Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie, analiza gramatyczna i syntaktyczna, objaśnienia)
Andrzej Babkiewicz
(zamieszczenie tłumaczeń)
Krzysztof Hołubicki

भागवतपुराण

Bhāgavata-purāṇa

Purana Bhagawata 

Księga 1 (prathama-skandha)

Rozdział 1.16 (ṣoḍaśo ‘dhyāya)

Rozmowa Ziemi z Prawem (dharma-pṛthvī-saṃvāda)

Streszczenie rozdziału:

1-3

sūta uvāca

tataḥ parīkṣid dvija-varya-śikṣayā
mahīṃ mahā-bhāgavataḥ śaśāsa ha |
yathā hi sūtyām abhijāta-kovidāḥ
samādiśan vipra mahad-guṇas tathā ||1.16.1||

tataḥ (wówczas; tad-anantaram) [he] vipra (braminie!; he dvija),

abhijāta-kovidāḥ (znawcy narodzin; jātakarma-vidaḥ) sūtyām (podczas narodzin; janmani) yathā hi (jak) samādiśan (wskazali/oznajmili; yathā uktavantaḥ),

tathā (tak) mahat-guṇaḥ (obdarzony zaletami; mahatāṃ guṇā yasmin saḥ) mahā-bhāgavataḥ (wielki bhagawata) parīkṣit (Parikszit) dvija-varya-śikṣayā (zgodnie z naukami najlepszych pośród dwójzrodzonycy; dvija-varyāṇāṃ brāhmaṇa-śreṣṭhānām upadeśena) mahīm (Ziemią) śaśāsa ha (zarządzał/władał; pṛthivīṃ pālayāmāsa).

sa uttarasya tanayām
upayema irāvatīm |
janamejayādīṃś caturas
tasyām utpādayat sutān ||1.16.2||

saḥ (on; parīkṣit) uttarasya (Uttary) tanayām (córkę) irāvatīm (Irawati) upayema (poślubił; vivāhitavān),

tasyām (w niej; irāvatyām) janamejaya-ādīn (Dźanamedźaję i innych) caturaḥ (czterech) sutān (synów) ut-[a]-pādayat (spłodził; janayāmāsa).

ājahārāśvamedhāṃs trīn
gaṅgāyāṃ bhūri-dakṣiṇān |
śāradvataṃ guruṃ kṛtvā
devā yatrākṣi-gocarāḥ ||1.16.3||

[sa parīkṣit] (ów Parikszit) śāradvatam (potomka Śaradwaty / Krypę; kṛpācāryam) gurum (preceptorem) kṛtvā (uczyniwszy),

gaṅgāyām (nad Gangą; gaṅgā-tīre) bhūri-dakṣiṇān (obfite w jałmużnę) trīn (trzy) aśvamedhān (ofiary z konia) ājahāra (przeprowadził; kṛtavān),

yatra (gdzie; yeṣu aśvamedheṣu) devāḥ (bogowie; yajña-puruṣā indrādayaḥ) akṣi-gocarāḥ (byli widoczni dla oczu; dṛṣṭagocarāḥ babhūvuḥ).

nijagrāhaujasā vīraḥ
kaliṃ dig-vijaye kvacit |
nṛpa-liṅga-dharaṃ śūdraṃ
ghnantaṃ go-mithunaṃ padā ||1.16.4||

vīraḥ (bohater; parākrāntaḥ saḥ parīkṣit) kvacit (gdzieś) dig-vijaye (podczas podbojów świata; bhrāmyan iti śeṣaḥ) nṛpa-liṅga-dharam (noszącego oznaki króla; rāja-veśa-parihitam) śūdram (sługę; śūdra-rūpiṇam) padā (stopą; caraṇena) go-mithunam (parę bydła / krowę i byka) ghnantam (bijącego) kalim (Kali) ojasā (mocą; śauryeṇa) nijagrāha (poskromił; nigṛhītavān).

