Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Przemysław Szczurek
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
9. Księga Śalji (śalya-parvan)
***
9.1-16 Księga zabicia Śalji (śalya-vadha) /
Osiemnasty dzień bitwy
9.14. Walka jednego Śalji z wieloma wrogami
Streszczenie rozdziału:
saṃjaya uvāca
duryodhano mahārāja dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ |
cakratuḥ sumahad yuddhaṃ śaraśaktisamākulam ||9.14.1||
tayor āsan mahārāja śaradhārāḥ sahasraśaḥ |
ambudānāṃ yathā kāle jaladhārāḥ samantataḥ ||9.14.2||
rājā tu pārṣataṃ viddhvā śaraiḥ pañcabhir āyasaiḥ |
droṇahantāram ugreṣuḥ punar vivyādha saptabhiḥ ||9.14.3||
dhṛṣṭadyumnas tu samare balavān dṛḍhavikramaḥ |
saptatyā viśikhānāṃ vai duryodhanam apīḍayat ||9.14.4||
pīḍitaṃ prekṣya rājānaṃ sodaryā bharatarṣabha |
mahatyā senayā sārdhaṃ parivavruḥ sma pārṣatam ||9.14.5||
sa taiḥ parivṛtaḥ śūraiḥ sarvato 'tirathair bhṛśam |
vyacarat samare rājan darśayan hastalāghavam ||9.14.6||
śikhaṇḍī kṛtavarmāṇaṃ gautamaṃ ca mahāratham |
prabhadrakaiḥ samāyukto yodhayām āsa dhanvinau ||9.14.7||
tatrāpi sumahad yuddhaṃ ghorarūpaṃ viśāṃ pate |
prāṇān saṃtyajatāṃ yuddhe prāṇadyūtābhidevane ||9.14.8||
śalyas tu śaravarṣāṇi vimuñcan sarvatodiśam |
pāṇḍavān pīḍayām āsa sasātyakivṛkodarān ||9.14.9||
tathobhau ca yamau yuddhe yamatulyaparākramau |
yodhayām āsa rājendra vīryeṇa ca balena ca ||9.14.10||
śalyasāyakanunnānāṃ pāṇḍavānāṃ mahāmṛdhe |
trātāraṃ nādhyagacchanta ke cit tatra mahārathāḥ ||9.14.11||
tatas tu nakulaḥ śūro dharmarāje prapīḍite |
abhidudrāva vegena mātulaṃ mādrinandanaḥ ||9.14.12||
saṃchādya samare śalyaṃ nakulaḥ paravīrahā |
vivyādha cainaṃ daśabhiḥ smayamānaḥ stanāntare ||9.14.13||
sarvapāraśavair bāṇaiḥ karmāraparimārjitaiḥ |
svarṇapuṅkhaiḥ śilādhautair dhanuryantrapracoditaiḥ ||9.14.14||
śalyas tu pīḍitas tena svasrīyeṇa mahātmanā |
nakulaṃ pīḍayām āsa patribhir nataparvabhiḥ ||9.14.15||
tato yudhiṣṭhiro rājā bhīmaseno 'tha sātyakiḥ |
sahadevaś ca mādreyo madrarājam upādravan ||9.14.16||
tān āpatata evāśu pūrayānān rathasvanaiḥ |
diśaś ca pradiśaś caiva kampayānāṃś ca medinīm |
pratijagrāha samare senāpatir amitrajit ||9.14.17||
yudhiṣṭhiraṃ tribhir viddhvā bhīmasenaṃ ca saptabhiḥ |
sātyakiṃ ca śatenājau sahadevaṃ tribhiḥ śaraiḥ ||9.14.18||
tatas tu saśaraṃ cāpaṃ nakulasya mahātmanaḥ |
madreśvaraḥ kṣurapreṇa tadā ciccheda māriṣa |
tad aśīryata vicchinnaṃ dhanuḥ śalyasya sāyakaiḥ ||9.14.19||
athānyad dhanur ādāya mādrīputro mahārathaḥ |
madrarājarathaṃ tūrṇaṃ pūrayām āsa patribhiḥ ||9.14.20||
yudhiṣṭhiras tu madreśaṃ sahadevaś ca māriṣa |
daśabhir daśabhir bāṇair urasy enam avidhyatām ||9.14.21||
bhīmasenas tataḥ ṣaṣṭyā sātyakir navabhiḥ śaraiḥ |
madrarājam abhidrutya jaghnatuḥ kaṅkapatribhiḥ ||9.14.22||
madrarājas tataḥ kruddhaḥ sātyakiṃ navabhiḥ śaraiḥ |
vivyādha bhūyaḥ saptatyā śarāṇāṃ nataparvaṇām ||9.14.23||
athāsya saśaraṃ cāpaṃ muṣṭau ciccheda māriṣa |
hayāṃś ca caturaḥ saṃkhye preṣayām āsa mṛtyave ||9.14.24||
virathaṃ sātyakiṃ kṛtvā madrarājo mahābalaḥ |
viśikhānāṃ śatenainam ājaghāna samantataḥ ||9.14.25||
mādrīputrau tu saṃrabdhau bhīmasenaṃ ca pāṇḍavam |
