Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)

Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz

Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.

महाभारत

Mahābhārata

9. Księga Śalji (śalya-parvan)

***

9.29-53 Księga podróży do miejsc pielgrzymek
(rāma-tīrtha-yātrā)

9.47. Bród Głożynowarowy –
śluby Srućawati i Arundhati

Streszczenie rozdziału:

vaiśaṃpāyana uvāca
tatas tīrthavaraṃ rāmo yayau badarapācanam |
tapasvisiddhacaritaṃ yatra kanyā dhṛtavratā ||9.47.1||

bharadvājasya duhitā rūpeṇāpratimā bhuvi |
srucāvatī nāma vibho kumārī brahmacāriṇī ||9.47.2||

tapaś cacāra sātyugraṃ niyamair bahubhir nṛpa |
bhartā me devarājaḥ syād iti niścitya bhāminī ||9.47.3||

samās tasyā vyatikrāntā bahvyaḥ kurukulodvaha |
carantyā niyamāṃs tāṃs tān strībhis tīvrān suduścarān ||9.47.4||

tasyās tu tena vṛttena tapasā ca viśāṃ pate |
bhaktyā ca bhagavān prītaḥ parayā pākaśāsanaḥ ||9.47.5||

ājagāmāśramaṃ tasyās tridaśādhipatiḥ prabhuḥ |
āsthāya rūpaṃ viprarṣer vasiṣṭhasya mahātmanaḥ ||9.47.6||

sā taṃ dṛṣṭvogratapasaṃ vasiṣṭhaṃ tapatāṃ varam |
ācārair munibhir dṛṣṭaiḥ pūjayām āsa bhārata ||9.47.7||

uvāca niyamajñā ca kalyāṇī sā priyaṃvadā |
bhagavan muniśārdūla kim ājñāpayasi prabho ||9.47.8||

sarvam adya yathāśakti tava dāsyāmi suvrata |
śakrabhaktyā tu te pāṇiṃ na dāsyāmi kathaṃ cana ||9.47.9||

vrataiś ca niyamaiś caiva tapasā ca tapodhana |
śakras toṣayitavyo vai mayā tribhuvaneśvaraḥ ||9.47.10||

ity ukto bhagavān devaḥ smayann iva nirīkṣya tām |
uvāca niyamajñāṃ tāṃ sāntvayann iva bhārata ||9.47.11||

ugraṃ tapaś carasi vai viditā me 'si suvrate |
yadartham ayam ārambhas tava kalyāṇi hṛdgataḥ ||9.47.12||

tac ca sarvaṃ yathābhūtaṃ bhaviṣyati varānane |
tapasā labhyate sarvaṃ sarvaṃ tapasi tiṣṭhati ||9.47.13||

yāni sthānāni divyāni vibudhānāṃ śubhānane |
tapasā tāni prāpyāni tapomūlaṃ mahat sukham ||9.47.14||

iha kṛtvā tapo ghoraṃ dehaṃ saṃnyasya mānavāḥ |
devatvaṃ yānti kalyāṇi śṛṇu cedaṃ vaco mama ||9.47.15||

pacasvaitāni subhage badarāṇi śubhavrate |
pacety uktvā sa bhagavāñ jagāma balasūdanaḥ ||9.47.16||

āmantrya tāṃ tu kalyāṇīṃ tato japyaṃ jajāpa saḥ |
avidūre tatas tasmād āśramāt tīrtha uttame |
indratīrthe mahārāja triṣu lokeṣu viśrute ||9.47.17||

tasyā jijñāsanārthaṃ sa bhagavān pākaśāsanaḥ |
badarāṇām apacanaṃ cakāra vibudhādhipaḥ ||9.47.18||

tataḥ sa prayatā rājan vāgyatā vigataklamā |
tatparā śucisaṃvītā pāvake samadhiśrayat |
apacad rājaśārdūla badarāṇi mahāvratā ||9.47.19||

tasyāḥ pacantyāḥ sumahān kālo 'gāt puruṣarṣabha |
na ca sma tāny apacyanta dinaṃ ca kṣayam abhyagāt ||9.47.20||

hutāśanena dagdhaś ca yas tasyāḥ kāṣṭhasaṃcayaḥ |
akāṣṭham agniṃ sā dṛṣṭvā svaśarīram athādahat ||9.47.21||

pādau prakṣipya sā pūrvaṃ pāvake cārudarśanā |
dagdhau dagdhau punaḥ pādāv upāvartayatānaghā ||9.47.22||

