9.18. Ucieczka z bitwy wojsk

Sańdźaja rzekł:
1 Kiedy rydwannik, król Madrów, niezwyciężony padł w bitwie,
twoi synowie, twe wojska cofały się, wszyscy naraz.

2 Byli jak kupcy bez łodzi – okręt ich tonął na morzu,
oni zaś brzegu szukali, gdy zginął wódz wielki duchem.

3 Gdy zginął król Madrów, królu, ci trzęśli się poranieni,
bez wodza, wodza pragnący, jak sarny przez lwa ścigane.

4 Jak byki ze złamanymi rogami, jak bez kłów słonie,
uciekaliśmy w południe pobici przez syna Dharmy.

5 Nikt z twoich żołnierzy, królu, nie zdołał rozstawić szyków
ani okazać swej siły, gdy Śalja został zabity.

6 Smutek i strach, panie ludów, jakie wśród twoich żołnierzy
powstały, gdy Bhiszma, Drona i syn woźnicy* zginęli,
ten strach i to przygnębienie znów ogarnęły nas, panie.

7 Gdy Śalja, wielki rydwannik, zginął, żołnierze twej armii,
nie mając wiary w zwycięstwo, bez swych przywódców, ranieni,
cięci ostrymi strzałami, w strachu pierzchali, o królu.

8 Na konie jedni, na słonie drudzy, a inni na wozy
wsiadali, także piechurzy pospiesznie w strachu pędzili.

9 Tysiące dwa dzielnych w boju słoni ogromnych jak góry,
gnanych hakami, stopami, pędziło po śmierci Śalji.

10 Na różne strony pierzchali przed bitwą, pierwszy z Bharatów,
a uciekając, dyszeli niepokojeni strzałami.

11 Widząc, że ci uciekają złamani, zbici, bezsilni,
goniły ich żądne triumfu wojska Pańćalów, Pandawów.

12 Świst strzał i inne odgłosy, jak ryk lwów głośne okrzyki,
buczenie konch wojowników wznosiły się przeraźliwie.

13 Patrząc na wojska Kaurawów strwożone, uciekające,
jeden drugiemu mówili Pańćalów, Pandawów woje:

14 „Dziś Judhiszthira, król prawdzie oddany, wrogów zwyciężył,
dziś Durjodhana utracił blask pomyślności królewskiej.

15 Dziś Dhrytarasztra, pan ludów, słysząc o synu zabitym
padnie na ziemię bez zmysłów, niech czuje swoją przewinę!

16 Niech pozna dziś syna Kunti* biegłość wśród wszystkich łuczników;
dziś także grzeszny ignorant lżył będzie siebie samego,
dziś niechaj wspomni prawdziwe, korzystne słowa Doradcy*.

17 Służąc od dziś synom Prythy jako niewolnik, niech pozna
wszystkie nieszczęścia te, jakich doznali synowie Pandu.

18–20 Dziś ten pan ziemi niech pozna wielkość, dostojeństwo Kryszny,
niech pozna dziś straszne w walce brzęczenie łuku Ardźuny
i całą siłę strzał jego, i siłę ramion w potyczce;
dziś pozna przerażającą moc Bhimy wielkiego duchem,
gdy Durjodhanę zabije jak Śakra asurę Maję;
bo też nikt inny prócz Bhimy o wielkiej sile nie zdoła
dokonać tego, jak wówczas, gdy Duhśasanę uśmiercał.

21 Niech pozna dziś wielkie męstwo najstarszego syna Pandu,
słysząc, że zginął król Madrów przez bogów niezwyciężony.

22 Dziś pozna siłę w zmaganiach dwóch synów Madri walecznych,
gdy zginie mężny Saubala* i wszyscy woje z Gandhary.

23 Czyż nie zwyciężą, gdy z nimi wojownik Zdobywca Skarbu*,
Satjaki i Bhimasena, i Dhrysztadjumna Parszata,

24 i pięciu synów Draupadi, synowie Madri i Pandu,
Śikhandin – łucznik wspaniały, a w końcu król Judhiszthira?

25 Czyż nie zwyciężą, gdy z nimi jest wszego świata opiekun,
Kryszna Wzbudzający Ludzi, gdy ich schronieniem jest prawość?

26–27 Bhiszmę i Dronę, i Karnę, a później też króla Madrów
i innych królów walecznych setki a nawet tysiące
któż inny zdołał zwyciężyć niż Prythy syn – Judhiszthira,
gdy chroni go Hryszikeśa*, ów skarb i chwała prawości”.

28 Tak właśnie mówiąc do siebie, wielką radością złączone
wojska Sryńdźajów goniły twoje rozbite oddziały.

29 Waleczny Zdobywca Skarbu kroczył na oddział rydwanów,
na Śakuniego – bliźniacy i syn Satjaki, rydwannik.

30 Widząc ich wszystkich w ucieczce, dręczonych strachem przed Bhimą,
rzekł Durjodhana woźnicy, śmiejąc się jakby łagodnie:

31 „Syn Prythy mnie nie zwycięży, gdy z łukiem w ręku wciąż stoję;
poprowadź moje rumaki na tyły wszystkich oddziałów.

32 Gdy walczyć będę na tyłach, syn Kunti – Zdobywca Skarbu
nie będzie mógł mnie zwyciężyć jak wielkie morze swych brzegów.

