Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Przemysław Szczurek
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
9. Księga Śalji (śalya-parvan)
***
9.1-16 Księga zabicia Śalji (śalya-vadha) /
Osiemnasty dzień bitwy
9.12. Walka Śalji
Streszczenie rozdziału:
saṃjaya uvāca
pīḍite dharmarāje tu madrarājena māriṣa |
sātyakir bhīmasenaś ca mādrīputrau ca pāṇḍavau |
parivārya rathaiḥ śalyaṃ pīḍayām āsur āhave ||9.12.1||
tam ekaṃ bahubhir dṛṣṭvā pīḍyamānaṃ mahārathaiḥ |
sādhuvādo mahāñ jajñe siddhāś cāsan praharṣitāḥ |
āścaryam ity abhāṣanta munayaś cāpi saṃgatāḥ ||9.12.2||
bhīmaseno raṇe śalyaṃ śalyabhūtaṃ parākrame |
ekena viddhvā bāṇena punar vivyādha saptabhiḥ ||9.12.3||
sātyakiś ca śatenainaṃ dharmaputraparīpsayā |
madreśvaram avākīrya siṃhanādam athānadat ||9.12.4||
nakulaḥ pañcabhiś cainaṃ sahadevaś ca saptabhiḥ |
viddhvā taṃ tu tatas tūrṇaṃ punar vivyādha saptabhiḥ ||9.12.5||
sa tu śūro raṇe yattaḥ pīḍitas tair mahārathaiḥ |
vikṛṣya kārmukaṃ ghoraṃ vegaghnaṃ bhārasādhanam ||9.12.6||
sātyakiṃ pañcaviṃśatyā śalyo vivyādha māriṣa |
bhīmasenaṃ trisaptatyā nakulaṃ saptabhis tathā ||9.12.7||
tataḥ saviśikhaṃ cāpaṃ sahadevasya dhanvinaḥ |
chittvā bhallena samare vivyādhainaṃ trisaptabhiḥ ||9.12.8||
sahadevas tu samare mātulaṃ bhūrivarcasam |
sajyam anyad dhanuḥ kṛtvā pañcabhiḥ samatāḍayat |
śarair āśīviṣākārair jvalaj jvalanasaṃnibhaiḥ ||9.12.9||
sārathiṃ cāsya samare śareṇānataparvaṇā |
vivyādha bhṛśasaṃkruddhas taṃ ca bhūyas tribhiḥ śaraiḥ ||9.12.10||
bhīmasenas trisaptatyā sātyakir navabhiḥ śaraiḥ |
dharmarājas tathā ṣaṣṭyā gātre śalyaṃ samarpayat ||9.12.11||
tataḥ śalyo mahārāja nirviddhas tair mahārathaiḥ |
susrāva rudhiraṃ gātrair gairikaṃ parvato yathā ||9.12.12||
tāṃś ca sarvān maheṣvāsān pañcabhiḥ pañcabhiḥ śaraiḥ |
vivyādha tarasā rājaṃs tad adbhutam ivābhavat ||9.12.13||
tato 'pareṇa bhallena dharmaputrasya māriṣa |
dhanuś ciccheda samare sajyaṃ sa sumahārathaḥ ||9.12.14||
athānyad dhanur ādāya dharmaputro mahārathaḥ |
sāśvasūtadhvajarathaṃ śalyaṃ prācchādayac charaiḥ ||9.12.15||
sa cchādyamānaḥ samare dharmaputrasya sāyakaiḥ |
yudhiṣṭhiram athāvidhyad daśabhir niśitaiḥ śaraiḥ ||9.12.16||
sātyakis tu tataḥ kruddho dharmaputre śarārdite |
madrāṇām adhipaṃ śūraṃ śaraughaiḥ samavārayat ||9.12.17||
sa sātyakeḥ praciccheda kṣurapreṇa mahad dhanuḥ |
bhīmasenamukhāṃs tāṃś ca tribhis tribhir atāḍayat ||9.12.18||
tasya kruddho mahārāja sātyakiḥ satyavikramaḥ |
tomaraṃ preṣayām āsa svarṇadaṇḍaṃ mahādhanam ||9.12.19||
bhīmaseno 'tha nārācaṃ jvalantam iva pannagam |
nakulaḥ samare śaktiṃ sahadevo gadāṃ śubhām |
dharmarājaḥ śataghnīṃ tu jighāṃsuḥ śalyam āhave ||9.12.20||
tān āpatata evāśu pañcānāṃ vai bhujacyutān |
sātyakiprahitaṃ śalyo bhallaiś ciccheda tomaram ||9.12.21||
bhīmena prahitaṃ cāpi śaraṃ kanakabhūṣaṇam |
dvidhā ciccheda samare kṛtahastaḥ pratāpavān ||9.12.22||