caraṇau dahyamānau ca nācintayad aninditā |
duḥkhaṃ kamalapatrākṣī maharṣeḥ priyakāmyayā ||9.47.23||

atha tat karma dṛṣṭvāsyāḥ prītas tribhuvaneśvaraḥ |
tataḥ saṃdarśayām āsa kanyāyai rūpam ātmanaḥ ||9.47.24||

uvāca ca suraśreṣṭhas tāṃ kanyāṃ sudṛḍhavratām |
prīto 'smi te śubhe bhaktyā tapasā niyamena ca ||9.47.25||

tasmād yo 'bhimataḥ kāmaḥ sa te saṃpatsyate śubhe |
dehaṃ tyaktvā mahābhāge tridive mayi vatsyasi ||9.47.26||

idaṃ ca te tīrthavaraṃ sthiraṃ loke bhaviṣyati |
sarvapāpāpahaṃ subhru nāmnā badarapācanam |
vikhyātaṃ triṣu lokeṣu brahmarṣibhir abhiplutam ||9.47.27||

asmin khalu mahābhāge śubhe tīrthavare purā |
tyaktvā saptarṣayo jagmur himavantam arundhatīm ||9.47.28||

tatas te vai mahābhāgā gatvā tatra susaṃśitāḥ |
vṛttyarthaṃ phalamūlāni samāhartuṃ yayuḥ kila ||9.47.29||

teṣāṃ vṛttyarthināṃ tatra vasatāṃ himavadvane |
anāvṛṣṭir anuprāptā tadā dvādaśavārṣikī ||9.47.30||

te kṛtvā cāśramaṃ tatra nyavasanta tapasvinaḥ |
arundhaty api kalyāṇī taponityābhavat tadā ||9.47.31||

arundhatīṃ tato dṛṣṭvā tīvraṃ niyamam āsthitām |
athāgamat trinayanaḥ suprīto varadas tadā ||9.47.32||

brāhmaṃ rūpaṃ tataḥ kṛtvā mahādevo mahāyaśāḥ |
tām abhyetyābravīd devo bhikṣām icchāmy ahaṃ śubhe ||9.47.33||

pratyuvāca tataḥ sā taṃ brāhmaṇaṃ cārudarśanā |
kṣīṇo 'nnasaṃcayo vipra badarāṇīha bhakṣaya |
tato 'bravīn mahādevaḥ pacasvaitāni suvrate ||9.47.34||

ity uktā sāpacat tāni brāhmaṇapriyakāmyayā |
adhiśritya samiddhe 'gnau badarāṇi yaśasvinī ||9.47.35||

divyā manoramāḥ puṇyāḥ kathāḥ śuśrāva sā tadā |
atītā sā tv anāvṛṣṭir ghorā dvādaśavārṣikī ||9.47.36||

anaśnantyāḥ pacantyāś ca śṛṇvantyāś ca kathāḥ śubhāḥ |
ahaḥsamaḥ sa tasyās tu kālo 'tītaḥ sudāruṇaḥ ||9.47.37||

tatas te munayaḥ prāptāḥ phalāny ādāya parvatāt |
tataḥ sa bhagavān prītaḥ provācārundhatīṃ tadā ||9.47.38||

upasarpasva dharmajñe yathāpūrvam imān ṛṣīn |
prīto 'smi tava dharmajñe tapasā niyamena ca ||9.47.39||

tataḥ saṃdarśayām āsa svarūpaṃ bhagavān haraḥ |
tato 'bravīt tadā tebhyas tasyās tac caritaṃ mahat ||9.47.40||

bhavadbhir himavatpṛṣṭhe yat tapaḥ samupārjitam |
asyāś ca yat tapo viprā na samaṃ tan mataṃ mama ||9.47.41||

anayā hi tapasvinyā tapas taptaṃ suduścaram |
anaśnantyā pacantyā ca samā dvādaśa pāritāḥ ||9.47.42||

tataḥ provāca bhagavāṃs tām evārundhatīṃ punaḥ |
varaṃ vṛṇīṣva kalyāṇi yat te 'bhilaṣitaṃ hṛdi ||9.47.43||

sābravīt pṛthutāmrākṣī devaṃ saptarṣisaṃsadi |
bhagavān yadi me prītas tīrthaṃ syād idam uttamam |
siddhadevarṣidayitaṃ nāmnā badarapācanam ||9.47.44||

tathāsmin devadeveśa trirātram uṣitaḥ śuciḥ |
prāpnuyād upavāsena phalaṃ dvādaśavārṣikam |
evam astv iti tāṃ coktvā haro yātas tadā divam ||9.47.45||