śaunaka uvāca

kasya hetor nijagrāha
kaliṃ dig-vijaye nṛpaḥ |
nṛ-deva-cihna-dhṛk śūdra
ko 'sau gāṃ yaḥ padāhanat ||1.16.5||

nṛpaḥ (król; parīkṣit) dig-vijaye (podczas podbojów) kasya (z jakiego) hetoḥ (powodu) kalim (Kali) nijagrāha (poskromił; kasmāt kāraṇāt kaliṃ kevalaṃ nijagrāha na hatavān ity arthaḥ)?

yaḥ (który) nṛ-deva-cihna-dhṛk (noszący znamiona boga wśród ludzi; rāja-veśa-dhārī) padā (stopą) gām (krowę) ahanat (uderzał; tāḍitavān)

asau (ten) śūdraḥ (sługa; kaliḥ) kaḥ (kto; atikutsitaḥ)?

tat kathyatāṃ mahā-bhāga
yadi kṛṣṇa-kathāśrayam |
atha vāsya padāmbhoja-
-makaranda-lihāṃ satām ||1.16.6||

[he] mahā-bhāga (wielce szczęsny!),

tat (to) yadi (jeśli) kṛṣṇa-kathā-āśrayam (związane z rozmowami o Krysznie; viṣṇoḥ kathā eva āśrayo yasya tat)

atha vā (lub też) asya (jego; viṣṇoḥ) pada-ambhoja-makaranda-lihām (liżących miód lotosu stóp; pāda-padmayoḥ makarandaṃ sudhāṃ lihanti ye teṣām) satām (świętych; bhaktānāṃ vā kathāśrayaṃ tarhi) kathyatām (niech będzie opowiedziane).

kim anyair asad-ālāpair
āyuṣo yad asad-vyayaḥ |
kṣudrāyuṣāṃ nṛṇām aṅga
martyānām ṛtam icchatām ||1.16.7||

[he] aṅga (drogi!; suta),

yat (przez które; yaiḥ) āyuṣaḥ (długości życia) asad-vyayaḥ (złe zużycie; kṣayaḥ vṛthā-vyayaḥ) anyaiḥ (przez inne) asat-ālāpaiḥ (przez bezsensowne rozmowy) kṣudra-āyuṣām (tych, których życie jest krótkie; kṣudram alpam āyur yeṣām ataḥ) martyānām (śmiertelników; maraṇa-dharma-vatāṃ tathāpi) ṛtam (dobra; satyaṃ mokṣam ity arthaḥ) icchatām (tych, którzy pragną; abhilaṣatām) nṛṇām (ludzi; manuṣyāṇām) kim (cóż po; na kimapi śrotavyam)?

ihopahūto bhagavān
mṛtyuḥ śāmitra-karmaṇi |
na kaścin mriyate tāvad
yāvad āsta ihāntakaḥ ||1.16.8||

[yaḥ] (który) mṛtyuḥ (śmierć; mṛtyu-svarūpaḥ antakaḥ saḥ) bhagavān (Bóg) iha (tutaj; satre) śāmitra-karmaṇi (w miejscu kapłana dokonującego rytualnego uboju; śamituḥ idaṃ śāmitraṃ karma paśu-hiṅsanaṃ tasmin tad artham ity arthaḥ) upahūtaḥ (przywołany; āhūtaḥ).

antakaḥ (śmierć niosąca koniec) iha (tutaj; yajña-sthale) yāvat (jak długo) āste (jest; tiṣṭati),

tāvat (tak długo) kaścit (ktoś; ko ‘pi) na mriyate (nie umiera; kasyāpi mṛtyu-bhayaṃ nāsti).