nakulapreṣitāṃ śaktiṃ hemadaṇḍāṃ bhayāvahām |
gadāṃ ca sahadevena śaraughaiḥ samavārayat ||9.12.23||
śarābhyāṃ ca śataghnīṃ tāṃ rājñaś ciccheda bhārata |
paśyatāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ siṃhanādaṃ nanāda ca |
nāmṛṣyat taṃ tu śaineyaḥ śatror vijayam āhave ||9.12.24||
athānyad dhanur ādāya sātyakiḥ krodhamūrchitaḥ |
dvābhyāṃ madreśvaraṃ viddhvā sārathiṃ ca tribhiḥ śaraiḥ ||9.12.25||
tataḥ śalyo mahārāja sarvāṃs tān daśabhiḥ śaraiḥ |
vivyādha subhṛśaṃ kruddhas tottrair iva mahādvipān ||9.12.26||
te vāryamāṇāḥ samare madrarājñā mahārathāḥ |
na śekuḥ pramukhe sthātuṃ tasya śatruniṣūdanāḥ ||9.12.27||
tato duryodhano rājā dṛṣṭvā śalyasya vikramam |
nihatān pāṇḍavān mene pāñcālān atha sṛñjayān ||9.12.28||
tato rājan mahābāhur bhīmasenaḥ pratāpavān |
saṃtyajya manasā prāṇān madrādhipam ayodhayat ||9.12.29||
nakulaḥ sahadevaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ |
parivārya tadā śalyaṃ samantād vyakirañ śaraiḥ ||9.12.30||
sa caturbhir maheṣvāsaiḥ pāṇḍavānāṃ mahārathaiḥ |
vṛtas tān yodhayām āsa madrarājaḥ pratāpavān ||9.12.31||
tasya dharmasuto rājan kṣurapreṇa mahāhave |
cakrarakṣaṃ jaghānāśu madrarājasya pārthiva ||9.12.32||
tasmiṃs tu nihate śūre cakrarakṣe mahārathe |
madrarājo 'tibalavān sainikān āstṛṇoc charaiḥ ||9.12.33||
samācchannāṃs tatas tāṃs tu rājan vīkṣya sa sainikān |
cintayām āsa samare dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ ||9.12.34||
kathaṃ nu na bhavet satyaṃ tan mādhavavaco mahat |
na hi kruddho raṇe rājā kṣapayeta balaṃ mama ||9.12.35||
tataḥ sarathanāgāśvāḥ pāṇḍavāḥ pāṇḍupūrvaja |
madreśvaraṃ samāseduḥ pīḍayantaḥ samantataḥ ||9.12.36||
nānāśastraughabahulāṃ śastravṛṣṭiṃ samutthitām |
vyadhamat samare rājan mahābhrāṇīva mārutaḥ ||9.12.37||
tataḥ kanakapuṅkhāṃ tāṃ śalyakṣiptāṃ viyadgatām |
śaravṛṣṭim apaśyāma śalabhānām ivātatim ||9.12.38||
te śarā madrarājena preṣitā raṇamūrdhani |
saṃpatantaḥ sma dṛśyante śalabhānāṃ vrajā iva ||9.12.39||
madrarājadhanurmuktaiḥ śaraiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ |
nirantaram ivākāśaṃ saṃbabhūva janādhipa ||9.12.40||
na pāṇḍavānāṃ nāsmākaṃ tatra kaś cid vyadṛśyata |
bāṇāndhakāre mahati kṛte tatra mahābhaye ||9.12.41||
madrarājena balinā lāghavāc charavṛṣṭibhiḥ |
loḍyamānaṃ tathā dṛṣṭvā pāṇḍavānāṃ balārṇavam |
vismayaṃ paramaṃ jagmur devagandharvadānavāḥ ||9.12.42||
sa tu tān sarvato yattāñ śaraiḥ saṃpīḍya māriṣa |
dharmarājam avacchādya siṃhavad vyanadan muhuḥ ||9.12.43||
te channāḥ samare tena pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ |
na śekus taṃ tadā yuddhe pratyudyātuṃ mahāratham ||9.12.44||
dharmarājapurogās tu bhīmasenamukhā rathāḥ |
na jahuḥ samare śūraṃ śalyam āhavaśobhinam ||9.12.45||
Sańdźaja rzekł:
1 Gdy był dręczony czcigodny Król Prawa przez króla Madrów,
Satjaki* i Bhimasena, synowie Madri i Pandu
wozami go otoczyli i sami dręczyli w bitwie.
