Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
9. Księga Śalji (śalya-parvan)
***
9.29-53 Księga podróży do miejsc pielgrzymek
(rāma-tīrtha-yātrā)
9.39. Prythudaka – historia Wiśwamitry
Streszczenie rozdziału:
janamejaya uvāca
katham ārṣṭiṣeṇo bhagavān vipulaṃ taptavāṃs tapaḥ |
sindhudvīpaḥ kathaṃ cāpi brāhmaṇyaṃ labdhavāṃs tadā ||9.39.1||
devāpiś ca kathaṃ brahman viśvāmitraś ca sattama |
tan mamācakṣva bhagavan paraṃ kautūhalaṃ hi me ||9.39.2||
vaiśaṃpāyana uvāca
purā kṛtayuge rājann ārṣṭiṣeṇo dvijottamaḥ |
vasan gurukule nityaṃ nityam adhyayane rataḥ ||9.39.3||
tasya rājan gurukule vasato nityam eva ha |
samāptiṃ nāgamad vidyā nāpi vedā viśāṃ pate ||9.39.4||
sa nirviṇṇas tato rājaṃs tapas tepe mahātapāḥ |
tato vai tapasā tena prāpya vedān anuttamān ||9.39.5||
sa vidvān vedayuktaś ca siddhaś cāpy ṛṣisattamaḥ |
tatra tīrthe varān prādāt trīn eva sumahātapāḥ ||9.39.6||
asmiṃs tīrthe mahānadyā adyaprabhṛti mānavaḥ |
āpluto vājimedhasya phalaṃ prāpnoti puṣkalam ||9.39.7||
adyaprabhṛti naivātra bhayaṃ vyālād bhaviṣyati |
api cālpena yatnena phalaṃ prāpsyati puṣkalam ||9.39.8||
evam uktvā mahātejā jagāma tridivaṃ muniḥ |
evaṃ siddhaḥ sa bhagavān ārṣṭiṣeṇaḥ pratāpavān ||9.39.9||
tasminn eva tadā tīrthe sindhudvīpaḥ pratāpavān |
devāpiś ca mahārāja brāhmaṇyaṃ prāpatur mahat ||9.39.10||
tathā ca kauśikas tāta taponityo jitendriyaḥ |
tapasā vai sutaptena brāhmaṇatvam avāptavān ||9.39.11||
gādhir nāma mahān āsīt kṣatriyaḥ prathito bhuvi |
tasya putro 'bhavad rājan viśvāmitraḥ pratāpavān ||9.39.12||
sa rājā kauśikas tāta mahāyogy abhavat kila |
sa putram abhiṣicyātha viśvāmitraṃ mahātapāḥ ||9.39.13||
dehanyāse manaś cakre tam ūcuḥ praṇatāḥ prajāḥ |
na gantavyaṃ mahāprājña trāhi cāsmān mahābhayāt ||9.39.14||
evam uktaḥ pratyuvāca tato gādhiḥ prajās tadā |
viśvasya jagato goptā bhaviṣyati suto mama ||9.39.15||
ity uktvā tu tato gādhir viśvāmitraṃ niveśya ca |
jagāma tridivaṃ rājan viśvāmitro 'bhavan nṛpaḥ |
na ca śaknoti pṛthivīṃ yatnavān api rakṣitum ||9.39.16||
tataḥ śuśrāva rājā sa rākṣasebhyo mahābhayam |
niryayau nagarāc cāpi caturaṅgabalānvitaḥ ||9.39.17||
sa gatvā dūram adhvānaṃ vasiṣṭhāśramam abhyayāt |
tasya te sainikā rājaṃś cakrus tatrānayān bahūn ||9.39.18||
tatas tu bhagavān vipro vasiṣṭho ”śramam abhyayāt |
dadṛśe ca tataḥ sarvaṃ bhajyamānaṃ mahāvanam ||9.39.19||
tasya kruddho mahārāja vasiṣṭho munisattamaḥ |
sṛjasva śabarān ghorān iti svāṃ gām uvāca ha ||9.39.20||
tathoktā sāsṛjad dhenuḥ puruṣān ghoradarśanān |
te ca tad balam āsādya babhañjuḥ sarvatodiśam ||9.39.21||
tad dṛṣṭvā vidrutaṃ sainyaṃ viśvāmitras tu gādhijaḥ |
tapaḥ paraṃ manyamānas tapasy eva mano dadhe ||9.39.22||
so 'smiṃs tīrthavare rājan sarasvatyāḥ samāhitaḥ |
niyamaiś copavāsaiś ca karśayan deham ātmanaḥ ||9.39.23||
jalāhāro vāyubhakṣaḥ parṇāhāraś ca so 'bhavat |
tathā sthaṇḍilaśāyī ca ye cānye niyamāḥ pṛthak ||9.39.24||
asakṛt tasya devās tu vratavighnaṃ pracakrire |
na cāsya niyamād buddhir apayāti mahātmanaḥ ||9.39.25||
tataḥ pareṇa yatnena taptvā bahuvidhaṃ tapaḥ |
tejasā bhāskarākāro gādhijaḥ samapadyata ||9.39.26||
tapasā tu tathā yuktaṃ viśvāmitraṃ pitāmahaḥ |
amanyata mahātejā varado varam asya tat ||9.39.27||
sa tu vavre varaṃ rājan syām ahaṃ brāhmaṇas tv iti |
tatheti cābravīd brahmā sarvalokapitāmahaḥ ||9.39.28||
sa labdhvā tapasogreṇa brāhmaṇatvaṃ mahāyaśāḥ |
vicacāra mahīṃ kṛtsnāṃ kṛtakāmaḥ suropamaḥ ||9.39.29||
tasmiṃs tīrthavare rāmaḥ pradāya vividhaṃ vasu |
payasvinīs tathā dhenūr yānāni śayanāni ca ||9.39.30||
tathā vastrāṇy alaṃkāraṃ bhakṣyaṃ peyaṃ ca śobhanam |
adadān mudito rājan pūjayitvā dvijottamān ||9.39.31||
yayau rājaṃs tato rāmo bakasyāśramam antikāt |
yatra tepe tapas tīvraṃ dālbhyo baka iti śrutiḥ ||9.39.32||
Dźanamedżaja rzekł:
1 Jak syn Rysztiszeny zacny ascezę wypełniał trudną?
Powiedz, jak król Sindhudwipa stan bramiński mógł osiągnąć?
