Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie, analiza gramatyczna i syntaktyczna, objaśnienia)
Andrzej Babkiewicz
(zamieszczenie tłumaczeń)
Krzysztof Hołubicki
भागवतपुराण
Bhāgavata-purāṇa
Purana Bhagawata
Księga 1 (prathama-skandha)
Rozdział 1.13 (rayodaśo ‘dhyāya)
Słowa Narady (śrī-nārada-vākya)
Streszczenie rozdziału:
1-13 Powrót Widury do Hastinapury – spotkanie z bliskimi, Judhiszthira wspomina dzieciństwo i dopytuje się o podróże wuja.
14-28 Widura nakłania Dhrytarasztrę do porzucenia stolicy i przygotowania się do śmierci:
- 18-20 nieuniknioność czasu, który jest samym Bogiem
- 21-25 opłakane życie Dhrytarasztry na wikcie zabójców synów i opis starości
- 26-28 wielka zasługa tych, którzy dobrowolnie porzucają życie
29-37 Dhrytarasztra z Gandhari wyruszają w Himalaje, Judhiszthira szuka wujów i wypytuje o nich Sańdźaję (strofa 29-30 metrum triṣṭubh; 31 jagatī).
38-60 Narada przybywa do Hastinapury i opowiada o losie Dhrytarasztry
- 41-50 nieuchronność losu, okrucieństwo życia i misja Boga
- 51-59 opis medytacji i przyszłej śmierci Dhrytarasztry i Gandhari w eremie Saptasrota
सूत उवाच
विदुरस्तीर्थयात्रायां मैत्रेयादात्मनो गतिम् ।
ज्ञात्वागाद्धास्तिनपुरं तयावाप्तविवित्सितः ॥१॥
sūta uvāca
viduras tīrtha-yātrāyāṃ
maitreyād ātmano gatim |
jñātvāgād dhāstinapuraṃ
tayāvāpta-vivitsitaḥ ||1.13.1||
Suta rzekł:
Od Maitrei w czas pielgrzymki
jaźni cel Widura poznał.
Gdy ciekawość zaspokoił,
to do Miasta Słoni wrócił.
यावतः कृतवान् प्रश्नान् क्षत्ता कौषारवाग्रतः ।
जातैकभक्तिर्गोविन्दे तेभ्यश्चोपरराम ह ॥२॥
yāvataḥ kṛtavān praśnān
kṣattā kauṣāravāgrataḥ |
jātaika-bhaktir govinde
tebhyaś copararāma ha ||1.13.2||
Ochmistrz pytał Kauszarawy,
aż oddanie do Pasterza
się zrodziło niepodzielne,
dzięki czemu się zatrzymał.
तं बन्धुमागतं दृष्ट्वा धर्मपुत्रः सहानुजः ।
धृतराष्ट्रो युयुत्सुश्च सूतः शारद्वतः पृथा ॥३॥
taṃ bandhum āgataṃ dṛṣṭvā
dharma-putraḥ sahānujaḥ |
dhṛtarāṣṭro yuyutsuś ca
sūtaḥ śāradvataḥ pṛthā ||1.13.3||
Widząc, że przyjaciel przybył,
Prawa Syn ze swymi braćmi,
Dhrytarasztra i Jujutsu,
Śaradwanta syn i Prytha,
गान्धारी द्रौपदी ब्रह्मन् सुभद्रा चोत्तरा कृपी ।
अन्याश्च जामयः पाण्डोर्ज्ञातयः ससुताः स्त्रियः ॥४॥
gāndhārī draupadī brahman
subhadrā cottarā kṛpī |
anyāś ca jāmayaḥ pāṇḍor
jñātayaḥ sasutāḥ striyaḥ ||1.13.4||
Gandhari oraz Draupadi,
Subhadra, Uttara, Krypi,
inne też synowe Pandu
wraz z synami i krewniaczki
प्रत्युज्जग्मुः प्रहर्षेण प्राणं तन्व इवागतम् ।
अभिसङ्गम्य विधिवत्परिष्वङ्गाभिवादनैः ॥५॥
pratyujjagmuḥ praharṣeṇa
prāṇaṃ tanva ivāgatam |
abhisaṅgamya vidhivat
pariṣvaṅgābhivādanaiḥ ||1.13.5||
wyszli k niemu w wielkim szczęściu,
niczym ciała dech łapiące,
otoczyli i przyjęli
objęciami, pokłonami.
मुमुचुः प्रेमबाष्पौघं विरहौत्कण्ठ्यकातराः ।
राजा तमर्हयाञ्चक्रे कृतासनपरिग्रहम् ॥६॥
mumucuḥ prema-bāṣpaughaṃ
virahautkaṇṭhya-kātarāḥ |
rājā tam arhayāṃcakre
kṛtāsana-parigraham ||1.13.6||
Uwolnili łez potoki
z wytęsknienia i miłości.
