Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
9. Księga Śalji (śalya-parvan)
***
9.29-53 Księga podróży do miejsc pielgrzymek
(rāma-tīrtha-yātrā)
9.38. Brody Kapalamoćana i Prythudaka
Streszczenie rozdziału:
vaiśaṃpāyana uvāca
uṣitvā tatra rāmas tu saṃpūjyāśramavāsinaḥ |
tathā maṅkaṇake prītiṃ śubhāṃ cakre halāyudhaḥ ||9.38.1||
dattvā dānaṃ dvijātibhyo rajanīṃ tām upoṣya ca |
pūjito munisaṃghaiś ca prātar utthāya lāṅgalī ||9.38.2||
anujñāpya munīn sarvān spṛṣṭvā toyaṃ ca bhārata |
prayayau tvarito rāmas tīrthahetor mahābalaḥ ||9.38.3||
tata auśanasaṃ tīrtham ājagāma halāyudhaḥ |
kapālamocanaṃ nāma yatra mukto mahāmuniḥ ||9.38.4||
mahatā śirasā rājan grastajaṅgho mahodaraḥ |
rākṣasasya mahārāja rāmakṣiptasya vai purā ||9.38.5||
tatra pūrvaṃ tapas taptaṃ kāvyena sumahātmanā |
yatrāsya nītir akhilā prādurbhūtā mahātmanaḥ |
tatrasthaś cintayām āsa daityadānavavigraham ||9.38.6||
tat prāpya ca balo rājaṃs tīrthapravaram uttamam |
vidhivad dhi dadau vittaṃ brāhmaṇānāṃ mahātmanām ||9.38.7||
janamejaya uvāca
kapālamocanaṃ brahman kathaṃ yatra mahāmuniḥ |
muktaḥ kathaṃ cāsya śiro lagnaṃ kena ca hetunā ||9.38.8||
vaiśaṃpāyana uvāca
purā vai daṇḍakāraṇye rāghaveṇa mahātmanā |
vasatā rājaśārdūla rākṣasās tatra hiṃsitāḥ ||9.38.9||
janasthāne śiraś chinnaṃ rākṣasasya durātmanaḥ |
kṣureṇa śitadhāreṇa tat papāta mahāvane ||9.38.10||
mahodarasya tal lagnaṃ jaṅghāyāṃ vai yadṛcchayā |
vane vicarato rājann asthi bhittvāsphurat tadā ||9.38.11||
sa tena lagnena tadā dvijātir na śaśāka ha |
abhigantuṃ mahāprājñas tīrthāny āyatanāni ca ||9.38.12||
sa pūtinā visravatā vedanārto mahāmuniḥ |
jagāma sarvatīrthāni pṛthivyām iti naḥ śrutam ||9.38.13||
sa gatvā saritaḥ sarvāḥ samudrāṃś ca mahātapāḥ |
kathayām āsa tat sarvam ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām ||9.38.14||
āplutaḥ sarvatīrtheṣu na ca mokṣam avāptavān |
sa tu śuśrāva viprendro munīnāṃ vacanaṃ mahat ||9.38.15||
sarasvatyās tīrthavaraṃ khyātam auśanasaṃ tadā |
sarvapāpapraśamanaṃ siddhakṣetram anuttamam ||9.38.16||
sa tu gatvā tatas tatra tīrtham auśanasaṃ dvijaḥ |
tata auśanase tīrthe tasyopaspṛśatas tadā |
tacchiraś caraṇaṃ muktvā papātāntarjale tadā ||9.38.17||
tataḥ sa virujo rājan pūtātmā vītakalmaṣaḥ |
ājagāmāśramaṃ prītaḥ kṛtakṛtyo mahodaraḥ ||9.38.18||
so 'tha gatvāśramaṃ puṇyaṃ vipramukto mahātapāḥ |
kathayām āsa tat sarvam ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām ||9.38.19||
te śrutvā vacanaṃ tasya tatas tīrthasya mānada |