2 Jak to zrobił Wiśwamitra i Devapi, o braminie?
To mi, panie, unaocznij, ma ciekawość nie zna granic.
Waiśampajana rzekł:
3 Onegdaj w eonie Kryta dwójzrodzony Arsztiszena
stale mieszkał w szkole mistrza, zawsze studiom swym oddany.
4 Chociaż długo w szkole mieszkał, nie mógł skończyć edukacji,
zdobyć wiedzy czy Wed pojąć, o włodarzu, panie ludów.
5 Wielce, królu, przygnębiony oddał się ascezie trudnej
i za sprawą srogich pokut poznał Wedy niezrównane.
6 Mędrzec, który poznał Wedy, doskonały, pierwszy z wieszczów,
właśnie w brodzie tym asceta dał trzy przednie z błogosławieństw.
7 „W brodzie tej potężnej rzeki człowiek, od dziś poczynając,
wykąpawszy się, osiągnie rezultat ofiary z konia.
8 Tutaj, od dziś poczynając, zniknie strach przed drapieżnikiem,
bodaj z małym tu wysiłkiem wielki owoc się osiągnie”.
9 Rzekłszy to, asceta wielki wkroczył do trzeciego nieba.
Właśnie tak syn Rysztiszeny doskonałość mógł osiągnąć.
10 Również tu, w tym oto brodzie przepotężny Sindhudwipa
także, królu, i Dewapi swą bramińskość osiągnęli.
11 Tu potomek też Kuśiki panujący nad zmysłami,
co dzień wierny swej ascezie, pokutą bramińskość zdobył.
12 Sławny rycerz był na ziemi, mężny, o imieniu Gadhin,
jemu to się syn urodził – Wiśwamitra wielce mężny.
14 Król, potomek ów Kuśiki, sam joginem został wielkim.
Namaściwszy swego syna Wiśwamitrę, postanowił
rzucić ciało, więc poddani, pokłoniwszy się, mu rzekli:
„O przemądry, nigdzie nie idź, chroń nas od wielkiego strachu!”.
15 Po tej mowie odrzekł Gadhin do poddanych takie słowa:
„Teraz syn mój pozostanie opiekunem wszego świata”.
16 Rzekł to i na tron wprowadził Gadhin syna Wiśwamitrę,
sam zaś w trzecie wkroczył niebo. Wiśwamitra królem został,
starał się, lecz nie był w stanie całej ziemi dobrze chronić.
17 Król usłyszał o popłochu wywołanym przez rakszasów
i czteroczłonową* armię zaraz z grodu wyprowadził.
18 Gdy już spory dystans uszedł, na Wasiszthy erem trafił,
jego wojsko zaś, o królu, wielki zamęt tam sprawiło.
19 Gdy przemądry ów Wasisztha wrócił do pustelni swojej,
ujrzał wszystko połamane i zniszczony las rozległy.
20 Wściekł się wielce pierwszy z wieszczów Wasisztha, o wielki królu,
i tak rzekł do swojej krowy: „Stwórz okrutnych barbarzyńców*!”.
21 Słysząc to, stworzyła dojna z wyglądu straszliwych ludzi,
ci na armię wnet natarli i na strony rozpędzili.
22 Wiśwamitra, syn Gadhina, ujrzał wojów zbiegających.
Sądząc, że asceza lepsza, skłonił myśli ku pokucie.
23 W pierwszym z brodów Saraswati zebrał myśli w medytacji
i postami, restrykcjami począł dręczyć swoje ciało.
24 Wodę pił lub jadł powietrze, lub też liśćmi się odżywiał,
również spał na gołej ziemi, te i inne śluby spełniał.
25 Nie raz złamać jego śluby próbowali i bogowie,
wszak stanowczość szlachetnego nie odbiegła od ślubowań.
26 Wkładał wielki on wysiłek, by ascezy wsze wypełniać
i swą mocą blask Dnia Twórcy syn Gadhina wnet osiągnął.
27 Pełen mocy, dawca darów, Pradziad wreszcie postanowił
Wiśwamitrę, co moc zdobył, błogosławieństwami darzyć.
28 On zaś wybrał dar dla siebie: „Obym zostać mógł braminem!”,
sam Praojciec wszystkich światów, Brahma, odrzekł: „Niech tak będzie.”
29 Sławny srogą swą ascezą, gdy osiągnął już bramińskość,
tak spełniony, bogom równy, począł ziemię wskroś przemierzać.
30 Rama w tym najlepszym z brodów dobra rozdał rozmaite,
trzody, bydło mlekodajne, godne łoża i pojazdy.
31 Strojami, ornamentami, zacnym jadłem i napitkiem
w szczęściu, królu, wszystkich darzył, wielbiąc przy tym dwójzrodzonych.
32 Udał Rama się następnie do pobliskiej tej pustelni,
gdzie ascezę srogą spełniał Dalbhja Baka – jak wieść głosi.