Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)

Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz

Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.

महाभारत

Mahābhārata

9. Księga Śalji (śalya-parvan)

***

9.29-53 Księga podróży do miejsc pielgrzymek
(rāma-tīrtha-yātrā)

9.39. Prythudaka – historia Wiśwamitry

Streszczenie rozdziału:

janamejaya uvāca
katham ārṣṭiṣeṇo bhagavān vipulaṃ taptavāṃs tapaḥ |
sindhudvīpaḥ kathaṃ cāpi brāhmaṇyaṃ labdhavāṃs tadā ||9.39.1||

devāpiś ca kathaṃ brahman viśvāmitraś ca sattama |
tan mamācakṣva bhagavan paraṃ kautūhalaṃ hi me ||9.39.2||

vaiśaṃpāyana uvāca
purā kṛtayuge rājann ārṣṭiṣeṇo dvijottamaḥ |
vasan gurukule nityaṃ nityam adhyayane rataḥ ||9.39.3||

tasya rājan gurukule vasato nityam eva ha |
samāptiṃ nāgamad vidyā nāpi vedā viśāṃ pate ||9.39.4||

sa nirviṇṇas tato rājaṃs tapas tepe mahātapāḥ |
tato vai tapasā tena prāpya vedān anuttamān ||9.39.5||

sa vidvān vedayuktaś ca siddhaś cāpy ṛṣisattamaḥ |
tatra tīrthe varān prādāt trīn eva sumahātapāḥ ||9.39.6||

asmiṃs tīrthe mahānadyā adyaprabhṛti mānavaḥ |
āpluto vājimedhasya phalaṃ prāpnoti puṣkalam ||9.39.7||

adyaprabhṛti naivātra bhayaṃ vyālād bhaviṣyati |
api cālpena yatnena phalaṃ prāpsyati puṣkalam ||9.39.8||

evam uktvā mahātejā jagāma tridivaṃ muniḥ |
evaṃ siddhaḥ sa bhagavān ārṣṭiṣeṇaḥ pratāpavān ||9.39.9||

tasminn eva tadā tīrthe sindhudvīpaḥ pratāpavān |
devāpiś ca mahārāja brāhmaṇyaṃ prāpatur mahat ||9.39.10||

tathā ca kauśikas tāta taponityo jitendriyaḥ |
tapasā vai sutaptena brāhmaṇatvam avāptavān ||9.39.11||

gādhir nāma mahān āsīt kṣatriyaḥ prathito bhuvi |
tasya putro 'bhavad rājan viśvāmitraḥ pratāpavān ||9.39.12||

sa rājā kauśikas tāta mahāyogy abhavat kila |
sa putram abhiṣicyātha viśvāmitraṃ mahātapāḥ ||9.39.13||

dehanyāse manaś cakre tam ūcuḥ praṇatāḥ prajāḥ |
na gantavyaṃ mahāprājña trāhi cāsmān mahābhayāt ||9.39.14||

evam uktaḥ pratyuvāca tato gādhiḥ prajās tadā |
viśvasya jagato goptā bhaviṣyati suto mama ||9.39.15||

ity uktvā tu tato gādhir viśvāmitraṃ niveśya ca |
jagāma tridivaṃ rājan viśvāmitro 'bhavan nṛpaḥ |
na ca śaknoti pṛthivīṃ yatnavān api rakṣitum ||9.39.16||

tataḥ śuśrāva rājā sa rākṣasebhyo mahābhayam |
niryayau nagarāc cāpi caturaṅgabalānvitaḥ ||9.39.17||

sa gatvā dūram adhvānaṃ vasiṣṭhāśramam abhyayāt |
tasya te sainikā rājaṃś cakrus tatrānayān bahūn ||9.39.18||

tatas tu bhagavān vipro vasiṣṭho ”śramam abhyayāt |
dadṛśe ca tataḥ sarvaṃ bhajyamānaṃ mahāvanam ||9.39.19||

tasya kruddho mahārāja vasiṣṭho munisattamaḥ |
sṛjasva śabarān ghorān iti svāṃ gām uvāca ha ||9.39.20||

tathoktā sāsṛjad dhenuḥ puruṣān ghoradarśanān |
te ca tad balam āsādya babhañjuḥ sarvatodiśam ||9.39.21||

tad dṛṣṭvā vidrutaṃ sainyaṃ viśvāmitras tu gādhijaḥ |
tapaḥ paraṃ manyamānas tapasy eva mano dadhe ||9.39.22||

so 'smiṃs tīrthavare rājan sarasvatyāḥ samāhitaḥ |
niyamaiś copavāsaiś ca karśayan deham ātmanaḥ ||9.39.23||

jalāhāro vāyubhakṣaḥ parṇāhāraś ca so 'bhavat |
tathā sthaṇḍilaśāyī ca ye cānye niyamāḥ pṛthak ||9.39.24||

asakṛt tasya devās tu vratavighnaṃ pracakrire |
na cāsya niyamād buddhir apayāti mahātmanaḥ ||9.39.25||

tataḥ pareṇa yatnena taptvā bahuvidhaṃ tapaḥ |
tejasā bhāskarākāro gādhijaḥ samapadyata ||9.39.26||

tapasā tu tathā yuktaṃ viśvāmitraṃ pitāmahaḥ |
amanyata mahātejā varado varam asya tat ||9.39.27||

sa tu vavre varaṃ rājan syām ahaṃ brāhmaṇas tv iti |
tatheti cābravīd brahmā sarvalokapitāmahaḥ ||9.39.28||

sa labdhvā tapasogreṇa brāhmaṇatvaṃ mahāyaśāḥ |
vicacāra mahīṃ kṛtsnāṃ kṛtakāmaḥ suropamaḥ ||9.39.29||

tasmiṃs tīrthavare rāmaḥ pradāya vividhaṃ vasu |
payasvinīs tathā dhenūr yānāni śayanāni ca ||9.39.30||

tathā vastrāṇy alaṃkāraṃ bhakṣyaṃ peyaṃ ca śobhanam |
adadān mudito rājan pūjayitvā dvijottamān ||9.39.31||

yayau rājaṃs tato rāmo bakasyāśramam antikāt |
yatra tepe tapas tīvraṃ dālbhyo baka iti śrutiḥ ||9.39.32||

Dźanamedżaja rzekł:
1 Jak syn Rysztiszeny zacny ascezę wypełniał trudną?
Powiedz, jak król Sindhudwipa stan bramiński mógł osiągnąć?