Kiedy zasiadł, dary przyjął,
król szacunek mu okazał.
तं भुक्तवन्तं विश्रान्तमासीनं सुखमासने ।
प्रश्रयावनतो राजा प्राह तेषां च शृण्वताम् ॥७॥
taṃ bhuktavantaṃ viśrāntam
āsīnaṃ sukham āsane |
praśrayāvanato rājā
prāha teṣāṃ ca śṛṇvatām ||1.13.7||
Gdy odpoczął, się posilił,
na siedzisku zacnym usiadł,
król z szacunkiem się pokłonił
i doń rzekł, słuchali wszyscy:
युधिष्ठिर उवाच
अपि स्मरथ नो युष्मत्पक्षच्छायासमेधितान् ।
विपद्गणाद्विषाग्न्यादेर्मोचिता यत्समातृकाः ॥८॥
yudhiṣṭhira uvāca
api smaratha no yuṣmat-
-pakṣa-cchāyā-samedhitān |
vipad-gaṇād viṣāgny-āder
mocitā yat samātṛkāḥ ||1.13.8||
Judhiszthira rzekł:
Czy pamiętasz nas rosnących
w cieniu skrzydła twej opieki,
z matką, od trucizny, ognia
z mrowia nieszczęść wyzwolonych?
कया वृत्त्या वर्तितं वश्चरद्भिः क्षितिमण्डलम् ।
तीर्थानि क्षेत्रमुख्यानि सेवितानीह भूतले ॥९॥
kayā vṛttyā vartitaṃ vaś
caradbhiḥ kṣiti-maṇḍalam |
tīrthāni kṣetra-mukhyāni
sevitānīha bhūtale ||1.13.9||
Jakżesz waszmość się utrzymał,
kiedyś ziemski dysk przemierzał?
Jakie główne święte pola,
jakieś ziemi brody zwiedził?
भवद्विधा भागवतास्तीर्थभूताः स्वयं विभो ।
तीर्थीकुर्वन्ति तीर्थानि स्वान्तःस्थेन गदाभृता ॥१०॥
bhavad-vidhā bhāgavatās
tīrtha-bhūtāḥ svayaṃ vibho |
tīrthī-kurvanti tīrthāni
svāntaḥ-sthena gadā-bhṛtā ||1.13.10||
Bhagawaci tobie równi
sami miejscem są pielgrzymek.
W nich Maczugodzierżca mieszka,
brody w święte więc zmieniają.
अपि नः सुहृदस्तात बान्धवाः कृष्णदेवताः ।
दृष्टाः श्रुता वा यदवः स्वपुर्यां सुखमासते ॥११॥
api naḥ suhṛdas tāta
bāndhavāḥ kṛṣṇa-devatāḥ |
dṛṣṭāḥ śrutā vā yadavaḥ
sva-puryāṃ sukham āsate ||1.13.11||
Czy też nasi przyjaciele
oraz krewni Jadawowie,
którzy Krysznę bóstwem mienią,
w szczęściu w mieście swym mieszkają?
Czy ich, ojcze, zobaczyłeś
albo o nich coś słyszałeś?
इत्युक्तो धर्मराजेन सर्वं तत्समवर्णयत् ।
यथानुभूतं क्रमशो विना यदुकुलक्षयम् ॥१२॥
ity ukto dharma-rājena
sarvaṃ tat samavarṇayat |
yathānubhūtaṃ kramaśo
vinā yadu-kula-kṣayam ||1.13.12||
Po tych słowach Króla Prawa
o tym wszystkim, co doświadczył,
po kolei opowiedział,
poza śmiercią rodu Jadów.
नन्वप्रियं दुर्विषहं नृणां स्वयमुपस्थितम् ।
नावेदयत्सकरुणो दुःखितान् द्रष्टुमक्षमः ॥१३॥
nanv apriyaṃ durviṣahaṃ
nṛṇāṃ svayam upasthitam |
nāvedayat sakaruṇo
duḥkhitān draṣṭum akṣamaḥ ||1.13.13||
Trudne do zniesienia biedy
same z siebie się zdarzają,
współczujący ich nie wieścił,
cierpień bliskich znieść nie mogąc.
