Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Przemysław Szczurek
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
10. Księga o ataku na śpiących (sauptika-parvan)
***
10.10-18 Broń z łodygi trzcinowej (aiṣīkā)
10.17. Wzniosłość Pana Śiwy
Streszczenie rozdziału:
1–5 Pytania Judhiszthiry skierowane do Kryszny o to, jak Aśwatthaman był w stanie w pojedynkę pozabijać wszystkich wojowników w obozie Pandawów i Pańćalów.
6–9 Odpowiedź Kryszny – wskazanie na boską opiekę Śiwy podczas działań syna Drony; wysławienie wielkości boga Śiwy.
10–26 Rozwinięcie narracji o Śiwie – kosmogoniczna opowieść związana z Śiwą – mit o powstaniu świata.
vaiśaṃpāyana uvāca
hateṣu sarvasainyeṣu sauptike tai rathais tribhiḥ |
śocan yudhiṣṭhiro rājā dāśārham idam abravīt ||10.17.1||
kathaṃ nu kṛṣṇa pāpena kṣudreṇākliṣṭakarmaṇā |
drauṇinā nihatāḥ sarve mama putrā mahārathāḥ ||10.17.2||
tathā kṛtāstrā vikrāntāḥ sahasraśatayodhinaḥ |
drupadasyātmajāś caiva droṇaputreṇa pātitāḥ ||10.17.3||
yasya droṇo maheṣvāso na prādād āhave mukham |
taṃ jaghne rathināṃ śreṣṭhaṃ dhṛṣṭadyumnaṃ kathaṃ nu saḥ ||10.17.4||
kiṃ nu tena kṛtaṃ karma tathāyuktaṃ nararṣabha |
yad ekaḥ śibiraṃ sarvam avadhīn no guroḥ sutaḥ ||10.17.5||
vāsudeva uvāca
nūnaṃ sa devadevānām īśvareśvaram avyayam |
jagāma śaraṇaṃ drauṇir ekas tenāvadhīd bahūn ||10.17.6||
prasanno hi mahādevo dadyād amaratām api |
vīryaṃ ca giriśo dadyād yenendram api śātayet ||10.17.7||
vedāhaṃ hi mahādevaṃ tattvena bharatarṣabha |
yāni cāsya purāṇāni karmāṇi vividhāny uta ||10.17.8||
ādir eṣa hi bhūtānāṃ madhyam antaś ca bhārata |
viceṣṭate jagac cedaṃ sarvam asyaiva karmaṇā ||10.17.9||
evaṃ sisṛkṣur bhūtāni dadarśa prathamaṃ vibhuḥ |
pitāmaho 'bravīc cainaṃ bhūtāni sṛja māciram ||10.17.10||
harikeśas tathety uktvā bhūtānāṃ doṣadarśivān |
dīrghakālaṃ tapas tepe magno 'mbhasi mahātapāḥ ||10.17.11||
sumahāntaṃ tataḥ kālaṃ pratīkṣyainaṃ pitāmahaḥ |
sraṣṭāraṃ sarvabhūtānāṃ sasarja manasāparam ||10.17.12||
so 'bravīt pitaraṃ dṛṣṭvā giriśaṃ magnam ambhasi |
yadi me nāgrajas tv anyas tataḥ srakṣyāmy ahaṃ prajāḥ ||10.17.13||
tam abravīt pitā nāsti tvad anyaḥ puruṣo 'grajaḥ |
sthāṇur eṣa jale magno visrabdhaḥ kuru vai kṛtim ||10.17.14||
sa bhūtāny asṛjat sapta dakṣādīṃs tu prajāpatīn |
yair imaṃ vyakarot sarvaṃ bhūtagrāmaṃ caturvidham ||10.17.15||
tāḥ sṛṣṭamātrāḥ kṣudhitāḥ prajāḥ sarvāḥ prajāpatim |
bibhakṣayiṣavo rājan sahasā prādravaṃs tadā ||10.17.16||
sa bhakṣyamāṇas trāṇārthī pitāmaham upādravat |
ābhyo māṃ bhagavān pātu vṛttir āsāṃ vidhīyatām ||10.17.17||
tatas tābhyo dadāv annam oṣadhīḥ sthāvarāṇi ca |
jaṅgamāni ca bhūtāni durbalāni balīyasām ||10.17.18||
vihitānnāḥ prajās tās tu jagmus tuṣṭā yathāgatam |
tato vavṛdhire rājan prītimatyaḥ svayoniṣu ||10.17.19||
bhūtagrāme vivṛddhe tu tuṣṭe lokagurāv api |
udatiṣṭhaj jalāj jyeṣṭhaḥ prajāś cemā dadarśa saḥ ||10.17.20||
bahurūpāḥ prajā dṛṣṭvā vivṛddhāḥ svena tejasā |
cukrodha bhagavān rudro liṅgaṃ svaṃ cāpy avidhyata ||10.17.21||
tat praviddhaṃ tadā bhūmau tathaiva pratyatiṣṭhata |
tam uvācāvyayo brahmā vacobhiḥ śamayann iva ||10.17.22||
kiṃ kṛtaṃ salile śarva cirakālaṃ sthitena te |
kimarthaṃ caitad utpāṭya bhūmau liṅgaṃ praveritam ||10.17.23||
so 'bravīj jātasaṃrambhas tadā lokagurur gurum |
prajāḥ sṛṣṭāḥ pareṇemāḥ kiṃ kariṣyāmy anena vai ||10.17.24||
tapasādhigataṃ cānnaṃ prajārthaṃ me pitāmaha |
oṣadhyaḥ parivarteran yathaiva satataṃ prajāḥ ||10.17.25||
evam uktvā tu saṃkruddho jagāma vimanā bhavaḥ |
girer muñjavataḥ pādaṃ tapas taptuṃ mahātapāḥ ||10.17.26||
Waiśampajana rzekł:
1 Gdy trzej rydwannicy nocą zabili żołnierzy wszystkich,
bolejący Judhiszthira, król, powiedział do Daśarhy:
2 „Jakże zdołał, Kryszno, grzesznik, nędznik, niestrudzony w czynach,
Drony syn, mych wszystkich synów zabić, wielkich rydwanników?