kapālamocanam iti nāma cakruḥ samāgatāḥ ||9.38.20||
tatra dattvā bahūn dāyān viprān saṃpūjya mādhavaḥ |
jagāma vṛṣṇipravaro ruṣaṅgorāśramaṃ tadā ||9.38.21||
yatra taptaṃ tapo ghoram ārṣṭiṣeṇena bhārata |
brāhmaṇyaṃ labdhavāṃs tatra viśvāmitro mahāmuniḥ ||9.38.22||
tato haladharaḥ śrīmān brāhmaṇaiḥ parivāritaḥ |
jagāma yatra rājendra ruṣaṅgus tanum atyajat ||9.38.23||
ruṣaṅgur brāhmaṇo vṛddhas taponityaś ca bhārata |
dehanyāse kṛtamanā vicintya bahudhā bahu ||9.38.24||
tataḥ sarvān upādāya tanayān vai mahātapāḥ |
ruṣaṅgur abravīt tatra nayadhvaṃ mā pṛthūdakam ||9.38.25||
vijñāyātītavayasaṃ ruṣaṅguṃ te tapodhanāḥ |
taṃ vai tīrtham upāninyuḥ sarasvatyās tapodhanam ||9.38.26||
sa taiḥ putrais tadā dhīmān ānīto vai sarasvatīm |
puṇyāṃ tīrthaśatopetāṃ viprasaṃghair niṣevitām ||9.38.27||
sa tatra vidhinā rājann āplutaḥ sumahātapāḥ |
jñātvā tīrthaguṇāṃś caiva prāhedam ṛṣisattamaḥ |
suprītaḥ puruṣavyāghra sarvān putrān upāsataḥ ||9.38.28||
sarasvaty uttare tīre yas tyajed ātmanas tanum |
pṛthūdake japyaparo nainaṃ śvomaraṇaṃ tapet ||9.38.29||
tatrāplutya sa dharmātmā upaspṛśya halāyudhaḥ |
dattvā caiva bahūn dāyān viprāṇāṃ vipravatsalaḥ ||9.38.30||
sasarja yatra bhagavāṃl lokāṃl lokapitāmahaḥ |
yatrārṣṭiṣeṇaḥ kauravya brāhmaṇyaṃ saṃśitavrataḥ |
tapasā mahatā rājan prāptavān ṛṣisattamaḥ ||9.38.31||
sindhudvīpaś ca rājarṣir devāpiś ca mahātapāḥ |
brāhmaṇyaṃ labdhavān yatra viśvāmitro mahāmuniḥ |
mahātapasvī bhagavān ugratejā mahātapāḥ ||9.38.32||
tatrājagāma balavān balabhadraḥ pratāpavān ||9.38.33||
Waiśampajana rzekł:
1 Zatrzymawszy się tam, Rama pustelni mieszkańców uczcił
i okazał Pługodzierżca swe oddanie Mankanace.
2 Dwójzrodzonym rozdał dary, a noc jedną tam spędziwszy,
o poranku się przebudził przez gromady mędrców czczony.
3 Wszystkich mędrców pożegnawszy, dotknął wody, o Bharato,
i pośpiesznie siłacz Rama udał się do innych brodów.
4 Dotarł wówczas Pługodzierżca wprost do brodu Auśanasa,
nazwanego Czaszkowolnym, gdyż w nim mędrzec się wyzwolił.
5 Onegdaj rakszasy głowa, ciśnięta przez Ramę, wielka,
przywarła do łydek wieszcza Mahodary, wielki królu.
6 Wielka dusza i poeta, spełniał ongiś tu ascezę
i zasady prawa wszelkie ów szlachetny* tu przedstawił.
Siedząc, myślał o tej wojnie synów Diti oraz Danu.
7 Kiedy Bala, królu, dotarł do pierwszego z brodów tego,
dobra rozdał w zgodzie z prawem braminom o wielkich sercach.
Dźanamedźaja rzekł:
8 Czemu zowią Czaszkowolnym bród, gdzie wieszcz ów się uwolnił?
Jak doń mogła przylgnąć głowa, co powodem tego było?