etad arthaṃ hi bhagavān
āhūtaḥ parama-rṣibhiḥ |
aho nṛl-oke pīyeta
hari-līlāmṛtaṃ vacaḥ ||1.16.9||

aho (oh!) nṛloke (w świecie ludzi) hari-līlā-amṛtam (nektar zabaw Hariego; śrī-hareḥ līlā eva amṛtaṃ yasmin tat) vacaḥ (mowa; vākyaṃ) pīyeta (aby była pita; sādaraṃ śṛṇuyāt),

etat artham hi (zaiste w tym celu) bhagavān (Bóg; mṛtyuḥ) parama-rṣibhiḥ (przez wielkich wieszczów; ṛṣi-śreṣṭhaḥ) āhūtaḥ (wezwany).

mandasya manda-prajñasya
vayo mandāyuṣaś ca vai |
nidrayā hriyate naktaṃ
divā ca vyartha-karmabhiḥ ||1.16.10||

mandasya (leniwego; alasasya) manda-prajñasya (o wolnym rozumie; jaḍa-buddheḥ) manda-āyuṣaḥ ca vai (i zaiste tego o krótkim życiu; alpāyuṣaḥ janasya) vayaḥ (długość życia; āyuḥ tat) naktam (nocą; rātrau) nidrayā (przez sen) divā ca (a dniem; ahni) vyartha-karmabhiḥ (przez pozbawione znaczenia czynności; vṛthā grāmya-vyāpāraiḥ) hriyate (jest zabierane; apahriyate).

sūta uvāca

yadā parīkṣit kuru-jāṅgale ’vasat
kaliṃ praviṣṭaṃ nija-cakra-vartite |
niśamya vārtām anatipriyāṃ tataḥ
śarāsanaṃ saṃyuga-śauṇḍir ādade ||1.16.11||

yadā (gdy) saṃyuga-śauṇḍiḥ (ten, który znajduje przyjemność w walce; yuddhe pragalbhaḥ) parīkṣit (Parikszit) kuru-jāṅgale (w lasach Kuru) avasat (mieszkał),

nija-cakra-vartite (w znajdujące się w własnym kole / w zakresie wpływów; sva-senayā paripālita deśe) kalim (o Kalim) praviṣṭam (o tym, który wszedł) [śuśrāva] (usłyszał),

tataḥ (wówczas) anatipriyām (o niezbyt miłym; apriyām apica yuddha kautuka sampatteḥ kiñcit priyāñ ca) vārtām (o wydarzeniu) niśamya (usłyszawszy; śrutvā),

śarāsanam (kołczan ze strzałami) ādade (wziął; duṣṭa-nigrahārthaṃ dhanuḥ jagrāha).

sv-alaṅkṛtaṃ śyāma-turaṅga-yojitaṃ
rathaṃ mṛgendra-dhvajam āśritaḥ purāt |
vṛto rathāśva-dvipa-patti-yuktayā
sva-senayā dig-vijayāya nirgataḥ ||1.16.12||

sv-alaṅkṛtam (pięknie przystrojonego; su-sajjitam) śyāma-turaṅga-yojitam (mającego zaprzężone kare konie; śobhanāśva-samanvitam) mṛgendra-dhvajam (mającego proporzec z królem zwierząt; siṃhākṛti-dhvajāyuktam) ratham (rydwanu) āśritaḥ (ten, który przyjął schronienie; āruḍhaḥ san),

raths-aśva-dvipa-patti-yuktayā (z połączeniem rydwanników, konnicy, słonnicy i piechoty; hasty-aśva-ratha-padāti-saṅkulayā) sva-senayā (swą armią; saha) vṛtaḥ (otoczony),

[tataḥ] (następnie) dig-vijayāya (na podbój kierunków; diśo jitum) purāt (z miasta; sva-bhavanāt) nirgataḥ (ten, który wyruszył; prasthitaḥ).