कञ्चित्कालमथावात्सीत्सत्कृतो देववत्सुखम् ।
भ्रातुर्ज्येष्ठस्य श्रेयस्कृत्सर्वेषां प्रीतिमावहन् ॥१४॥
kañcit kālam athāvātsīt
satkṛto devavat svakaiḥ |
bhrātur jyeṣṭhasya śreyas-kṛt
sarveṣāṃ śrītim āvahan ||1.13.14||
Jakiś czas on tam pomieszkał
niczym bóstwo traktowany,
aby bratu nieść pomyślność
i dać radość pozostałym.
अबिभ्रदर्यमा दण्डं यथावदघकारिषु ।
यावद्दधार शूद्रत्वं शापाद्वर्षशतं यमः ॥१५॥
abibhrad aryamā daṇḍaṃ
yathāvad agha-kāriṣu |
yāvad dadhāra śūdratvaṃ
śāpād varṣa-śataṃ yamaḥ ||1.13.15||
Arjaman nakładał kary
jak należy na grzeszników,
w czasie setki lat, gdy Jama
z klątwy żył tu jako sługa.
युधिष्ठिरो लब्धराज्यो दृष्ट्वा पौत्रं कुलन्धरम् ।
भ्रातृभिर्लोकपालाभैर्मुमुदे परया श्रिया ॥१६॥
yudhiṣṭhiro labdha-rājyo
dṛṣṭvā pautraṃ kulandharam |
bhrātṛbhir loka-pālābhair
mumude parayā śriyā ||1.13.16||
Zyskał władzę Judhiszthira
i godnego rodu wnuka,
cieszył się też dobrobytem
z braćmi niczym stróże świata.
एवं गृहेषु सक्तानां प्रमत्तानां तदीहया ।
अत्यक्रामदविज्ञातः कालः परमदुस्तरः ॥१७॥
evaṃ gṛheṣu saktānāṃ
pramattānāṃ tad-īhayā |
atyakrāmad avijñātaḥ
kālaḥ parama-dustaraḥ ||1.13.17||
Niemożliwy do zwalczenia
niewidocznie czas przemija
tym, co domy swe kochają,
ich sprawami obłąkani.
विदुरस्तदभिप्रेत्य धृतराष्ट्रमभाषत ।
राजन् निर्गम्यतां शीघ्रं पश्येदं भयमागतम् ॥१८॥
viduras tad abhipretya
dhṛtarāṣṭram abhāṣata |
rājan nirgamyatāṃ śīghraṃ
paśyedaṃ bhayam āgatam ||1.13.18||
Zauważył to Widura,
więc tak rzekł do Dhrytarasztry:
„Królu, odejdź stąd natychmiast,
zmierz się z lękiem, który nadszedł!
प्रतिक्रिया न यस्येह कुतश्चित्कर्हिचित्प्रभो ।
स एव भगवान् कालः सर्वेषां नः समागतः ॥१९॥
pratikriyā na yasyeha
kutaścit karhicit prabho |
sa eṣa bhagavān kālaḥ
sarveṣāṃ naḥ samāgataḥ ||1.13.19||
Nikt nie może mu zapobiec
nigdy, nigdzie, o potężny.
Oto czas, co jest tu Bogiem,
na nas wszystkich oczekuje.
येन चैवाभिपन्नोऽयं प्राणैः प्रियतमैरपि ।
जनः सद्यो वियुज्येत किमुतान्यैर्धनादिभिः ॥२०॥
yena caivābhipanno ’yaṃ
prāṇaiḥ priyatamair api |
janaḥ sadyo viyujyeta
kim utānyair dhanādibhiḥ ||1.13.20||
Gdy nadchodzi, zmusza człeka,
by natychmiast on porzucił
nawet tchnienia ukochane,
cóż tu mówić o majątku!
पितृभ्रातृसुहृत्पुत्रा हतास्ते विगतं वयः ।
आत्मा च जरया ग्रस्तः परगेहमुपाससे ॥२१॥
pitṛ-bhrātṛ-suhṛt-putrā
hatās te vigataṃ vayaḥ |
ātmā ca jarayā grastaḥ
para-geham upāsase ||1.13.21||
Zginęli ojcowie twoi,
bracia, dzieci, przyjaciele,
siła życia już odeszła,
starość ciało ci strawiła,
no i mieszkasz w cudzym domu.
अन्धः पुरैव बधिरो मन्दप्रज्ञश्च साम्प्रतम् ।
विशीर्णदन्तो मन्दाग्निः सरागः कफमुद्वहन् ॥२२॥
andhaḥ puraiva vadhiro
manda-prajñāś ca sāmpratam |
viśīrṇa-danto mandāgniḥ
sarāgaḥ kapham udvahan ||1.13.22||
Wcześniej byłeś niewidomy,
teraz głuchniesz, pamięć tracisz,
zęby ci też wypadają,
kaszlesz flegmą i nie trawisz,
mimo wszystko lgniesz do życia.
