ sāhasaṃ rājaṃs tvayā vyāhṛtam īdṛśam |
ekam eva nihatyājau bhava rājā kuruṣv iti ||9.32.3||
etena hi kṛtā yogyā varṣāṇīha trayodaśa |
āyase puruṣe rājan bhīmasenajighāṃsayā ||9.32.4||
kathaṃ nāma bhavet kāryam asmābhir bharatarṣabha |
sāhasaṃ kṛtavāṃs tvaṃ tu anukrośān nṛpottama ||9.32.5||
nānyam asyānupaśyāmi pratiyoddhāram āhave |
ṛte vṛkodarāt pārthāt sa ca nātikṛtaśramaḥ ||9.32.6||
tad idaṃ dyūtam ārabdhaṃ punar eva yathā purā |
viṣamaṃ śakuneś caiva tava caiva viśāṃ pate ||9.32.7||
balī bhīmaḥ samarthaś ca kṛtī rājā suyodhanaḥ |
balavān vā kṛtī veti kṛtī rājan viśiṣyate ||9.32.8||
so 'yaṃ rājaṃs tvayā śatruḥ same pathi niveśitaḥ |
nyastaś cātmā suviṣame kṛcchram āpāditā vayam ||9.32.9||
ko nu sarvān vinirjitya śatrūn ekena vairiṇā |
paṇitvā caikapāṇena rocayed evam āhavam ||9.32.10||
na hi paśyāmi taṃ loke gadāhastaṃ narottamam |
yudhyed duryodhanaṃ saṃkhye kṛtitvād dhi viśeṣayet ||9.32.11||
phalgunaṃ vā bhavantaṃ vā mādrīputrāv athāpi vā |
na samarthān ahaṃ manye gadāhastasya saṃyuge ||9.32.12||
sa kathaṃ vadase śatruṃ yudhyasva gadayeti ha |
ekaṃ ca no nihatyājau bhava rājeti bhārata ||9.32.13||
vṛkodaraṃ samāsādya saṃśayo vijaye hi naḥ |
nyāyato yudhyamānānāṃ kṛtī hy eṣa mahābalaḥ ||9.32.14||
bhīma uvāca
madhusūdana mā kārṣīr viṣādaṃ yadunandana |
adya pāraṃ gamiṣyāmi vairasya bhṛśadurgamam ||9.32.15||
ahaṃ suyodhanaṃ saṃkhye haniṣyāmi na saṃśayaḥ |
vijayo vai dhruvaṃ kṛṣṇa dharmarājasya dṛśyate ||9.32.16||
adhyardhena guṇeneyaṃ gadā gurutarī mama |
na tathā dhārtarāṣṭrasya mā kārṣīr mādhava vyathām ||9.32.17||
sāmarān api lokāṃs trīn nānāśastradharān yudhi |
yodhayeyaṃ raṇe hṛṣṭaḥ kim utādya suyodhanam ||9.32.18||
saṃjaya uvāca
tathā saṃbhāṣamāṇaṃ tu vāsudevo vṛkodaram |
hṛṣṭaḥ saṃpūjayām āsa vacanaṃ cedam abravīt ||9.32.19||
tvām āśritya mahābāho dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ |
nihatāriḥ svakāṃ dīptāṃ śriyaṃ prāpto na saṃśayaḥ ||9.32.20||
tvayā vinihatāḥ sarve dhṛtarāṣṭrasutā raṇe |
rājāno rājaputrāś ca nāgāś ca vinipātitāḥ ||9.32.21||
kaliṅgā māgadhāḥ prācyā gāndhārāḥ kuravas tathā |
tvām āsādya mahāyuddhe nihatāḥ pāṇḍunandana ||9.32.22||
hatvā duryodhanaṃ cāpi prayacchorvīṃ sasāgarām |
dharmarājāya kaunteya yathā viṣṇuḥ śacīpateḥ ||9.32.23||
tvāṃ ca prāpya raṇe pāpo dhārtarāṣṭro vinaṅkṣyati |
tvam asya sakthinī bhaṅktvā pratijñāṃ pārayiṣyasi ||9.32.24||
yatnena tu sadā pārtha yoddhavyo dhṛtarāṣṭrajaḥ |
kṛtī ca balavāṃś caiva yuddhaśauṇḍaś ca nityadā ||9.32.25||
tatas tu sātyakī rājan pūjayām āsa pāṇḍavam |
vividhābhiś ca tāṃ vāgbhiḥ pūjayām āsa mādhavaḥ ||9.32.26||
pāñcālāḥ pāṇḍaveyāś ca dharmarājapurogamāḥ |
tad vaco bhīmasenasya sarva evābhyapūjayan ||9.32.27||
tato bhīmabalo bhīmo yudhiṣṭhiram athābravīt |
sṛñjayaiḥ saha tiṣṭhantaṃ tapantam iva bhāskaram ||9.32.28||
aham etena saṃgamya saṃyuge yoddhum utsahe |