bhadrāśvaṃ ketumālaṃ ca
bhārataṃ cottarān kurūn |
kimpuruṣādīni varṣāṇi
vijitya jagṛhe balim ||1.16.13||

bhadrāśvam (Bhadraśwę), ketumālam (Ketumalę), bhāratam (Bharatę), uttarān kurūn ca (północnych Kurów; pūrva-paścima-dakṣiṇottarataḥ samudra-lagnāni varṣāṇi), [tatha] (oraz) kimpuruṣa-ādīni (Kimpuruszę i inne; tat-tan-nāmakāni) varṣāṇi (krainy) vijitya (podbiwszy),

balim (trybut; rājanyebhyaḥ karam) jagṛhe (zebrał; gṛhītavān).

tatra tatropaśṛṇvānaḥ
sva-pūrveṣāṃ mahātmanām |
pragīyamāṇaṃ ca yaśaḥ
kṛṣṇa-māhātmya-sūcakam ||1.16.14||

tatra tatra (tu i tam; teṣu varṣeṣu) kṛṣṇa-māhātmya-sūcakam (ukazujące pochwały Kryszny; bhagavan-mahima-saṃbalitaḥ), sva-pūrveṣām (swoich przodków) mahātmanām (wielkich duchem; nija-pūrva-puruṣāṇāṃ yudiṣṭirādīnām) yaśaḥ ca (chwały) pragīyamāṇam (wyśpiewywane; kīrtyamānam) upaśṛṇvānaḥ (słuchający; ākarṇayan),

ātmānaṃ ca paritrātam
aśvatthāmno 'stra-tejasaḥ |
snehaṃ ca vṛṣṇi-pārthānāṃ
teṣāṃ bhaktiṃ ca keśave ||1.16.15||

aśvatthāmnaḥ (Aśwatthamany) astra-tejasaḥ (od żaru pocisku; brahmāstrāt) paritrātam (ochronionego; rakṣitam) ātmānaṃ ca (o sobie),

[tatha] (następnie) vṛṣṇi-pārthānām (Wrysznich i synów Prythy; yādava-pāṇḍavānām) sneham (o uczuciu; maitrīm), teṣām ca (i ich; vṛṣṇi-pāṇḍavānām) keśave (do Keśawy) bhakti ca (o miłości),

tebhyaḥ parama-santuṣṭaḥ
prīty-ujjṛmbhita-locanaḥ |
mahā-dhanāni vāsāṃsi
dadau hārān mahā-manāḥ ||1.16.16||

parama-santuṣṭaḥ (wielce rady; ānanditaḥ) prīti-ujjṛmbhita-locanaḥ (ten, którego oczy rozwarte są z miłości; harṣotphulla-nayanaḥ) mahā-manāḥ (o wielkim sercu; udāracetāḥ parīkṣit) tebhyaḥ (im; pragāyakebhyaḥ) mahā-dhanāni (wielkie bogactwa), vāsāṃsi (szaty), hārān (naszyjniki) dadau (rozdał).

sārathya-pāraṣada-sevana-sakhya-dautya-
-vīrāsanānugamana-stavana-praṇāmān |
snigdheṣu pāṇḍuṣu jagat-praṇatiṃ ca viṣṇor
bhaktiṃ karoti nṛpatiś caraṇāravinde ||1.16.17||

snigdheṣu (w kochających) pāṇḍuṣu (w synach Pandu; priyeṣu pāṇḍaveṣu) sārathya-pāraṣada-sevana-sakhya-dautya-vīrāsana-anugamana-stavana-praṇāmān (zostanie woźnicą, bycie w orszaku, służenie, bycie posłańcem, bycie strażnikiem, podążanie za, wychwalanie, kłanianie się; sārathyaṃ sārathitvaṃ pāraṣadaṃ pārṣadaṃ sabhā-patitvaṃ sevanaṃ cittānuvṛttiḥ sakhyaṃ dautyaṃ vīrāsanaṃ rātrau teṣāṃ rakṣārthaṃ khaḍga-hastasya tiṣṭhataḥ tasya jāgaraṇaṃ anugamanaṃ anusaraṇaṃ stavanaṃ stutiḥ praṇāmaḥ yudhiṣṭhirāya namas-karaṇaṃ ca tān) jagat-praṇatim ca (o tym, któremu kłania się cały świat; viṣṇoḥ jagat-kartṛkaṃ praṇāmaṃ ca) [śrnvan] (słuchający),

nṛpatiḥ (król ludzi)  viṣṇoḥ caraṇa-aravinde (do lotosów stóp Wisznu; pādapadme) bhaktim (oddanie) karoti [sma] (czynił).