ṛṣayo vismayaṃ jagmus tāṃ dṛṣṭvā cāpy arundhatīm |
aśrāntāṃ cāvivarṇāṃ ca kṣutpipāsāsahāṃ satīm ||9.47.46||

evaṃ siddhiḥ parā prāptā arundhatyā viśuddhayā |
yathā tvayā mahābhāge madarthaṃ saṃśitavrate ||9.47.47||

viśeṣo hi tvayā bhadre vrate hy asmin samarpitaḥ |
tathā cedaṃ dadāmy adya niyamena sutoṣitaḥ ||9.47.48||

viśeṣaṃ tava kalyāṇi prayacchāmi varaṃ vare |
arundhatyā varas tasyā yo datto vai mahātmanā ||9.47.49||

tasya cāhaṃ prasādena tava kalyāṇi tejasā |
pravakṣyāmy aparaṃ bhūyo varam atra yathāvidhi ||9.47.50||

yas tv ekāṃ rajanīṃ tīrthe vatsyate susamāhitaḥ |
sa snātvā prāpsyate lokān dehanyāsāc ca durlabhān ||9.47.51||

ity uktvā bhagavān devaḥ sahasrākṣaḥ pratāpavān |
srucāvatīṃ tataḥ puṇyāṃ jagāma tridivaṃ punaḥ ||9.47.52||

gate vajradhare rājaṃs tatra varṣaṃ papāta ha |
puṣpāṇāṃ bharataśreṣṭha divyānāṃ divyagandhinām ||9.47.53||

nedur dundubhayaś cāpi samantāt sumahāsvanāḥ |
mārutaś ca vavau yuktyā puṇyagandho viśāṃ pate ||9.47.54||

utsṛjya tu śubhaṃ dehaṃ jagāmendrasya bhāryatām |
tapasogreṇa sā labdhvā tena reme sahācyuta ||9.47.55||

janamejaya uvāca
kā tasyā bhagavan mātā kva saṃvṛddhā ca śobhanā |
śrotum icchāmy ahaṃ brahman paraṃ kautūhalaṃ hi me ||9.47.56||

vaiśaṃpāyana uvāca
bhāradvājasya viprarṣeḥ skannaṃ reto mahātmanaḥ |
dṛṣṭvāpsarasam āyāntīṃ ghṛtācīṃ pṛthulocanām ||9.47.57||

sa tu jagrāha tad retaḥ kareṇa japatāṃ varaḥ |
tadāvapat parṇapuṭe tatra sā saṃbhavac chubhā ||9.47.58||

tasyās tu jātakarmādi kṛtvā sarvaṃ tapodhanaḥ |
nāma cāsyāḥ sa kṛtavān bhāradvājo mahāmuniḥ ||9.47.59||

srucāvatīti dharmātmā tadarṣigaṇasaṃsadi |
sa ca tām āśrame nyasya jagāma himavadvanam ||9.47.60||

tatrāpy upaspṛśya mahānubhāvo vasūni dattvā ca mahādvijebhyaḥ |
jagāma tīrthaṃ susamāhitātmā śakrasya vṛṣṇipravaras tadānīm ||9.47.61||

Waiśampajana rzekł:
1 Do Głożynowarowego brodu Rama zatem przybył,
gdzie asceci świetni żyją i gdzie panna stała w ślubach,

2 córka piękna Bharadwadźi, niezrównana krasą w świecie,
o imieniu Srućawati, młodziutka, w uczniowskich ślubach,

3 ascezę spełniała srogą, licznych zasad przestrzegając.
Piękna tak postanowiła: „Mężem mym król bogów będzie!”.

4 Wiele lat więc upłynęło, o ty, co rozsławiasz Kurów,
jak spełniała śluby srogie, te dla kobiet niemożliwe.

5 Z jej ascezy, zachowania i miłości, panie ludów,
wielce bóg się uradował, który głupców koryguje.

6 Udał się do jej pustelni pan i władca trzech dziesiątek,
przyjął kształt bramina-wieszcza –- Wasiszthy wielkiego duchem.