na hi śakto raṇe jetuṃ mām eṣa puruṣādhamaḥ ||9.32.29||
adya krodhaṃ vimokṣyāmi nihitaṃ hṛdaye bhṛśam |
suyodhane dhārtarāṣṭre khāṇḍave 'gnim ivārjunaḥ ||9.32.30||
śalyam adyoddhariṣyāmi tava pāṇḍava hṛcchayam |
nihatya gadayā pāpam adya rājan sukhī bhava ||9.32.31||
adya kīrtimayīṃ mālāṃ pratimokṣye tavānagha |
prāṇāñ śriyaṃ ca rājyaṃ ca mokṣyate 'dya suyodhanaḥ ||9.32.32||
rājā ca dhṛtarāṣṭro 'dya śrutvā putraṃ mayā hatam |
smariṣyaty aśubhaṃ karma yat tac chakunibuddhijam ||9.32.33||
ity uktvā bharataśreṣṭho gadām udyamya vīryavān |
udatiṣṭhata yuddhāya śakro vṛtram ivāhvayan ||9.32.34||
tam ekākinam āsādya dhārtarāṣṭraṃ mahābalam |
niryūtham iva mātaṅgaṃ samahṛṣyanta pāṇḍavāḥ ||9.32.35||
tam udyatagadaṃ dṛṣṭvā kailāsam iva śṛṅgiṇam |
bhīmasenas tadā rājan duryodhanam athābravīt ||9.32.36||
rājñāpi dhṛtarāṣṭreṇa tvayā cāsmāsu yat kṛtam |
smara tad duṣkṛtaṃ karma yad vṛttaṃ vāraṇāvate ||9.32.37||
draupadī ca parikliṣṭā sabhāmadhye rajasvalā |
dyūte yad vijito rājā śakuner buddhiniścayāt ||9.32.38||
yāni cānyāni duṣṭātman pāpāni kṛtavān asi |
anāgaḥsu ca pārtheṣu tasya paśya mahat phalam ||9.32.39||
tvatkṛte nihataḥ śete śaratalpe mahāyaśāḥ |
gāṅgeyo bharataśreṣṭhaḥ sarveṣāṃ naḥ pitāmahaḥ ||9.32.40||
hato droṇaś ca karṇaś ca hataḥ śalyaḥ pratāpavān |
vairasya cādikartāsau śakunir nihato yudhi ||9.32.41||
bhrātaras te hatāḥ śūrāḥ putrāś ca sahasainikāḥ |
rājānaś ca hatāḥ śūrāḥ samareṣv anivartinaḥ ||9.32.42||
ete cānye ca nihatā bahavaḥ kṣatriyarṣabhāḥ |
prātikāmī tathā pāpo draupadyāḥ kleśakṛd dhataḥ ||9.32.43||
avaśiṣṭas tvam evaikaḥ kulaghno 'dhamapūruṣaḥ |
tvām apy adya haniṣyāmi gadayā nātra saṃśayaḥ ||9.32.44||
adya te 'haṃ raṇe darpaṃ sarvaṃ nāśayitā nṛpa |
rājyāśāṃ vipulāṃ rājan pāṇḍaveṣu ca duṣkṛtam ||9.32.45||
duryodhana uvāca
kiṃ katthitena bahudhā yudhyasvādya mayā saha |
adya te 'haṃ vineṣyāmi yuddhaśraddhāṃ vṛkodara ||9.32.46||
kiṃ na paśyasi māṃ pāpa gadāyuddhe vyavasthitam |
himavacchikharākārāṃ pragṛhya mahatīṃ gadām ||9.32.47||
gadinaṃ ko 'dya māṃ pāpa jetum utsahate ripuḥ |
nyāyato yudhyamānasya deveṣv api puraṃdaraḥ ||9.32.48||
mā vṛthā garja kaunteya śāradābhram ivājalam |
darśayasva balaṃ yuddhe yāvat tat te 'dya vidyate ||9.32.49||
tasya tad vacanaṃ śrutvā pāñcālāḥ sahasṛñjayāḥ |
sarve saṃpūjayām āsus tad vaco vijigīṣavaḥ ||9.32.50||
taṃ mattam iva mātaṅgaṃ talaśabdena mānavāḥ |
bhūyaḥ saṃharṣayām āsū rājan duryodhanaṃ nṛpam ||9.32.51||
bṛṃhanti kuñjarās tatra hayā heṣanti cāsakṛt |
śastrāṇi saṃpradīpyante pāṇḍavānāṃ jayaiṣiṇām ||9.32.52||
Sańdźaja rzekł:
1 Gdy Durjodhana w ten sposób grzmiał, królu, stale i stale,
do Judhiszthiry te słowa rzekł Wasudewa* wzburzony:
2 „Jeżeli ciebie wybierze do starcia ów, Judhiszthiro,
albo być może Ardźunę, Nakulę lub Sahadewę,
3 na cóż się zda lekkomyślność twoja, gdyś mówił do niego,
że gdy jednego zwycięży, zostanie królem wśród Kurów?
