Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Przemysław Szczurek
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
11. Księga kobiet (strī-parvan)
***
11.9-27 Lamentacja kobiet (strī-vilāpa)
11.24. Dostrzeżenie syna Somadatty.
Oskarżenia rzucane pod adresem Śakuniego
Streszczenie rozdziału:
1–2 Polegli Bhuriśrawas i jego ojciec Somadatta, krewni Kaurawów i Pandawów, walczący po stronie Kaurawów.
3–20 Lament żony Somadatty (matki Bhuriśrawasa) nad zabitym mężem i synem. Potępienie Ardźuny i Jujudhany za niezgodne z kodeksem wojownika zabicie Bhuriśrawasa. Odcięte ramię Bhuriśrawasa trzymane przez jedną z jego żon pieści jej ciało. Wyrzuty matki Bhuriśrawasa skierowane do Kryszny za brak reakcji na podstępne zabicie jej syna.
21–28 Poległy Śakuni, brat Gandhari. Refleksje Gandhari nad podstępami Śakuniego za życia i jego pośmiertnym przebywaniu w świecie bohaterów: Gandhari zastanawia się, czy nie wywoła on konfliktu wśród jej synów na tamtym świecie.
gāndhāry uvāca
somadattasutaṃ paśya yuyudhānena pātitam |
vitudyamānaṃ vihagair bahubhir mādhavāntike ||11.24.1||
putraśokābhisaṃtaptaḥ somadatto janārdana |
yuyudhānaṃ maheṣvāsaṃ garhayann iva dṛśyate ||11.24.2||
asau tu bhūriśravaso mātā śokapariplutā |
āśvāsayati bhartāraṃ somadattam aninditā ||11.24.3||
diṣṭyā nedaṃ mahārāja dāruṇaṃ bharatakṣayam |
kurusaṃkrandanaṃ ghoraṃ yugāntam anupaśyasi ||11.24.4||
diṣṭyā yūpadhvajaṃ vīraṃ putraṃ bhūrisahasradam |
anekakratuyajvānaṃ nihataṃ nādya paśyasi ||11.24.5||
diṣṭyā snuṣāṇām ākrande ghoraṃ vilapitaṃ bahu |
na śṛṇoṣi mahārāja sārasīnām ivārṇave ||11.24.6||
ekavastrānusaṃvītāḥ prakīrṇāsitamūrdhajāḥ |
snuṣās te paridhāvanti hatāpatyā hateśvarāḥ ||11.24.7||
śvāpadair bhakṣyamāṇaṃ tvam aho diṣṭyā na paśyasi |
chinnabāhuṃ naravyāghram arjunena nipātitam ||11.24.8||
śalaṃ vinihataṃ saṃkhye bhūriśravasam eva ca |
snuṣāś ca vidhavāḥ sarvā diṣṭyā nādyeha paśyasi ||11.24.9||
diṣṭyā tat kāñcanaṃ chatraṃ yūpaketor mahātmanaḥ |
vinikīrṇaṃ rathopasthe saumadatter na paśyasi ||11.24.10||
amūs tu bhūriśravaso bhāryāḥ sātyakinā hatam |
parivāryānuśocanti bhartāram asitekṣaṇāḥ ||11.24.11||
etā vilapya bahulaṃ bhartṛśokena karśitāḥ |
patanty abhimukhā bhūmau kṛpaṇaṃ bata keśava ||11.24.12||
bībhatsur atibībhatsaṃ karmedam akarot katham |
pramattasya yad acchaitsīd bāhuṃ śūrasya yajvanaḥ ||11.24.13||
tataḥ pāpataraṃ karma kṛtavān api sātyakiḥ |
yasmāt prāyopaviṣṭasya prāhārṣīt saṃśitātmanaḥ ||11.24.14||
eko dvābhyāṃ hataḥ śeṣe tvam adharmeṇa dhārmikaḥ |
iti yūpadhvajasyaitāḥ striyaḥ krośanti mādhava ||11.24.15||
bhāryā yūpadhvajasyaiṣā karasaṃmitamadhyamā |
kṛtvotsaṅge bhujaṃ bhartuḥ kṛpaṇaṃ paryadevayat ||11.24.16||
ayaṃ sa raśanotkarṣī pīnastanavimardanaḥ |
nābhyūrujaghanasparśī nīvīvisraṃsanaḥ karaḥ ||11.24.17||
vāsudevasya sāṃnidhye pārthenākliṣṭakarmaṇā |
yudhyataḥ samare 'nyena pramattasya nipātitaḥ ||11.24.18||
kiṃ nu vakṣyasi saṃsatsu kathāsu ca janārdana |
arjunasya mahat karma svayaṃ vā sa kirīṭavān ||11.24.19||
ity evaṃ garhayitvaiṣā tūṣṇīm āste varāṅganā |
tām etām anuśocanti sapatnyaḥ svām iva snuṣām ||11.24.20||
gāndhārarājaḥ śakunir balavān satyavikramaḥ |
nihataḥ sahadevena bhāgineyena mātulaḥ ||11.24.21||
yaḥ purā hemadaṇḍābhyāṃ vyajanābhyāṃ sma vījyate |
sa eṣa pakṣibhiḥ pakṣaiḥ śayāna upavījyate ||11.24.22||
yaḥ sma rūpāṇi kurute śataśo 'tha sahasraśaḥ |
tasya māyāvino māyā dagdhāḥ pāṇḍavatejasā ||11.24.23||
māyayā nikṛtiprajño jitavān yo yudhiṣṭhiram |
sabhāyāṃ vipulaṃ rājyaṃ sa punar jīvitaṃ jitaḥ ||11.24.24||
śakuntāḥ śakuniṃ kṛṣṇa samantāt paryupāsate |
kitavaṃ mama putrāṇāṃ vināśāyopaśikṣitam ||11.24.25||
etenaitan mahad vairaṃ prasaktaṃ pāṇḍavaiḥ saha |
vadhāya mama putrāṇām ātmanaḥ sagaṇasya ca ||11.24.26||
yathaiva mama putrāṇāṃ lokāḥ śastrajitāḥ prabho |
evam asyāpi durbuddher lokāḥ śastreṇa vai jitāḥ ||11.24.27||
kathaṃ ca nāyaṃ tatrāpi putrān me bhrātṛbhiḥ saha |
virodhayed ṛjuprajñān anṛjur madhusūdana ||11.24.28||
Gandhari rzekła:
1 Spójrz na syna Somadatty*, Jujudhana go powalił*,
w pobliżu, potomku Madhu, dziobią go rozliczne ptaki.