Waiśampajana rzekł:
9 Onegdaj w lesie Dandaka Raghawa chwalebny mieszkał,
tam też, o tygrysie władców, rakszasy pozbawiał życia.
10 W miejscu Dźanu głowę obciął rakszasie bezlitosnemu
ostrą strzałą niczym brzytwa, ta upadła w gęstym lesie.
11 Przez przypadek ta przylgnęła do piszczeli Mahodary,
który przez las podróżował, kość przeszyła, wrzodem wrosła.
12 Jako, że ta doń przylgnęła, dwakroć zrodzon ów uczony
nie mógł dalej podróżować, by odwiedzać inne brody.
13 Z cuchnącą, co się jątrzyła, mędrzec ów katusze cierpiał.
Słyszeliśmy, że na ziemi wszelkie święte brody zwiedził.
14 Udał się do każdej rzeki i do mórz dotarł asceta,
potem dzieje swe powiedział trwającym w skupieniu wieszczom.
15 Choć się obmył w wszystkich brodach, nie uzyskał wyzwolenia.
Teraz Indra wśród braminów wieszczów ważkich słów posłuchał
16 o brodzie nad Saraswati, nazywanym Auśanasa,
który koi wszelkie grzechy, jest doskonałości polem.
17 Więc się udał dwójzrodzony wprost do brodu Auśanasa,
a dotarłszy doń, od razu dotknął jego świętej wody.
Noga głowy się pozbyła, ta upadła w głębię toni.
18 Tak od bólu się uwolnił, jaźń oczyścił, grzechów wyzbył
i radosny Mahodara, co wypełnił powinności,
do pustelni swej wyruszył.
19 Gdy asceta uwolniony przybył do zacnej pustelni,
opowiedział swoje dzieje wieszczom, co w skupieniu trwali.
20 Gdy słów jego wysłuchali o tym brodzie, o czcigodny,
tam zebrani mianowali bród ten zacny Czaszkowolnym.
21 Liczne rozdał tam prezenty i uczonych czcił Madhawa,
potem ruszył pierwszy z Wrysznich do Ruszangu wprost pustelni.
22 Gdzie ascezę srogą spełniał Rysztiszeny syn, Bharato,
i uzyskał swą bramińskość ów wieszcz wielki Wiśwamitra.
23 Więc szacowny Pługodzierżca otoczony braminami
przybył w miejsce, gdzie porzucił ciało swe, królu, Ruszangu.
24 Ruszangu, z braminów starszy, ascezie oddany stale,
już gotował się do śmierci, rozmyślając bezustannie.
25 Zebrał wszystkich swoich synów Ruszangu, asceta wielki,
i rzekł do nich: „Mnie prowadźcie w miejsce zwane Prythudaka”.
26 Wiedząc o podeszłym wieku Ruszangu, asceci owi
do brodu nad Saraswati ascetę poprowadzili.
27 Synowie przywiedli mędrca nad szlachetną Saraswati,
setką brodów ozdobioną, gronem wieszczów zamieszkaną.
28 Asceta z regułą w zgodzie, królu, zażył tam kąpieli,
a zalety brodu znając, radosny, najlepszy z wieszczów
rzekł do synów tam zebranych, o tygrysie pośród ludzi:
29 „Brzeg północny Saraswati – kto swe ciało tu porzuci,
modły mrucząc w Prythudace, tego śmierć nie będzie trapić”.
30 Prawu wierny Pługodzierżca tam się obmył, dotknął wody,
będąc szczodrym dla uczonych, liczne mienie im rozdawał.
31 Bóg, przesławny Pradziad świata, światy tam wyemanował.
Tam bramińskość swą uzyskał stały w ślubach, pierwszy z wieszczów,
Rysztiszeny syn, o władco, dzięki wielkiej swej ascezie.
32 Wieszcz królewski Sindhudwipa i asceta ów Dewapi
też bramińskość uzyskali, tam gdzie mędrzec Wiśwamitra,
asceta szlachetny, wielki, co ma blask i żar przemożny.
33 Tam się udał Balabhadra, siłacz ów majestatyczny.