tasyaivaṃ vartamānasya
pūrveṣāṃ vṛttim anvaham |
nātidūre kilāścaryaṃ
yad āsīt tan nibodha me ||1.16.18||

evam (w ten sposób; evam prakāreṇa) anvaham (każdego dnia; prati-dinam) pūrveṣām (wcześniejszych; pūrva-puruṣāṇām) vṛttim (zachowanie; vyavahāram) vartamānasya (gdy wykonywał [gen.abs.]; anuvartamānasya sataḥ) tasya (gdy on; rajñaḥ) na atidūre (niezadługo; śīghram eva) yat āścaryam (jaki cud; adbhutam) kila (zaiste) āsīt (zdarzył się),

tat (o tym) me (ode mnie; mama sakāśāt) nibodha (dowiedz się; śṛṇu).

dharmaḥ padaikena caran
vicchāyām upalabhya gām |
pṛcchati smāśru-vadanāṃ
vivatsām iva mātaram ||1.16.19||

dharmaḥ (Prawo; vṛṣa-rūpaḥ) ekena padā (jedną nogą) caran (poruszające się) vivatsām (pozbawioną cielęcia; naṣṭāpatyām) mātaram iva (niczym matkę) aśru-vadanām (o zapłakanej twarzy; rudatīm) vicchāyām (pozbawioną cienia; hata-prabhāḥ) gām (krowę; go-rūpāṃ pṛthvīm) upalabhya (spotkawszy; dṛṣṭvā), pṛcchati sma (zapytał; jijñāsayāmāsa).

dharma uvāca

kaccid bhadre ’nāmayam ātmanas te
vicchāyāsi mlāyateṣan mukhena |
ālakṣaye bhavatīm antarādhiṃ
dūre bandhuṃ śocasi kañcanāmba ||1.16.20||

[he] bhadre (szlachetna!), [he] āmba (matko!; he mātaḥ),

te (twojej; tava) ātmanaḥ (jaźni; dehasya) anāmayam (zdrowie; kuśalam) kaccit (czy; kim)?

vicchāyā (bez cienia) āsi (jesteś; hata-prabhā bhavasi),

[ataḥ] (więc) īṣat (trochę) mlāyatā (ze smętnym; vaivarṇyaṃ bhajatā) mukhena (z licem; liṅgena) bhavatīm (ciebie; tvām) antara-ādhim (mającą wewnętrzne cierpienie; antaḥ madhye ādhiḥ pīḍā yasyāḥ tathā bhūtām) ālakṣaye (widzę; anubhavāmi).

kañcana (za jakimś; kamapi) dūre (daleko; sthitam) bandhum (za przyjacielem) śocasi (rozpaczasz; kim iti śeṣaḥ)?

pādair nyūnaṃ śocasi maika-pādam
ātmānaṃ vā vṛṣalair bhokṣyamāṇam |
āho surādīn hṛta-yajña-bhāgān
prajā uta svin maghavaty avarṣati ||1.16.21||

pādaiḥ nyūnam (nad pozbawionym nóg; tripāda-hīnam) eka-pādam (nad jednonogim) mā (mną; mām),

[uta] (albo; aparaṃ ca) vṛṣalaiḥ (przez nikczemników; śūdraiḥ) bhokṣyamāṇam (nad tą, która będzie zjedzona / którą będą się cieszyć [fut.]) ātmānam vā (lub nad sobą),