2 Jak to zrobił Wiśwamitra i Devapi, o braminie?
To mi, panie, unaocznij, ma ciekawość nie zna granic.

Waiśampajana rzekł:
3 Onegdaj w eonie Kryta dwójzrodzony Arsztiszena
stale mieszkał w szkole mistrza, zawsze studiom swym oddany.

4 Chociaż długo w szkole mieszkał, nie mógł skończyć edukacji,
zdobyć wiedzy czy Wed pojąć, o włodarzu, panie ludów.

5 Wielce, królu, przygnębiony oddał się ascezie trudnej
i za sprawą srogich pokut poznał Wedy niezrównane.

6 Mędrzec, który poznał Wedy, doskonały, pierwszy z wieszczów,
właśnie w brodzie tym asceta dał trzy przednie z błogosławieństw.

7 „W brodzie tej potężnej rzeki człowiek, od dziś poczynając,
wykąpawszy się, osiągnie rezultat ofiary z konia.

8 Tutaj, od dziś poczynając, zniknie strach przed drapieżnikiem,
bodaj z małym tu wysiłkiem wielki owoc się osiągnie”.

9 Rzekłszy to, asceta wielki wkroczył do trzeciego nieba.
Właśnie tak syn Rysztiszeny doskonałość mógł osiągnąć.

10 Również tu, w tym oto brodzie przepotężny Sindhudwipa
także, królu, i Dewapi swą bramińskość osiągnęli.

11 Tu potomek też Kuśiki panujący nad zmysłami,
co dzień wierny swej ascezie, pokutą bramińskość zdobył.

12 Sławny rycerz był na ziemi, mężny, o imieniu Gadhin,
jemu to się syn urodził – Wiśwamitra wielce mężny.

14 Król, potomek ów Kuśiki, sam joginem został wielkim.
Namaściwszy swego syna Wiśwamitrę, postanowił
rzucić ciało, więc poddani, pokłoniwszy się, mu rzekli:
„O przemądry, nigdzie nie idź, chroń nas od wielkiego strachu!”.

15 Po tej mowie odrzekł Gadhin do poddanych takie słowa:
„Teraz syn mój pozostanie opiekunem wszego świata”.

16 Rzekł to i na tron wprowadził Gadhin syna Wiśwamitrę,
sam zaś w trzecie wkroczył niebo. Wiśwamitra królem został,
starał się, lecz nie był w stanie całej ziemi dobrze chronić.

17 Król usłyszał o popłochu wywołanym przez rakszasów
i czteroczłonową* armię zaraz z grodu wyprowadził.

18 Gdy już spory dystans uszedł, na Wasiszthy erem trafił,
jego wojsko zaś, o królu, wielki zamęt tam sprawiło.

19 Gdy przemądry ów Wasisztha wrócił do pustelni swojej,
ujrzał wszystko połamane i zniszczony las rozległy.

20 Wściekł się wielce pierwszy z wieszczów Wasisztha, o wielki królu,
i tak rzekł do swojej krowy: „Stwórz okrutnych barbarzyńców*!”.

21 Słysząc to, stworzyła dojna z wyglądu straszliwych ludzi,
ci na armię wnet natarli i na strony rozpędzili.

22 Wiśwamitra, syn Gadhina, ujrzał wojów zbiegających.
Sądząc, że asceza lepsza, skłonił myśli ku pokucie.

23 W pierwszym z brodów Saraswati zebrał myśli w medytacji
i postami, restrykcjami począł dręczyć swoje ciało.

24 Wodę pił lub jadł powietrze, lub też liśćmi się odżywiał,
również spał na gołej ziemi, te i inne śluby spełniał.

25 Nie raz złamać jego śluby próbowali i bogowie,
wszak stanowczość szlachetnego nie odbiegła od ślubowań.

26 Wkładał wielki on wysiłek, by ascezy wsze wypełniać
i swą mocą blask Dnia Twórcy syn Gadhina wnet osiągnął.

27 Pełen mocy, dawca darów, Pradziad wreszcie postanowił
Wiśwamitrę, co moc zdobył, błogosławieństwami darzyć.

28 On zaś wybrał dar dla siebie: „Obym zostać mógł braminem!”,
sam Praojciec wszystkich światów, Brahma, odrzekł: „Niech tak będzie.”

29 Sławny srogą swą ascezą, gdy osiągnął już bramińskość,
tak spełniony, bogom równy, począł ziemię wskroś przemierzać.

30 Rama w tym najlepszym z brodów dobra rozdał rozmaite,
trzody, bydło mlekodajne, godne łoża i pojazdy.

31 Strojami, ornamentami, zacnym jadłem i napitkiem
w szczęściu, królu, wszystkich darzył, wielbiąc przy tym dwójzrodzonych.

32 Udał Rama się następnie do pobliskiej tej pustelni,
gdzie ascezę srogą spełniał Dalbhja Baka – jak wieść głosi.