2 Widząc, jak tego jednego wielcy rydwannicy dręczą,
słowa aplauzu wydali siddhowie uradowani*,
a mędrcy tam zgromadzeni mówili: „to cud wspaniały!”.
3 Bhimasena cisnął w Śalję – który jak cierń był dla wrogów
przez męstwo swe* – jedną strzałę, a potem siedem słał w walce.
4 Satjaki zaś króla Madrów zasypał strzałami stoma,
chcąc chronić potomka Dharmy*, po czym jak lew ryknął głośno.
5 Pięć strzał mu posłał Nakula, a Sahadewa strzał siedem,
lecz zaraz potem w odwecie ten siedem strzał też mu posłał.
6–7 Mąż dzielny, atakowany przez rydwanników tych wielkich,
napiął łuk straszny, skuteczny, gwałtownie uśmiercający,
i w Satjakiego wypuścił dwadzieścia i pięć strzał, panie,
a siedemdziesiąt trzy w Bhimę, w Nakulę cisnął siedmioma.
8 Roztrzaskał strzałą niedźwiedzią strzały i łuk Sahadewy
łucznika, jego zaś przeszył siedemdziesięcioma trzema.
9 Na inny łuk Sahadewa nałożył w boju cięciwę
i wuja znakomitego zranił pięcioma strzałami,
takimi jak jadowite węże lub ognie płonące.
10 W walce też jego woźnicę ciął rozwścieczony niezmiernie
strzałą o drzewcu nagiętym, jego zaś trzema strzałami.
11 W Śalji ciało cisnął Bhima siedemdziesiąt trzy, Satjaki
dziewięć, Król Prawa go zranił swoimi sześćdziesięcioma.
12 Śalja zraniony był, królu, przez wielkich tych rydwanników,
krew z jego ciała spływała jak z góry kreda czerwona.
13 Wszystkich tych wielkich łuczników w pośpiesznym odwecie, królu,
pięcioma strzałami przeszył, co wyglądało niezwykle.
14 A inną strzałą, niedźwiedzią, w walce tej wielki rydwannik
roztrzaskał łuk i cięciwę potomka Dharmy, o panie.
15 Wziąwszy łuk inny, rydwannik syn Dharmy zasypał Śalję
strzałami, też jego konie, rydwan, woźnicę i sztandar.
16 Ten w bitwie zasypywany strzałami potomka Dharmy
przeszył ostrymi grotami dziesięcioma Judhiszthirę.
17 Gdy był nękany syn Dharmy strzałami, Satjaki gniewny
strzał całą masą odpędzał przywódcę Madrów, herosa.
18 Śalja swą ostrą ciął strzałą ogromny łuk Satjakiego
i w Bhimy wojska uderzał, śląc raz za razem trzy strzały.
19 A w niego gniewny, o władco, Satjaki męski prawdziwie
z siłą swą lancę złoconą, o wielkiej wartości, cisnął.