āho (oh!; aparaṃ ca) hṛta-yajña-bhāgān (nad pozbawionymi udziału w ofiarach; yajñādy-akaraṇāt hṛtāḥ yajña-bhāgāḥ yeṣāṃ thathā bhūtān) sura-ādīn (nad bogami i innymi; devān) uta svit (albo też; atha vā) magha-vati (gdy Maghavan / Indra; indre) avarṣati (gdy nie zsyła deszczu [loc.abs.]; sati) [duḥkhitāḥ] (nad cierpiącymi) prajāḥ (nad poddanymi) śocasi (rozpaczasz) [kim] (czy)?

arakṣyamāṇāḥ striya urvi bālān
śocasy atho puruṣādair ivārtān |
vācaṃ devīṃ brahma-kule kukarmaṇy
abrahmaṇye rāja-kule kulāgryān ||1.16.22||

[he] urvi (Ziemio!; he pṛthvi),

arakṣyamāṇāḥ (nad niechronionymi) striyaḥ (nad kobietami; adhunā bhartṛbhiḥ apālitāḥ nāryaḥ),

atho (następnie; athavā, pitṛbhiḥ arakṣyamānan) bālān (nad dziećmi; śiśūn) [taiḥ] puruṣādaiḥ iva (przez tych, którzy są niczym ludożercy; pitrādibhir eva, rākṣasair iva nirdayaiḥ) ārtān (nad cierpiącymi; kliṣṭṣān),

[kiṃ vā] (a może) kukarmaṇi (w oddanych złym czynom; kurācāre) brahma-kule (w rodach bramińskich; sthitām) devīm (nad boginią) vācam (nad mową; vāk-devīṃ sarasvatīm),

[tatha] (albo) abrahmaṇye (w pozbawionym oddania dla braminów; brāhmaṇa-bhakti-hīne) rāja-kule (w rodzie królów; kṣatriyādi-vaṃśe) kula-agryān (nad najlepszymi z rodów; brāhmaṇottamān sevakān dṛṣṭvā) śocasi (rozpaczasz) [kim] (czy)?

kiṃ kṣatra-bandhūn kalinopasṛṣṭān
rāṣṭrāṇi vā tair avaropitāni |
itas tato vāśana-pāna-vāsaḥ-
-snāna-vyavāyonmukha-jīva-lokam ||1.16.23||

[atha vā] (albo też) kalinā (przez Kali) upasṛṣṭān (nad dotkniętymi; vyāptān) kṣatra-bandhūn (krewnymi władców; kṣatriyān),

taiḥ (przez nich; kṣatriyaiḥ) avaropitāni (nad pomniejszonymi; udvāsitāni samyak aśāsitāni ity arthaḥ) rāṣṭrāṇi vā (nad krajami),

[atha vā] (albo też) itaḥ tataḥ (tu i tam; sarvatra iti yāvat) aśana-pāna-vāsaḥ-snāna-vyavāya-unmukha-jīva-lokam vā (nad światem żywin dążącym do: jedzenia, napitku, ubrań, kąpieli, prokreacji; aśanaṃ bhojanaṃ ca pānaṃ ca vāsaḥ vasanaṃ ca snānaṃ vyavāyaṃ maithunaṃ ca teṣu niṣedhānādareṇa unmukhaṃ pravartamānaṃ jīva-lokam) kim [vā śocasi ha] (może rozpaczasz)?

yad vāmba te bhūri-bharāvatāra-
-kṛtāvatārasya harer dharitri |
antar-hitasya smaratī visṛṣṭā
karmāṇi nirvāṇa-vilambitāni ||1.16.24||