4 Przecież on przez lat trzynaście ćwiczył wytrwale maczugą
na kopii męża z żelaza, chcąc Bhimasenę powalić.
5 Jak teraz mamy osiągnąć cel nasz, o byku Bharatów,
gdy tak beztrosko działałeś powodowany współczuciem?
6 Nie widzę teraz innego godnego mu przeciwnika
niż Wilczobrzuchy, syn Prythy, choć i on nie jest zbyt sprawny.
7 Teraz więc znów, tak jak dawniej, podjąłeś grę tę nierówną,
jak wówczas, gdy, panie ludów, do gry stanąłeś z Śakunim*.
8 Bhima jest silny, potężny, król Sujodhana jest zręczny,
w starciu zręczności i siły zręczność przeważa, o królu.
9 Ty, królu, temu wrogowi dłoń wyciągnąłeś pomocną,
sam się wpędzając w kłopoty, nam przysparzając problemów.
10 Któż, pokonawszy swych wrogów wszystkich, gdy jeden mu został,
wystawia się na ryzyko, przystając na takie starcie?
11 Nie widzę bowiem na świecie męża świetnego z maczugą,
który by w walce pokonał zręcznego tak Durjodhanę.
12 Ani ty, ani Phalguna, ani synowie dwaj Madri,
nikt z was, jak sądzę, nie zdoła pokonać go na maczugi.
13 Jak mogłeś zatem wrogowi rzec, by się starł na maczugi,
a gdy jednego pobije, zostanie królem, Bharato?
14 I w starciu Wilczobrzuchego wątpliwe będzie zwycięstwo,
gdy walczyć będą uczciwie, bo zręczny jest ów mąż silny”.
Bhima rzekł:
15 Zabójco Madhu, Radości Jadawów, nie siej zwątpienia,
dziś bowiem spór ten zakończę, choć jest to trudne niezwykle.
16 Ja Sujodhanę w tym starciu pobiję, bez wątpliwości,
zwycięstwo Króla Prawości wydaje się pewne, Kryszno.
17 Wśród zalet, moja maczuga półtora raza jest cięższa
niż Dhartarasztry maczuga, nie trwóż się zatem, Madhawo.
18 Nawet z bogami trzech światów różnym rodzajem oręża
walczyłbym w starciu radośnie, czymże mi dziś Sujodhana?
Sańdźaja rzekł:
19 Przemówił tak Wilczobrzuchy, a Wasudewa radosny
wyraził swoje uznanie i rzekł do niego te słowa:
20 „Z twoją pomocą, mocarzu, Prawości Król–Judhiszthira –
po śmierci wroga z pewnością zyska pomyślność świetlaną.
21 Wszystkich Dhrytarasztry synów ty powaliłeś w tej wojnie,
królowie, książęta, słonie zostali pomordowani.
22 Wojska Kalingi, Magadhy, Wschodu, Gandhary czy Kurów,
wielki bój z tobą wszczynając, poległy, Radości Pandu.
23 Gdy Durjodhanę zabijesz, ziemię i jej oceany
podaruj Królowi Prawa jak Wisznu mężowi Śaći*.
24 Gdy grzeszny syn Dhrytarasztry zmierzy się z tobą, polegnie,
ty, kiedy strzaskasz mu uda, wypełnisz swoją przysięgę*.