yudhiṣṭhiraṃ ca kauravya vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ ||9.14.26||
tatrādbhutam apaśyāma madrarājasya pauruṣam |
yad enaṃ sahitāḥ pārthā nābhyavartanta saṃyuge ||9.14.27||
athānyaṃ ratham āsthāya sātyakiḥ satyavikramaḥ |
pīḍitān pāṇḍavān dṛṣṭvā madrarājavaśaṃ gatān |
abhidudrāva vegena madrāṇām adhipaṃ balī ||9.14.28||
āpatantaṃ rathaṃ tasya śalyaḥ samitiśobhanaḥ |
pratyudyayau rathenaiva matto mattam iva dvipam ||9.14.29||
sa saṃnipātas tumulo babhūvādbhutadarśanaḥ |
sātyakeś caiva śūrasya madrāṇām adhipasya ca |
yādṛśo vai purā vṛttaḥ śambarāmararājayoḥ ||9.14.30||
sātyakiḥ prekṣya samare madrarājaṃ vyavasthitam |
vivyādha daśabhir bāṇais tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt ||9.14.31||
madrarājas tu subhṛśaṃ viddhas tena mahātmanā |
sātyakiṃ prativivyādha citrapuṅkhaiḥ śitaiḥ śaraiḥ ||9.14.32||
tataḥ pārthā maheṣvāsāḥ sātvatābhisṛtaṃ nṛpam |
abhyadravan rathais tūrṇaṃ mātulaṃ vadhakāmyayā ||9.14.33||
tata āsīt parāmardas tumulaḥ śoṇitodakaḥ |
śūrāṇāṃ yudhyamānānāṃ siṃhānām iva nardatām ||9.14.34||
teṣām āsīn mahārāja vyatikṣepaḥ parasparam |
siṃhānām āmiṣepsūnāṃ kūjatām iva saṃyuge ||9.14.35||
teṣāṃ bāṇasahasraughair ākīrṇā vasudhābhavat |
antarikṣaṃ ca sahasā bāṇabhūtam abhūt tadā ||9.14.36||
śarāndhakāraṃ bahudhā kṛtaṃ tatra samantataḥ |
abhracchāyeva saṃjajñe śarair muktair mahātmabhiḥ ||9.14.37||
tatra rājañ śarair muktair nirmuktair iva pannagaiḥ |
svarṇapuṅkhaiḥ prakāśadbhir vyarocanta diśas tathā ||9.14.38||
tatrādbhutaṃ paraṃ cakre śalyaḥ śatrunibarhaṇaḥ |
yad ekaḥ samare śūro yodhayām āsa vai bahūn ||9.14.39||
madrarājabhujotsṛṣṭaiḥ kaṅkabarhiṇavājitaiḥ |
saṃpatadbhiḥ śarair ghorair avākīryata medinī ||9.14.40||
tatra śalyarathaṃ rājan vicarantaṃ mahāhave |
apaśyāma yathā pūrvaṃ śakrasyāsurasaṃkṣaye ||9.14.41||
Sańdźaja rzekł:
1 A Durjodhana, o władco, i Dhrysztadjumna Parszata*
potężną bitwę toczyli, strzały, oszczepy ciskając.
2 Obaj, monarcho, ciskali strumieni strzał tysiącami,
jak w czasie pory deszczowej z chmur wód strumienie spadały.
3 Król posłał w syna Parszaty pięć strzał zrobionych z żelaza,
po czym znów w Drony zabójcę cisnął groźnymi siedmioma.
4 A Dhrysztadjumna w tym boju dzielny, w swym męstwie wytrwały,
naciskał na Durjodhanę, strzał siedemdziesiąt śląc w niego.
5 Widząc, jak król jest dręczony, bracia, o byku Bharatów,
z armią ogromną podchodząc, zamknęli syna Parszaty.
6 Ze wszech stron ten otoczony przez rydwanników walecznych
kroczył w tym boju, o królu, sprawność swych rąk demonstrując.
7 Śikhandin Krytawarmana i rydwannika Gautamę* –
łuczników dwóch atakował przez Prabhadraków wspierany.
8 Wielka tam bitwa nastała, straszliwa, o panie ludów,
poświęcających swe życie na planszy tej gry o życie.
9 Śalja strzał deszcze wypuszczał na wszelkie możliwe strony,
dręcząc Pandawów z Satjaki potomkiem* i z Wilczobrzuchym*.
10 Obu bliźniaków też zwalczał, niczym bóg Jama odważnych*,
za sprawą, Indro wśród królów, swojego męstwa i siły.
11 Gdy Śalja ciskał w Pandawów strzałami w tej wielkiej bitwie,
nie mogli znaleźć ochrony tam wielcy ci rydwannicy.