7 Gdy Wasiszthę zobaczyła, ascetę o srogich ślubach,
czciła go wszelakim rytem znanym wieszczom, o Bharato.

8 Piękność, która zna reguły, miłym słowem się ozwała:
„Tygrysie wśród wieszczów, boże, panie, cóż mi rozkazujesz?

9 Wszystko dziś, z mą mocą w zgodzie, tobie dam, asceto srogi.
Jednak ci nie ofiaruję ręki mej, gdyż kocham Śakrę.

10 O asceto, swymi śluby, pokutami, zasadami,
Śakrze radość pragnę sprawić, co panuje nad trójświatem”.

11 Bóg, to słysząc, się uśmiechnął i radośnie nań spozierał,
jakby ją uspokajając, rzekł do tej, co zna reguły:

12 „Pokuty odprawiasz srogie, dobrze znam cię, o ascetko.
Piękna, cel przedsięwzięć twoich, w głębi serca co spoczywa,

13 niechaj ziści się w całości i prawdziwie, cudnolica.
Ascezą zdobędziesz wszystko, wszystko wsparte na ascezie.

14 Pięknolica, które sfery do niebian należą boskie,
można sięgnąć je ascezą – żar korzeniem wszego szczęścia.

15 Ludzie, którzy uprawiają tutaj srogie wyrzeczenia,
ciała swego się zrzekając, idą ku boskości, piękna.
Słuchaj pilnie mego słowa:

16 »O ascetko delikatna, gotuj owoc głożynowy!«”.
Kiedy bóg, zabójca Bali: „gotuj!” rzekł, natychmiast odszedł.

17 Tak doradził tej piękności i mamrocząc cicho modły,
z pustelni pobliskiej odszedł do pierwszego pośród brodów,
który znany jest w trzech światach odtąd jako bród Indrowy.

18 Bóg, pan niebian, Głupcogromca, aby sprawdzić tę niewiastę
sprawił, by głożyny owoc nie mógł nigdy się uwarzyć.

19 Zaś ascetka, bez znużenia, gotową do rytu będąc,
powstrzymała się od mowy, czysta, całkiem mu oddana,
w ogniu, królu, umieściwszy tę głożynę, gotowała.

20 Na czynności gotowania długi czas, byku, upłynął,
owoc nie był jednak miękki, a tu dzień dobiegał końca.

21 Drewno, co przygotowała, Obiat Żerca już spopielił,
widząc ogień bez opału, ciało swe zaczęła spalać.

22 Na początku ta przepiękna nogi w ogniu umieściła
i choć obie się paliły, ich bezgrzeszna nie cofnęła.

23 Pragnąc radość nieść wieszczowi, niewinna, lotosooka
nie przejęła się cierpieniem i nogami płonącymi.

24 Widząc jej ów czyn niezwykły, pan, co włada trzema światy,
przed dziewczyną w swej postaci się ukazał wielce rady.

25 Rzekł najlepszy pośród bogów do dziewczyny stałej w ślubach:
„Piękna, radym z twej miłości, okiełznania i ascezy.

26 Wymarzone twe pragnienie wnet się spełni, o szlachetna.
Szczęsna, ciało gdy porzucisz, w mym zamieszkasz trzecim niebie.

27 Ten twój najprzedniejszy z brodów, zwany Głożynowarowym,
już na stałe, pięknobrewa, w świecie będzie wszędzie znany.
Wszelkie grzechy on usunie i w trzech światach będzie słynąć,
a wieszczowie wśród braminów w nim się będą obmywali.

28 Onegdaj to z brodu tego, o przepiękna, wielce szczęsna,
siedmiu mędrców w góry poszło, Arundhati porzucając.

29 Gdy odeszli stąd stanowczy i gdy doszli w Himalaje,
by utrzymać się, zbierali i owoce, i korzenie.

30 Kiedy w lasach Himawanta tak mieszkali, pragnąc przeżyć,
już dwanaście lat minęło jak nie było wcale deszczu.

31 Erem więc przysposobili, w nim asceci zamieszkali,
a szlachetna Arundhati dzień w dzień śluby wypełniała.

32 Zobaczywszy Arundhati, jak w ascezie srogiej trwała,
Trójoki zadowolony, dawca błogosławieństw przybył.

33 Mahadewa, bóg przesławny przybrał zatem kształt bramina,
do niej podszedł i przemówił: „Piękna, proszę o jałmużnę”.

34 Miła do wejrzenia pani tak odrzekła braminowi:
„Zapasy skończone jadła, zjedz owoce więc głożyny”.
Wielki Bóg jej odpowiedział: „Wierna ślubom, je ugotuj”.