3 Jak powalić mógł syn Drony także wyćwiczonych, dzielnych
w boju potomków Drupady – pogromców setek, tysięcy?
4 Jak mógł zabić Dhrysztadjumnę, najlepszego z rydwanników,
przeciw któremu nie stanął w walce Drona, wielki łucznik?
5 Jakiż czyn tak niewłaściwy uczynił, byku wśród ludzi,
że sam jeden cały obóz naszych wybić mógł syn Drony?”.
Syn Wasudewy rzekł:
6 Pewnie uciekł się syn Drony do opieki Boga Bogów,
władcy niezmiennego, przeto sam jeden uśmiercił wszystkich.
7 Wszak przychylny Mahadewa*, górski pan, dać może także
nieśmiertelność i moc, która nawet Indrę zniszczyć może.
8 Ja poznałem Mahadewę prawdziwie, Bharatów byku,
poznałem też jego czyny pradawne, najprzeróżniejsze.
9 On, Bharato, jest początkiem, środkiem oraz końcem stworzeń,
świat ten cały jest aktywny dzięki jego aktywności.
10 Oto niegdyś Dziad* potężny, kiedy pragnął stworzyć byty,
widząc Pierwotnego* rzekł mu: „Stwórz bez zwłoki wszelkie byty!”.
11 Bujnowłosy* przystał na to, choć dostrzegał wady bytów,
w wody wszedł asceta wielki, ascezę uprawiał długo.
12 Lecz skoro na niego czekał Dziad przez czas niezmiernie długi,
siłą swoich myśli stworzył innego wszechbytów stwórcę*.
13 Gdy zobaczył gór mieszkańca ów, zanurzonego w wodach,
rzekł do ojca: „Jeśli nie ma innego pierworodnego
niż ja, to istoty stworzę”.
14 Rzekł mu ojciec: „Nie istnieje inny pierworodny człowiek
niż ty, ów trwa zanurzony w wodzie; ufnie stwórz swe dzieło”.
15 Ten więc byty stworzył: siedmiu panów stworzeń z Dakszą – pierwszym*,
dzięki nim rozwinął całą czteroraką grupę bytów.
16 Wszystkie te stworzone ledwo istoty dręczone głodem
pospieszyły wówczas, królu, pożreć chcąc Pradźapatiego.
17 Pożerany ów pospieszył, prosząc Dziada o ochronę:
„Ocal mnie przed nimi, panie, utrzymanie im zapewnij!”.
18 Dziad im wówczas pożywienie dał, rośliny i warzywa,
a stworzeniom tym silniejszym słabsze dał istoty żywe.
19 Mając żywność, te stworzenia w świat radosne poszły, królu,
i stosownie do gatunków rozmnażały się z rozkoszą.
20 Gdy wzrastały grupy bytów i cieszył się mentor świata*,
powstał z wody najwspanialszy* i zobaczył te stworzenia.
21 Widząc wiele kształtów stworzeń własnym żarem się mnożących,
w złość wpadł pan czcigodny Rudra i odciął swój narząd – lingę*.
22 Po czym rzucił go na ziemię, sam też na niej pewnie stanął;
wówczas nieśmiertelny Brahma rzekł mu, kojąc gniew słowami:
23 „Cóż robiłeś, Śarwo, w wodzie, gdy tak długi czas w niej trwałeś?
Po cóż lingę swą odciąłeś i rzuciłeś ją na ziemię?”.
24 Mentor świata* pełen gniewu odrzekł do mentora wówczas:
„Inny stworzył te istoty, cóż z tą lingą miałem zrobić?
25 Przez ascezę tę, mój przodku, zyskałem dla stworzeń żywność,
niech się stale odradzają, tak rośliny, jak stworzenia*”.
26 Tak rzekł Bhawa* gniewny, chmurny, po czym odszedł ku podnóżu
góry Muńdźawant*, Asceta, by ascezę praktykować.