अहो महीयसी जन्तोर्जीविताशा यथा भवान् ।
भीमापवर्जितं पिण्डमादत्ते गृहपालवत् ॥२३॥
aho mahīyasī jantor
jīvitāśā yathā bhavān |
bhīmāpavarjitaṃ piṇḍam
ādatte gṛha-pālavat ||1.13.23||
Wielka stworzeń jest chęć życia,
jadło waszmość wszak przyjmujesz,
gdy je Bhima tobie rzuca
jak psu, co pilnuje domu.
अग्निर्निसृष्टो दत्तश्च गरो दाराश्च दूषिताः ।
हृतं क्षेत्रं धनं येषां तद्दत्तैरसुभिः कियत् ॥२४॥
agnir nisṛṣṭo dattaś ca
garo dārāś ca dūṣitāḥ |
hṛtaṃ kṣetraṃ dhanaṃ yeṣāṃ
tad-dattair asubhiḥ kiyat ||1.13.24||
Ich chcieliście spalić, otruć,
żonę im zbezcześciliście,
ukradliście ziemię, skarby –
czym jest przez nich dane życie?
तस्यापि तव देहोऽयं कृपणस्य जिजीविषोः ।
परैत्यनिच्छतो जीर्णो जरया वाससी इव ॥२५॥
tasyāpi tava deho 'yaṃ
kṛpaṇasya jijīviṣoḥ |
paraity anicchato jīrṇo
jarayā vāsasī iva ||1.13.25||
Godnyś jest politowania,
łakniesz życia, choć twe ciało
rozsypuje się z starości
jak dwie szaty, choć się wzbraniasz.
गतस्वार्थमिमं देहं विरक्तो मुक्तबन्धनः ।
अविज्ञातगतिर्जह्यात्स वै धीर उदाहृतः ॥२६॥
gata-svārtham imaṃ dehaṃ
virakto mukta-bandhanaḥ |
avijñāta-gatir jahyāt
sa vai dhīra udāhṛtaḥ ||1.13.26||
Kto wyzbyte swej wartości
rzuca ciało z więzów wolny,
kogo droga jest nieznana,
nie lgnie, ten jest mędrcem zwany.
यः स्वकात्परतो वेह जातनिर्वेद आत्मवान् ।
हृदि कृत्वा हरिं गेहात्प्रव्रजेत्स नरोत्तमः ॥२७॥
yaḥ svakāt parato veha
jāta-nirveda ātmavān |
hṛdi kṛtvā hariṃ gehāt
pravrajet sa narottamaḥ ||1.13.27||
Kto tu zyskał obojętność,
z siebie lub też dzięki innym,
w sercu Hariego umieścił,
jaźnią włada, dom opuszcza,
ten najlepszy jest wśród ludzi.
अथोदीचीं दिशं यातु स्वैरज्ञातगतिर्भवान् ।
इतोऽर्वाक् प्रायशः कालः पुंसां गुणविकर्षणः ॥२८॥
athodīcīṃ diśaṃ yātu
svair ajñāta-gatir bhavān |
ito 'rvāk prāyaśaḥ kālaḥ
puṃsāṃ guṇa-vikarṣaṇaḥ ||1.13.28||
Zatem ku północy odejdź,
niech twych dróg nie znają bliscy.
Czas od teraz, co nastaje,
on zalety ludzkie niszczy.
एवं राजा विदुरेणानुजेन
प्रज्ञाचक्षुर्बोधित आजमीढः ।
छित्त्वा स्वेषु स्नेहपाशान् द्रढिम्नो
निश्चक्राम भ्रातृसन्दर्शिताध्वा ॥२९॥
evaṃ rājā vidureṇānujena
prajñā-cakṣur bodhita ājamīḍhaḥ |
chittvā sveṣu sneha-pāśān draḍhimno
niścakrāma bhrātṛ-sandarśitādhvā ||1.13.29||
Kiedy Widura tak władcę przebudził,
syn Adźamidhy, co z wiedzy miał oczy,
stanowczo więzy ściął uczuć do bliskich
i drogą ruszył, co brat mu ją wskazał.
पतिं प्रयान्तं सुबलस्य पुत्री
पतिव्रता चानुजगाम साध्वी ।
हिमालयं न्यस्तदण्डप्रहर्षं
मनस्विनामिव सत्सम्प्रहारः ॥३०॥
patiṃ prayāntaṃ subalasya putrī
pati-vratā cānujagāma sādhvī |
himālayaṃ nyasta-daṇḍa-praharṣaṃ
manasvinām iva sat samprahāraḥ ||1.13.30||
Córka Subali wielce świątobliwa,
gdy mąż odchodził, za nim podążyła
ku Himalajom, radości ascetów,
co są jak bitka tęga dla rycerzy.