[he] amba (matko!), [he] dharitri (dzierżycielko!; he mātar vasundhare),

yat vā (albo też; atha vā) te bhūri-bhara-avatāra-kṛta-avatārasya (tego, który zstąpił by dokonać zstąpienia [usunięcia] twojego wielkiego ciężaru; tava prabhūta-bhāra-haraṇārthaṃ avatīrṇasya) antar-hitasya (tego, który się schował; idānīṃ sva-dhāma-gatasya) hareḥ (Hariego) nirvāṇa-vilambitāni (te, na których wspiera się wyzwolenie; nirvāṇaṃ mokṣa-sādhakāni) karmāṇi (czyny; līlādini) smaratī (rozpamiętująca; cintayantī tena) visṛṣṭā (pozostawiona; tyaktā satī) [kiṃ śocasi] (czy rozpaczasz)?

idaṃ mamācakṣva tavādhi-mūlaṃ
vasundhare yena vikarśitāsi |
kālena vā te balināṃ balīyasā
surārcitaṃ kiṃ hṛtam amba saubhagam ||1.16.25||

[he] vasundhare (nosicielko skarbów!), [he] amba (matko!; he mātaḥ),

yena (przez którą; duḥkhena) vikarśitā (utrapiona; kliśitā) asi (jesteś; bhavasi),

idam (ową) tava (twoją) ādhi-mūlam (przyczynę cierpienia; manaḥ-kheda-kāraṇam) mama (mnie) ācakṣva (unaocznij; māṃ vada).

balinām (pośród mocarzy) balīyasā (przez najmocniejszego; baliṣṭhena) kālena vā (przez czas) te (twoja) sura-arcitam (wielbiona przez bogów; deva-pūjitam) saubhagam (pomyślność; saubhāgyam) hṛtam (zabrana; apahṛtam) kim (czy)?

dharaṇy uvāca

bhavān hi veda tat sarvaṃ
yan māṃ dharmānupṛcchasi |
caturbhir vartase yena
pādair loka-sukhāvahaiḥ ||1.16.26||

[he] dharma (o Prawo!),

[tvam] (ty) mām (mnie) yat (co) anupṛcchasi (pytasz),

bhavān (pan) tat sarvam hi (zaiste to wszystko) veda (wiesz; jānāty eva).

yena (dzięki temu; yena hetu-bhūtena bhagavatā) loka-sukha-āvahaiḥ (niosącymi szczęście światu; jana-nita-karaiḥ) caturbhiḥ (czterema) pādaiḥ (nogami; tapaḥ-śauca-dayā-satya-rūpaiḥ caturbhiḥ pādaiḥ) vartase (poruszasz się; tena śrī-nivāsera rahitaṃ lokaṃ śocāmīti ṣaṣṭhenānvayaḥ).

satyaṃ śaucaṃ dayā kṣāntis
tyāgaḥ santoṣa ārjavam |
śamo damas tapaḥ sāmyaṃ
titikṣoparatiḥ śrutam ||1.16.27||

satyam (prawdomówność; yathārtha-bhāṣaṇam), śaucam (czystość; śuddhatvam), dayā (łaskawość; para-duḥkhāsahanam), kṣāntiḥ (znoszenie; krodha-prāptaiḥ citta-saṃyamanam), tyāgaḥ (wyrzeczenie; arthiṣu mukta-hastatā), santoṣaḥ (zadowolenie; alaṃ buddhiḥ), ārjavam (prostolinijność; avakratā), śamaḥ (spokój; mano-naiścalyam), damaḥ (powściągliwość; bāhyendriya-naiścalyam), tapaḥ (asceza; svadharmaḥ), sāmyam (jednakość; ari-mitrādy-abhāvaḥ), titikṣā (wybaczanie; parāparādha-sahanam), uparatiḥ (powściągnięcie; lābha-prāptāv audāsīnyam), śrutam (osłuchanie; śāstra-vicāraḥ),

jñānaṃ viraktir aiśvaryaṃ
śauryaṃ tejo balaṃ smṛtiḥ |
svātantryaṃ kauśalaṃ kāntir
dhairyaṃ mārdavam eva ca ||1.16.28||