35 Chcąc dać radość braminowi, sławna, słysząc jego słowa,
pichciła głożyny owoc, go włożywszy w płomień ognia.

36 Cały czas słuchała boskich, zbożnych, pięknych opowieści,
tak i susza też minęła straszna, aż dwunastoletnia.

37 Nic nie jadła, gotowała i słuchała opowieści.
Srogi czas, który upłynął, dlań był jeno dniowi równy.

38 Gdy owoce z gór zebrali i wieszczowie powrócili,
bóg niezmiernie będąc rady, tak powiedział Arundhati:

39 „Spiesz na mędrców powitanie, jak onegdaj, o cnotliwa,
jestem wielce z ciebie rady, z pokut i wstrzemięźliwości”.

40 Hara, Bóg we własnym kształcie, wówczas zjawił się przed nimi
i powiedział tam zebranym o jej czynach przewspaniałych:

41 „Zasługi, co zebraliście tam na zboczach Himawanta
nie są równe jej zasługom – oto jest i moje zdanie.

42 Wielce trudną jest asceza, której ona dokonała,
ascetka przez lat dwanaście gotowała, nic nie jadła”.

43 I ponownie wyrzekł słowo Bóg do Arundhati prosto:
„Teraz, piękna, dar wybieraj, który twemu sercu miły”.

44 W obecności siedmiu mędrców rzekła wielkordzawooka:
„Jeśliś, panie, ze mnie rady, uczyń ten najlepszy z brodów
zwany Głożynowarowym, ukochanym boskich wieszczów.

45 Kto trzy noce w nim przepędzi w czystości, o Boże bogów,
niech rezultat on osiągnie, jakby pościł lat dwanaście”.
„Niech tak będzie” Hara odrzekł i do niebios stamtąd ruszył.

46 Wielce mędrcy się zdziwili, gdy ujrzeli Arundhati
nie zmęczoną, nie pobladłą, zdolną znosić głód, pragnienie.

47 Doskonałość osiągnięta przez przeczystą Arundhati,
o szlachetna, twojej równa, kiedy dla mnie śluby spełniasz.

48 O pomyślna, w swoim ślubie niezwykłych sięgnęłaś wyżyn,
rady z twego powściągnięcia, dzisiaj dar ci ofiaruję.

49 Wyjątkowy dar, o piękna, o wybrana, ci przedkładam,
lepszy od tamtego daru, co dał zacny Arundhati.

50 Z jego łaski dziś, o miła, i na mocy twej ascezy,
dar obwieszczam jeszcze inny tutaj zgodnie z zasadami.

51 Kto choć jedną noc przemieszka w brodzie tym, w skupieniu myśli,
wziąwszy kąpiel, po swej śmierci niedosięgłych sięgnie światów.

52 Do szlachetnej Srućawati to wyrzekłszy Tysiącoki,
bóg, co wielki żar posiada, wrócił do trzeciego nieba.

53 Gdy odchodził Gromodzierżca, deszcz, o królu, tam opadał
kwiatów boskich cudnej woni, o najlepszy wśród Bharatów,

54 i rozbrzmiały tarabany wielce głośne z każdej strony,
i zawiały miłe wiatry cudnej woni, panie ludów.

55 Porzuciła zacne ciało i ascezy srogiej mocą
poszła, by być żoną Indry i rozkoszy wraz z nim zażyć.

Dźanamedźaja rzekł:
56 Kim jej matka była, panie, gdzie ta zacna dorastała?
O braminie, pragnę słuchać, wielka mnie ciekawość trawi.

Waiśampajana rzekł:
57 Bharadwadźa wieszcz i bramin swe nasienie raz uronił,
kiedy ujrzał, jak się zbliża Ghrytaći prześliczna nimfa.

58 Wśród modlących się najlepszy zebrał ręką swoją spermę
i umieścił w liścia głębi, tak ta szczęsna się zrodziła.

59 Wieszcz, asceta Bharadwadźa wszelkie spełnił sakramenty,
od narodzin poczynając, oraz imię jej też nadał.

60 Pośród wieszczów zgromadzenia prawy wyrzekł: „Srućawati”,
zostawiwszy ją w pustelni, ruszył w lasy Himawanta.

61 Wielce szlachetny tam dotknął też wody
i ziemię rozdał pierwszym z dwójzrodzonych.
Najlepszy z Wrysznich, o jaźni skupionej
wówczas się udał wprost do brodu Śakry.