25 Musisz się jednak wysilić, walcząc z Dhrytarasztry synem,
bo jest on zręczny i silny, zawsze upaja się walką”.
26 Wówczas Satjaki, o królu, wysławiał potomka Pandu,
różnorodnymi słowami wysławiał go też Madhawa.
27 Pańćalów woje, Pandawów, na czele z Królem Prawości,
wszyscy też cześć okazali Bhimie, gdy wyrzekł swe słowa.
28 A Bhima – Straszny, o sile strasznej rzekł do Judhiszthiry,
który wśród wojsk stał Sryńdźajów i jaśniał tam niczym słońce:
29 „Ja siłę mam, by się spotkać w starciu i walczyć z mym wrogiem,
a najpodlejszy ten z mężów nie może sprostać mi w walce.
30 Dziś wściekłość na Sujodhanę w sercu chowaną głęboko
uwolnię niczym Ardźuna uwolnił ogień w Khandawie*.
31 Cierń dziś wyciągnę, Pandawo, który w twym sercu spoczywa,
zyskasz dziś szczęście, gdy zgładzę grzesznika maczugą, królu.
32 Dzisiaj dla ciebie odzyskam girlandę chwały, bezgrzeszny,
dziś Sujodhana utraci życie, pomyślność, królestwo.
33 Król Dhrytarasztra dziś słysząc, że ja mu syna zabiłem,
przypomni sobie matactwo, które Śakuni obmyślił”.
34 Tak rzekł najlepszy z Bharatów, mąż silny, chwycił maczugę
i wstał do boju jak Śakra, gdy wyzwał Wrytrę do walki.
35 A gdy szedł ku Dhartarasztrze silnemu, choć samotnemu
jak słoń, co stracił swe stado, cieszyli się Pandawowie.
36 Widząc, jak wzniósł swą maczugę jakby szczyt góry Kailasy,
powiedział do Durjodhany te słowa Bhima, o królu:
37 „Pamiętaj o nieprawości podjętej w Waranawacie,
o tym, co uczyniliście nam ty i król Dhrytarasztra*.
38 Draupadi podczas miesiączki była nękana na sali
zgromadzeń, król przegrał w kości przez Śakuniego zamysły.
39 Pamiętaj, łotrze, o innych złych czynach, któreś popełnił,
patrz na zły owoc tych czynów wobec niewinnych Pandawów.
40 Przez ciebie poległ i leży na łożu strzał wielce sławny
syn Gangi, pierwszy z Bharatów, nas wszystkich wspólny praojciec*.
41 Zabici są w walce Drona, Karna i Śalja potężny,
zabity jest też Śakuni, ów sprawca naszej wrogości.
42 Zabici są twoi bracia, synowie, twoi żołnierze,
martwi są mężni królowie niepoddający się w starciach.
43 Zabici są ci i inni – rozliczne byki kszatrijów,
martwy jest nędzny posłaniec, sprawca cierpienia Draupadi*.
44 Zostałeś tylko ty jeden, zabójca rodu, nikczemnik,
lecz także ciebie dziś zgładzę maczugą mą, bez wątpienia.
45 Dziś zdławię całą twą dumę, zniszczę ją w starciu tym, królu,
wielką nadzieję na władzę i draństwa wobec Pandawów”.
Durjodhana rzekł:
46 Na cóż te liczne przechwałki, po prostu walcz ze mną dzisiaj;
dzisiaj to ja ci odbiorę twą wiarę w bój, Wilczobrzuchy!
47 Czy mnie nie widzisz, grzeszniku, jak stoję gotów do walki,
jak swą maczugę chwyciłem wielką jak szczyt Himalajów?
48 Grzeszniku, jaki dziś rywal pokona mnie z mą maczugą?
Żaden z uczciwie walczących, nawet sam bóg Purandara*.
49 Nie grzmij na próżno, Kauntejo, jak chmura zimą bez wody,
pokaż swą siłę w tej walce, na co cię stać dzisiaj pokaż!
Sańdźaja rzekł:
50 Gdy usłyszeli te słowa woje Pandawów, Sryńdźajów,
choć sami żądni zwycięstwa, wszyscy chwalili tę mowę.
51 Mężowie w dłonie klaszczący, sławiąc go jak słonia w szale,
sprawili, królu, że większą radość czuł król Durjodhana.
52 Słonie trąbami trąbiły i konie rżały bez przerwy,
błyszczała broń wojowników – Pandawów żądnych zwycięstwa.