2 Somadatta, Dźanardano, palony bólem po synu
zdaje się lżyć Jujudhanę, łucznika tego wielkiego.
3 A oto Bhuriśrawasa matka w bólu zatopiona
pociesza, nieskazitelna, męża swego, Somadattę:
4 „Szczęśliwie nie widzisz, królu, tej Bharatów strasznej klęski,
okrutnej Kaurawów wojny, która kończy erę świata.
5 Szczęśliwie nie widzisz dzisiaj zabitego syna, który
słup ofiarny miał w swym godle, dawcę rozlicznych tysięcy,
ofiarnika wielu rytów.
6 Szczęśliwie nie słyszysz, królu, wśród okrzyków swych synowych
strasznych łkań jakby żurawi samic łkań w otchłani morskiej.
7 Osłonięte jedną szatą, mające w nieładzie włosy,
biegają synowe wokół swych zabitych synów, mężów.
8 Szczęśliwie nie widzisz, biada, przez bestie pożeranego
bez ramienia bohatera przez Ardźunę zabitego.
9 Śali* pobitego w bitwie, tak jak i Bhuriśrawasa,
i wdów wszystkich – swych synowych – szczęśliwie nie widzisz dzisiaj.
10 Szczęśliwie nie widzisz tego złocistego parasola,
złamanego przy rydwanie, który miał syn Somadatty,
wielkoduszny Jupaketu*”.
11 Żony te Bhuriśrawasa, którego Satjaki zabił,
czarnookie, otaczają męża i żałośnie płaczą.
12 Mocno łkają wyniszczone bólem po utracie męża
i padają wprost na ziemię, Keśawo, cóż to za męka!
13 „Jak mógł ten Bibhatsu* wstrętny spełnić wstrętny czyn i odciąć
ramię tego niebacznego bohatera, ofiarnika?
14 Nawet gorszy czyn od tego uczynił Satjaki, skoro
rzucił się na tego, który siadł gotowy post swój spełnić*.
15 Leżysz tu, ty jeden prawy bezprawnie przez dwóch zabity”,
tak te żony Jupadhwadźy* krzyczą, o Potomku Madhu.
16 Oto żona Jupadhwadźy – talię jej dwie dłonie zmierzą –
na kolana położyła ramię męża, lament wzniosła.
17 Ramię to jej pasek ciągnie i uciska pierś obfitą,
pieści pępek, udo, biodra i ściąga z niej jej sukienkę.
18 W obecności Wasudewy syn Prythy* niezmordowany
powalił odurzonego, który boje toczył z innym.
19 „Ale czy na zgromadzeniach, w opowieściach, Dźanardano,
nazwiesz czyn Ardźuny wielkim, ty lub Właściciel Diademu*?”.
20 Gdy cię tak zelżyła, siadła, milcząc, piękna ta kobieta,
współmałżonki nad nią łkają jakby była ich synową.
21 Potężnego Śakuniego, iście mężnego Gandhary
króla zabił Sahadewa – wuj padł z ręki syna siostry*.
22 Ten, którego wachlowały wachlarze o złotych drzewcach,
teraz leży wachlowany skrzydłami skrzydlatych stworzeń.
23 Iluzji włodarza tego, który form sto, tysiąc tworzył,
spopieliła się iluzja przez ognisty blask Pandawów.
24 Znawca oszustw, co iluzją zwyciężył królestwo wielkie
Judhiszthiry w sali spotkań, sam swe własne życie przegrał*przegrał*.
25 Ptaki – śakunty* – siadają wokół Śakuniego, Kryszno,
gracza wytrenowanego ku zagładzie moich synów.
26 To przez niego nastąpiła wielka waśń ta z Pandawami
ku zniszczeniu moich synów, jego i stronników jego.
27 Jak synowie moi, panie, światy orężem zdobyte
zyskali, tak on te światy zyskał, chociaż zły miał umysł.
28 Ale czy, Zabójco Madhu, tam konfliktu nie wywoła
moich synów prostodusznych z braćmi swymi – on przewrotny?