अजातशत्रुः कृतमैत्रो हुताग्नि-
र्विप्रान्नत्वा तिलगोभूमिरुक्मैः ।
गृहं प्रविष्टो गुरुवन्दनाय
न चापश्यत्पितरौ सौबलीं च ॥३१॥
ajāta-śatruḥ kṛta-maitro hutāgnir
viprān natvā tila-go-bhūmi-rukmaiḥ |
gṛhaṃ praviṣṭo guru-vandanāya
na cāpaśyat pitarau saubalīṃ ca ||1.13.31||
Gdy Mitrę uczcił ten, co nie ma wrogów,
ogień rozpalił, dał dary braminom
ze złota, ziemi, krów oraz sezamu,
wszedł do pomieszczeń, by starszym cześć oddać,
lecz nie zobaczył dwóch ojców z Gandhari.
तत्र सञ्जयमासीनं पप्रच्छोद्विग्नमानसः ।
गावल्गणे क्व नस्तातो वृद्धो हीनश्च नेत्रयोः ।
अम्बा च हतपुत्राऽऽर्ता पितृव्यः क्व गतः सुहृत् ॥३२॥
tatra sañjayam āsīnaṃ
papracchodvigna-mānasaḥ |
gāvalgaṇe kva nas tāto
vṛddho hīnaś ca netrayoḥ |
ambā ca hata-putrārtā
pitṛvyaḥ kva gataḥ suhṛt ||1.13.32||
Tam Sańdźaję siedzącego
spytał, w sercu czując trwogę:
„Gdzie stryj, synu Gawalgany,
stary, wzroku pozbawiony,
matka, co straciła dzieci,
i gdzie udał się brat ojca?
अपि मय्यकृतप्रज्ञे हतबन्धुः स भार्यया ।
आशंसमानः शमलं गङ्गायां दुःखितोपतत् ॥३३॥
api mayy akṛta-prajñe
hata-bandhuḥ sa bhāryayā |
āśaṃsamānaḥ śamalaṃ
gaṅgāyāṃ duḥkhito 'patat ||1.13.33||
Jego bliscy wyginęli,
we mnie głupim mógł przewiny
dopatrywać się, wraz z żoną
czyżby rzucił się do Gangi?
पितर्युपरते पाण्डौ सर्वान् नः सुहृदः शिशून् ।
अरक्षतां व्यसनतः पितृव्यौ क्व गतावितः ॥३४॥
pitary uparate pāṇḍau
sarvān naḥ suhṛdaḥ śiśūn |
arakṣatāṃ vyasanataḥ
pitṛvyau kva gatāv itaḥ ||1.13.34||
Kiedy umarł ojciec Pandu,
nas, swych krewnych, małe dzieci
ci od nieszczęść dwaj chronili –
gdzie stryjowie stąd odeszli?”.
सूत उवाच
कृपया स्नेहवैक्लव्यात्सूतो विरहकर्शितः ।
आत्मेश्वरमचक्षाणो न प्रत्याहातिपीडितः ॥३५॥
sūta uvāca
kṛpayā sneha-vaiklavyāt
sūto viraha-karśitaḥ |
ātmeśvaram acakṣāṇo
na pratyāhātipīḍitaḥ ||1.13.35||
Suta rzekł:
Z żalu i gorących uczuć
woźnica rozłąką cięty,
nie mogąc zobaczyć pana,
cierpiał, ozwać się nie zdolny.
विमृज्याश्रूणि पाणिभ्यां विष्टभ्यात्मानमात्मना ।
अजातशत्रुं प्रत्यूचे प्रभोः पादावनुस्मरन् ॥३६॥
vimṛjyāśrūṇi pāṇibhyāṃ
viṣṭabhyātmānam ātmanā |
ajāta-śatruṃ pratyūce
prabhoḥ pādāv anusmaran ||1.13.36||
Dłońmi oczy swoje otarł,
w sobie sobą się utwierdził
i tak rzekł do Judhiszthiry,
stopy pana wspominając:
सञ्जय उवाच
नाहं वेद व्यवसितं पित्रोर्वः कुलनन्दन ।
गान्धार्या वा महाबाहो मुषितोऽस्मि महात्मभिः ॥३७॥
sañjaya uvāca
nāhaṃ veda vyavasitaṃ
pitror vaḥ kula-nandana |
gāndhāryā vā mahā-bāho
muṣito ’smi mahātmabhiḥ ||1.13.37||
Sańdźaja rzekł:
O pociecho rodu, nie znam
ja zamiarów waszych ojców
ni Gandhari, o barczysty,
wielcy duchem mnie okpili!