33 Na wielką armię, woźnico, spójrz, z Pandawami pędzącą,
spójrz na ten kurz, który wznieca ze wszystkich stron armia wroga.

34 Posłuchaj strasznych, okrutnych, jak ryk lwa licznych okrzyków,
ze względu na to, woźnico, zjedź wolno, by chronić tyły.

35 Gdy stanę pewnie do boju, by powstrzymywać Pandawów,
znowu bez zwłoki powrócą z zapalczywością me wojska”.

36 Słysząc jak syn twój przemawiał niczym największy z herosów,
woźnica popędził konie łagodnie, w złotym zaprzęgu.

37 Dwadzieścia jeden tysięcy do walki było gotowych
piechurów zdesperowanych bez słoni, koni, rydwanów.

38 Z różnych rejonów przybyli i w różnobarwnym odzieniu
żołnierze, stając do boju, chcąc walczyć o wielką sławę.

39 Kiedy na siebie wzajemnie natarli, drżąc z żarliwości,
wielkie tam starcie nastało, okrutne, strach wzbudzające.

40 A wówczas i z Bhimaseną, i z Dhrysztadjumną Parszatą
wojskami czterech formacji walczyli ci z różnych krain*.

41 Na Bhimę kroczyli w boju inni żołnierze piechoty,
krzycząc i klaszcząc z zapałem, chcąc zyskać świat bohaterów.

42 Napadli na Bhimasenę wzburzeni, pijani bitwą,
Dhartarasztrowie ryczeli, nic już do siebie nie mówiąc,
dokoła Bhimy stanęli i zewsząd atakowali.

43 Przez wojska pieszych zamknięty ów, będąc w walce nękany,
nie mógł poruszyć się w wozie, był niczym góra Mainaka.

44 A oni wściekle walczyli, by rydwannika Pandawów
pokonać, a innych wojów powstrzymywali, o władco.

45 We wściekłość wpadł wówczas Bhima, gdy stali tak wokół niego,
z rydwanu swego zsiadł szybko, aby się bić jako piechur.

46 Chwytając wielką maczugę bogato złotem zdobioną,
zabijał twoich żołnierzy jak Jama – Śmierć z pałą w ręku.

47 Dwadzieścia jeden tysięcy bez koni, słoni, rydwanów
pieszych żołnierzy powalił maczugą Bhima mocarny.

48 Gdy pobił tę armię mężów Bhima o męstwie prawdziwym,
wnet można było go dostrzec na froncie wraz z Dhrysztadjumną.

49 A powaleni piechurzy we krwi na ziemi leżeli,
jak karnikary* rozkwitłe kwiaty przez wiatr rozproszone.

50 W girlandach z kwiatów wszelakich, różne kolczyki noszący,
z różnych rodów, z różnych krain przybysze padli tam martwi.

51 Ogromna armia piechurów – godła, sztandary ją kryły –
wycięta w pień blask rzucała okrutny, strach wzbudzający.

52 Pod Judhiszthiry dowództwem wszyscy rydwannicy wielcy
pędzili za Durjodhaną – twym synem o wielkim duchu.

53 Choć wszyscy widzieli twoich wielkich łuczników w odwrocie,
nie doszli do twego syna jak brzeg do siedzib mar morskich.

54 Oglądaliśmy niezwykłą odwagę twojego syna,
bo samotnego nie mogli zwyciężyć wszyscy Parthowie.

55 Gdy nie uciekli daleko, rzekł Durjodhana do wojsk swych
straszliwie zmasakrowanych, zdecydowanych na odwrót:

56 „Nie ma na ziemi ni w górach krainy, gdzie Pandawowie
nie mogą zabić pędzących was, po co wam ta ucieczka?

57 Mała ich siła została, Krysznowie dwaj* ciężko ranni,
jeśli staniemy do boju wszyscy, na pewno wygramy.

58 Ale rozbitych w ucieczce, zranionych nas Pandawowie,
ścigając, pozabijają, lepiej więc stańmy do boju.

59 Hej, kszatrijowie, słuchajcie wszyscy tu licznie zebrani!
Skoro śmierć zawsze uśmierca i bohatera, i tchórza,
któż chcący zwać się kszatriją nie będzie walczył z głupoty?

60 Lepiej nam stanąć naprzeciw Bhimy wściekłego w potyczkach;
śmierć w bitwie to raj walczących w zgodzie z prawością kszatrijów,
zwycięzca szczęście zyskuje, kto ginie, triumfuje w niebie.

61 Kaurawowie, nie ma lepszej drogi do nieba niż prawa
walka, kto zginie w niej, szybko osiąga światy herosów”.

62 Gdy usłyszeli te słowa, chwalili je władcy ziemi,
znów popędzili naprzeciw Pandawów, chcąc z nimi walczyć.

63 Przeciw tym szybko pędzącym szyki zwierając, Parthowie
znowu ruszyli do boju, żołnierze żądni zwycięstwa.

64 Zdobywca Skarbu waleczny do boju mknąc na rydwanie,
miotał pociski z Gandiwy – łuku sławnego w trzech światach.

65 Na Śakuniego natarli synowie Madri z Satjakim
mocarnym, spiesznie, gorliwie atakowali twą armię.