20 Bhimasena cisnął strzałą żelazną jak wąż płonący,
Nakula i Sahadewa włócznią i świetną maczugą,
Prawości Król śmiercionośną strzałą z ostrymi kolcami.
21 Śalja wnet zniszczył pociski z ramion tych pięciu miotane,
lancę z Satjakiego ramion zniszczyły strzały niedźwiedzie.
22 Strzałę posłaną przez Bhimę mającą złoty ornament
na dwie połowy roztrzaskał mocarny i sprawny w rękach.
23 Nakuli przerażającą włócznię – zdobiło ją złoto –
i Sahadewy maczugę bezlikiem strzał zatamował.
24 Na oczach też synów Pandu dwiema strzałami roztrzaskał
tę śmiercionośną broń króla, jak lew wydając ryk głośny;
lecz nie mógł znieść wnuk Śiniego* w walce tej wroga przewagi.
25 Więc inny łuk wziął Satjaki i przeszył pełen wściekłości
parą strzał Madrów przywódcę, trzema zaś jego woźnicę.
26 A Śalja, o królu, wszystkich tych dziesięcioma strzałami
przeszył z wściekłością, jak gdyby hakami słonie ogromne.
27 Gdy Madrów król ich wstrzymywał, wielcy rydwannicy w walce,
ci niszczyciele swych wrogów nie mogli stawić mu czoła.
28 Więc widząc król Durjodhana męstwo to Śalji, rozmyślał
już o zabitych Pandawach, Pańćalach oraz Sryńdźajach.
29 A wówczas wielkoramienny, przesławny ów Bhimasena,
nie bacząc na swoje życie, rzucił się na króla Madrów.
30 Nakula i Sahadewa, wielki rydwannik Satjaki
zewsząd na Śalję natarli, strzałami go zasypali.
31 Choć króla Madrów sławnego czterej rydwannicy wielcy,
Pandawów wielcy łucznicy oblegli, on ich odpierał.
32 Syn Dharmy w tym wielkim starciu strzałą o ostrych krawędziach
w pośpiechu zabił strażnika kół króla Madrów rydwanu*.
33 Gdy strażnik został zabity, dzielny ten wielki rydwannik,
znów Madrów król wielkiej siły ciskał strzałami w żołnierzy.
34 A Judhiszthira, Król Prawa, gdy widział swoje oddziały
atakowane tak mocno w boju tym, królu, rozmyślał:
35 „Jak sprawić, by wielkie słowa Madhawy* się nie ziściły,
by król ten w walce wzburzony nie zniszczył całej mej armii?”.
36 Rydwany, słonie Pandawów, konie, starszy bracie Pandu*,
znów władcę Madrów napadły dręcząc go z prawa i z lewa.
37 Lecz jak wiatr chmury burzowe, tak on w tej bitwie rozpraszał
deszcz strzał, gdy stale się wzmagał, i innej broni rozlicznej.
38 Deszcz strzał z piórami złotymi, jak Śalja słał – widzieliśmy,
jak przecinały powietrze jakby skupiska szarańczy.
39 Właśnie jak stada szarańczy, tak wyglądały te strzały
lecące, przez króla Madrów na czoło bitwy miotane.
40 Gdy strzały złotem zdobione z łuku wypuszczał król Madrów,
powietrzna przestrzeń, monarcho, była jak gdyby zakryta.
41 Nikt z wojsk Pandawów, nikt z twoich nie mógł tam być dostrzeżony,
gdy wielka ciemność powstała i wielki strach przez te strzały.
42 Widząc Pandawów wojsk morze tak tam zaniepokojonych
deszczami strzał zsyłanymi sprawnie przez Madrę silnego,
bogowie się zadziwili, gandharwów rzesze, Danawów.
43 Strzałami dręcząc walczących ze wszystkich stron, o czcigodny,
zasypał też Króla Prawa i jak lew ryk wydał nagły.
44 Ci uciskani przez niego w bitwie rydwannicy wielcy
Pandawów, nie mogli podejść do rydwannika wielkiego.
45 Lecz krocząc za Królem Prawa, za Bhimą ci rydwannicy
przed Śalją się nie cofnęli, tym lśniącym w boju herosem.