अथाजगाम भगवान् नारदः सह तुम्बुरुः ।
प्रत्युत्थायाभिवाद्याह सानुजोऽभ्यर्चयन्निव ॥३८॥
athājagāma bhagavān
nāradaḥ saha-tumburuḥ |
pratyutthāyābhivādyāha
sānujo 'bhyarcayan munim ||1.13.38||
Bóg Narada wraz z Tumburu
przybył tam po pewnym czasie.
Król wraz z braćmi wyszedł k niemu,
witał, uczcił i zapytał.
युधिष्ठिर उवाच
नाहं वेद गतिं पित्रोर्भगवन् क्व गतावितः ।
अम्बा वा हतपुत्राऽऽर्ता क्व गता च तपस्विनी ॥३९॥
yudhiṣṭhira uvāca
nāhaṃ veda gatiṃ pitror
bhagavan kva gatāv itaḥ |
ambā vā hata-putrārtā
kva gatā ca tapasvinī ||1.13.39||
Judhiszthira rzekł:
Nie znam drogi mych dwóch ojców,
Boże, gdzie stąd oni poszli?
Gdzie ascetka-matka poszła
cierpiąca po stracie synów?
कर्णधार इवापारे भगवान् पारदर्शकः ।
अथाबभाषे भगवान्नारदो मुनिसत्तमः ॥४०॥
karṇa-dhāra ivāpāre
bhagavān pāra-darśakaḥ |
athābabhāṣe bhagavān
nārado munisattamaḥ ||1.13.40||
Boże, tyś jest niczym sternik,
co w bezkresie brzeg wskazuje!”.
Bóg Narada, pierwszy z wieszczów,
zagadnięty odpowiedział.
मा कञ्चन शुचो राजन् यदीश्वरवशं जगत् ।
लोकाः सपाला यस्येमे वहन्ति बलिमीशितुः ।
स संयुनक्ति भूतानि स एव वियुनक्ति च ॥४१॥
nārada uvāca
mā kañcana śuco rājan
yad īśvara-vaśaṃ jagat |
lokāḥ sapālā yasyeme
vahanti balim īśituḥ |
sa saṃyunakti bhūtāni
sa eva viyunakti ca ||1.13.41||
Narada rzekł:
Królu, nie płacz tu nad nikim,
świat wszak jest we władzy Boga!
Stróże świata temu władcy
daniny składają wiernie.
On istoty tutaj łączy,
on je również i rozdziela.
यथा गावो नसि प्रोतास्तन्त्यां बद्धाश्च दामभिः ।
वाक्तन्त्यां नामभिर्बद्धा वहन्ति बलिमीशितुः ॥४२॥
yathā gāvo nasi protās
tantyāṃ baddhāś ca dāmabhiḥ |
vāk-tantyāṃ nāmabhir baddhā
vahanti balim īśituḥ ||1.13.42||
Jak przez nos wiązane krowy
postronkami są do liny,
tak nazwami przytroczeni
ludzie do powrozu mowy
Bogu niosą swe daniny.
यथा क्रीडोपस्कराणां संयोगविगमाविह ।
इच्छया क्रीडितुः स्यातां तथैवेशेच्छया नृणाम् ॥४३॥
yathā krīḍopaskarāṇāṃ
saṃyoga-vigamāv iha |
icchayā krīḍituḥ syātāṃ
tathaiveśecchayā nṛṇām ||1.13.43||
Jak bawiący się zabawki
tu rozkłada, potem składa,
tak też ludzie z woli Boga
tu się schodzą i rozchodzą.
यन्मन्यसे ध्रुवं लोकमध्रुवं वा न चोभयम् ।
सर्वथा न हि शोच्यास्ते स्नेहादन्यत्र मोहजात् ॥४४॥
yan manyase dhruvaṃ lokam
adhruvaṃ vā na vobhayam |
sarvathā na hi śocyās te
snehād anyatra moha-jāt ||1.13.44||
Czy człek trwały, czy nietrwały,
oba na raz albo żaden,
to niewarty jest rozpaczy,
chyba że ze złudnych uczuć.
तस्माज्जह्यङ्ग वैक्लव्यमज्ञानकृतमात्मनः ।
कथं त्वनाथाः कृपणा वर्तेरंस्ते च मां विना ॥४५॥
tasmāj jahy aṅga vaiklavyam
ajñāna-kṛtam ātmanaḥ |
kathaṃ tv anāthāḥ kṛpaṇā
varteraṃs te ca māṃ vinā ||1.13.45||
Zatem porzuć ową słabość,
co z niewiedzy wstała w jaźni –
jak beze mnie opiekuna
mogą przeżyć ci biedacy?