12 Gdy Król Prawości ulegał, wówczas bohater Nakula,
syn Madri, z wielkim impetem przeciw wujowi pospieszył*.
13–14 Nakula, zabójca wrogów, Śalję okrążał w potyczce
i dziesięcioma strzałami, z uśmiechem, ranił go w piersi
strzałami z żelaznym drzewcem – rzemieślnik je polerował –
z pozłacanymi lotkami, kamieniem oczyszczanymi,
z łuku słanymi z impetem.
15 Śalja tak niepokojony przez szlachetnego siostrzeńca
sam niepokoił Nakulę strzałami z drzewcem nagiętym.
16 A wówczas też Judhiszthira, z nim Bhima i syn Satjaki*,
i Sahadewa, syn Madri, natarli na króla Madrów.
17 Tym w pędzie napadającym – trzask ich rydwanów wypełniał
główne, pośrednie też strony, aż cała ziemia się trzęsła –
w potyczce tej stawiał czoło wódz armii, zwycięzca wrogów.
18 Trzema Judhiszthirę przeszył, siedmioma zaś Bhimasenę,
a stoma syna Satjaki, trzy strzały wbił w Sahadewę.
19 Później roztrzaskał pan Madrów strzałą o ostrych krawędziach
łuk oraz strzały, o panie, Nakuli wielkiego duchem;
strzałami Śalji strzaskany rozpadł się łuk ten na części.
20 Lecz inny łuk zaraz chwycił syn Madri, wielki rydwannik,
i szybko zaatakował strzałami wóz króla Madrów.
21 A Judhiszthira, o panie, i Sahadewa strzałami
ranili pierś pana Madrów, każdy z nich dziesięć strzał cisnął.
22 Bhima w ataku na Madrę cisnął weń sześćdziesięcioma,
Satjaki zaś dziewięcioma strzałami z piórami czapli.
23 A gniewny król Madrów przeszył syna Satjaki strzałami
nagiętymi dziewięcioma, później siedemdziesięcioma.
24 Łuk jego przy rękojeści i strzały roztrzaskał, panie,
a cztery jego rumaki posłał ku śmierci w tej walce.
25 Gdy syn Satjaki już nie miał rydwanu, wówczas król Madrów
potężny uderzył w niego setką strzał z lewa i prawa.
26 W dwóch synów Madri gwałtownych i w Bhimasenę Pandawę,
i w Judhiszthirę, Kaurawjo, w każdego posłał strzał dziesięć.
27 Waleczność tam króla Madrów niezwykłą dostrzegaliśmy,
gdyż zjednoczeni Parthowie nie mogli podejść go w walce.
28 Gdy wkroczył na inny rydwan Satjaki syn mężny w boju,
widząc nękanych Pandawów, uległych królowi Madrów,
dzielny gwałtownie popędził przeciwko Madrów przywódcy.
29 Na jego rydwan pędzący na swym rydwanie popędził
Śalja – błyszczący w potyczkach, słoń w szale na słonia w szale.
30 Niezwykłym było widokiem to hałaśliwe zderzenie
tych obu – syna Satjaki dzielnego i wodza Madrów
jak niegdyś walka Śambary* i króla nieprzemijalnych*.
31 Satjaki, widząc, że stoi dzielnie w tej bitwie król Madrów,
dziesięć strzał w niego wystrzelił, krzycząc: „nie ruszaj się, stawaj!”.
32 Król Madrów mocno przeszyty przez tego wielkiego duchem
sam przeszył syna Satjaki strzałami o barwnych lotkach.
33 Parthowie, wielcy łucznicy, gdy Śalja napadł na króla,
pognali w mig na rydwanach do niego, chcąc zabić wuja.
34 Wówczas bój głośny nastąpił dzielnych, walczących herosów
niczym lwy ryk wydających, krew w nim jak woda płynęła.
35 Wzajemna bitwa nastała, jego i ich, wielki królu,
jakby ryczących lwów walka, pragnących krwawej zdobyczy.
36 Ich strzał tysięcy stosami ziemia ta była pokryta
i nagle przestrzeń powietrzna jedną strzał masą się stała.
37 Wszędzie tam ciemność nastała spowodowana przez strzały
przez wielkich duchem ciskane, jakby cień chmury zrodziły.
38 Przez strzały o złotych lotkach ciśnięte, połyskujące
jak węże wolne od skóry, świat cały jaśniał, o królu.
39 Wspaniały był, nadzwyczajny, Śalja miażdżący swych wrogów,
kiedy tak sam jeden mężnie trwał w walce przeciwko wielu.
40 Strzały straszliwe, ciśnięte przez króla Madrów ramiona,
z piórami czapli i pawi, padając ziemię okryły.
41 Rydwan widzieliśmy Śalji, jak krążył w bitwie tej, królu,
jak byśmy Śakrę* widzieli, gdy niegdyś niszczył asurów.