कालकर्मगुणाधीनो देहोऽयं पाञ्चभौतिकः ।
कथमन्यांस्तु गोपायेत्सर्पग्रस्तो यथा परम् ॥४६॥
kāla-karma-guṇādhīno
deho 'yaṃ pāñca-bhautikaḥ |
katham anyāṃs tu gopāyet
sarpa-grasto yathāparam ||1.13.46||
Ciało pięciożywiołowe
wchłonął czas, czyn i przymioty.
Jak pożarty ktoś przez węża
może innych uratować?
अहस्तानि सहस्तानामपदानि चतुष्पदाम् ।
फल्गूनि तत्र महतां जीवो जीवस्य जीवनम् ॥४७॥
ahastāni sahastānām
apadāni catuṣpadām |
phalgūni tatra mahatāṃ
jīvo jīvasya jīvanam ||1.13.47||
Dwunogi bezrękich jedzą,
a beznogich czworonogi,
potężniejszy je słabszego –
żywina życiem żywiny.
तदिदं भगवान् राजन्नेक आत्माऽऽत्मनां स्वदृक् ।
अन्तरोऽनन्तरो भाति पश्य तं माययोरुधा ॥४८॥
tad idaṃ bhagavān rājann
eka ātmātmanāṃ svadṛk |
antaro 'nantaro bhāti
paśya taṃ māyayorudhā ||1.13.48||
A tym wszystkim Bóg jest, królu,
jaźni jaźń widząca siebie,
jest i wewnątrz, i na zewnątrz –
zerknij nań, co złudą różny.
सोऽयमद्य महाराज भगवान् भूतभावनः ।
कालरूपोऽवतीर्णोऽस्यामभावाय सुरद्विषाम् ॥४९॥
so 'yam adya mahārāja
bhagavān bhūta-bhāvanaḥ |
kāla-rūpo 'vatīrṇo 'syām
abhāvāya sura-dviṣām ||1.13.49||
Bóg ten teraz, wielki królu,
który jest istnieniem istot,
zstąpił tutaj w kształcie czasu,
by wytracić wrogów niebian.
निष्पादितं देवकृत्यमवशेषं प्रतीक्षते ।
तावद्यूयमवेक्षध्वं भवेद्यावदिहेश्वरः ॥५०॥
niṣpāditaṃ deva-kṛtyam
avaśeṣaṃ pratīkṣate |
tāvad yūyam avekṣadhvaṃ
bhaved yāvad iheśvaraḥ ||1.13.50||
Bogów dzieło już spełnione,
resztka jeno pozostała.
Póki tutaj Bóg przebywa,
póty wy też pozostańcie.
धृतराष्ट्रः सह भ्रात्रा गान्धार्या च स्वभार्यया ।
दक्षिणेन हिमवत ऋषीणामाश्रमं गतः ॥५१॥
dhṛtarāṣṭraḥ saha bhrātrā
gāndhāryā ca sva-bhāryayā |
dakṣiṇena himavata
ṛṣīṇām āśramaṃ gataḥ ||1.13.51||
Dhrytarasztra razem z bratem
i małżonką swą Gandhari
do eremu wieszczów poszedł
na południu Himalajów.
स्रोतोभिः सप्तभिर्या वै स्वर्धुनी सप्तधा व्यधात् ।
सप्तानां प्रीतये नाना सप्तस्रोतः प्रचक्षते ॥५२॥
srotobhiḥ saptabhir yā vai
svardhunī saptadhā vyadhāt |
saptānāṃ prītaye nānā
sapta-srotaḥ pracakṣate ||1.13.52||
Ganga, która grzmi w niebiosach,
w siedem rzek tam się rozdziela,
aby siedmiu przynieść radość –
bród to Siedmiostrumieniowy.
स्नात्वानुसवनं तस्मिन् हुत्वा चाग्नीन् यथाविधि ।
अब्भक्ष उपशान्तात्मा स आस्ते विगतैषणः ॥५३॥
snātvānusavanaṃ tasmin
hutvā cāgnīn yathā-vidhi |
ab-bhakṣa upaśāntātmā
sa āste vigataiṣaṇaḥ ||1.13.53||
Tam się kąpie w dzień trzy razy,
ognie wielbi jak należy,
jaźń uciszył, zbył się pragnień
i o wodzie tylko żyje,
जितासनो जितश्वासः प्रत्याहृतषडिन्द्रियः ।
हरिभावनया ध्वस्तरजःसत्त्वतमोमलः ॥५४॥
jitāsano jita-śvāsaḥ
pratyāhṛta-ṣaḍ-indriyaḥ |
hari-bhāvanayā dhvasta-
-rajaḥ-sattva-tamomalaḥ ||1.13.54||
okiełznał postawy, tchnienia,
zdołał sześć powściągnąć zmysłów,
a o Harim rozmyślając,
kurz przymiotów trzech usunął.
विज्ञानात्मनि संयोज्य क्षेत्रज्ञे प्रविलाप्य तम् ।
ब्रह्मण्यात्मानमाधारे घटाम्बरमिवाम्बरे ॥५५॥
vijñānātmani saṃyojya
kṣetra-jñe pravilāpya tam |
brahmaṇy ātmānam ādhāre
ghaṭāmbaram ivāmbare ||1.13.55||
Jaźń połączył z poznającym,
go rozpuścił w znawcy pola
i w brahmanie, co podporą –
jak w przestworzu wnętrze dzbana.
ध्वस्तमायागुणोदर्को निरुद्धकरणाशयः ।
निवर्तिताखिलाहार आस्ते स्थाणुरिवाचलः ॥५६॥
dhvasta-māyā-guṇodarko
niruddha-karaṇāśayaḥ |
nivartitākhilāhāra
āste sthāṇur ivācalaḥ ||1.13.56||
Zniszczył przyszłe konsekwencje,
co z Ułudy są przymiotów,
wstrzymał umysł – złoże zmysłów,
całkowicie jeść zaprzestał,
trwa w bezruchu jak kolumna.
तस्यान्तरायो मैवाभूः सन्न्न्यस्ताखिलकर्मणः ।
स वा अद्यतनाद्राजन् परतः पञ्चमेऽहनि ।
कलेवरं हास्यति स्वं तच्च भस्मीभविष्यति ॥५७॥
tasyāntarāyo maivābhūḥ
sannyastākhila-karmaṇaḥ |
sa vā adyatanād rājan
parataḥ pañcame 'hani |
kalevaraṃ hāsyati svaṃ
tac ca bhasmī-bhaviṣyati ||1.13.57||
Nie stań tylko mu na drodze,
wszak on cały czyn porzucił!
Od dziś licząc, w piątej dobie
swoje ciało on zostawi,
które w popiół się obróci.
दह्यमानेऽग्निभिर्देहे पत्युः पत्नी सहोटजे ।
बहिः स्थिता पतिं साध्वी तमग्निमनुवेक्ष्यति ॥५८॥
dahyamāne 'gnibhir dehe
patyuḥ patnī sahoṭaje |
bahiḥ sthitā patiṃ sādhvī
tam agnim anu vekṣyati ||1.13.58||
Kiedy ciało będzie płonąć
w chacie z trawy, wierna żona,
stojąc przed nią, wejdzie w ogień,
w ślady męża podążając.
विदुरस्तु तदाश्चर्यं निशाम्य कुरुनन्दन ।
हर्षशोकयुतस्तस्माद्गन्ता तीर्थनिषेवकः ॥५९॥
viduras tu tad āścaryaṃ
niśāmya kuru-nandana |
harṣa-śoka-yutas tasmād
gantā tīrtha-niṣevakaḥ ||1.13.59||
Widurę, pociecho Kurów,
gdy zobaczy owo dziwo,
smutek, radość wraz wypełni
i odejdzie k świętym brodom.
इत्युक्त्वाथारुहत्स्वर्गं नारदः सहतुम्बुरुः ।
युधिष्ठिरो वचस्तस्य हृदि कृत्वाजहाच्छुचः ॥६०॥
ity uktvāthāruhat svargaṃ
nāradaḥ saha-tumburuḥ |
yudhiṣṭhiro vacas tasya
hṛdi kṛtvājahāc chucaḥ ||1.13.60||
Tak powiedział i Narada
do niebios z Tumburu odszedł.
Judhiszthira jego słowa
w sercu złożył, smutki rzucił.
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे ब्रह्मसूत्रभाष्ये पारमहंस्यां संहितायां वैयासिक्यां प्रथमस्कन्धे श्रीनारदवाक्यं नाम त्रयोदशो ‘ध्यायः ||१.१३||
iti śrīmad-bhāgavate mahā-purāṇe
brahma-sūtra-bhāṣye
pārama-haṃsyāṃ saṃhitāyāṃ
vaiyāsikyāṃ
prathama-skandhe
śrī-nārada-vākyaṃ nāma trayodaśo ‘dhyāyaḥ ||1.13||
Oto w chwalebnej wielkiej puranie Bhagawata,
w komentarzu do Sutr wedanty,
w piśmie najlepszych z ascetów,
w utworze syna Wjasy,
w pierwszej księdze,
rozdział trzynasty zatytułowany „Słowa Narady”.