jñānam (wiedza; ātma-viṣayam), viraktiḥ (brak lgnięcia; vaitṛṣñyam),  aiśvaryam (władztwo; niyantṛtvam),  śauryam (bohaterstwo; saṃgrāmotsāhaḥ),  tejaḥ (moc; prabhāvaḥ),  balam (siła; dakṣatvam),  smṛtiḥ (pamięć; kartavyākartavyārthānusandhānam), svātantryam (niezależność; aparādhīnatā),  kauśalam (zręczność; kriyā-nipuṇatā),  kāntiḥ (piękno; saundaryam),  dhairyam (stanowczość; avyākulatā),  mārdavam eva ca (delikatność; cittākāṭhinyaṃ tathā),

prāgalbhyaṃ praśrayaḥ śīlaṃ
saha ojo balaṃ bhagaḥ |
gāmbhīryaṃ sthairyam āstikyaṃ
kīrtir māno 'nahaṅkṛtiḥ ||1.16.29||

prāgalbhyam (śmiałość; pratibhātiśayaḥ), praśrayaḥ (atencja; vinayaḥ), śīlam (maniery; susvabhāvaḥ), sahaḥ ojaḥ balam (odwaga, moc, siła; manasaḥ jñānendriyāṇāṃ karmendriyāṇāṃ ca pāṭavāni), bhagaḥ (szczęście; bhogāspadatvam), gāmbhīryam (głębia; akṣobhyatvam), sthairyam (wytrwałość; acañcalatvā), āstikyam (prawowierność; śraddhā), kīrtiḥ (sława; yaśaḥ), mānaḥ (szacunek; pūjyatvam), anahaṅkṛtiḥ (brak dumy; garvābhāvaḥ),

ete cānye ca bhagavan
nityā yatra mahā-guṇāḥ |
prārthyā mahattvam icchadbhir
na viyanti sma karhicit ||1.16.30||

[he] bhagavan (Boże!),

ete ca (te; ekonacatvariṃśat) anye ca (i inne; brahmaṇyatva-śaraṇyatvādayaḥ) mahattvam (wielkości) icchadbhiḥ (przez chcących) prārthyāḥ (upragnione; prārthanīyāḥ) nityāḥ (wieczne; sahajāḥ) mahā-guṇāḥ (wspaniałe przymioty; mahānto guṇāḥ) yatra (w którym; yasmin bhagavati) karhicit (nigdy; kadāpi) na viyanti sma (nie przestają istnieć; na kṣīyante),

tenāhaṃ guṇa-pātreṇa
śrīnivāsena sāmpratam |
śocāmi rahitaṃ lokaṃ
pāpmanā kalinekṣitam ||1.16.31||

guṇa-pātreṇa (przez naczynie zalet; guṇālayena) tena (przez niego) śrīnivāsena (przez siedzibę Fortuny; lakṣmī-patinā) sāmpratam (obecnie) rahitam (nad porzuconym; virahitam), [ata eva] (i dlatego) pāpmanā (przez grzesznego; pāpahetunā) kalina (przez Kali) īkṣitam (nad obserwowanym; abhibhūaṃ) lokam (nad światem) aham (ja) śocāmi (rozpaczam).

ātmānaṃ cānuśocāmi
bhavantaṃ cāmarottamam |
devān pitṝn ṛṣīn sādhūn
sarvān varṇāṃs tathāśramān ||1.16.32||

tathā (również; tadvat tena rahitam ity artha) ātmānam ca (nad sobą), amara-uttamam (nad najlepszym z nieśmiertelnych; devaśreṣṭaṃ) bhavantam ca (nad tobą; eva) devān (nad bogami) pitṝn (nad przodkami; pitṛgaṇān) ṛṣīn (nad wieszczami) sādhūn (nad świętymi) sarvān varṇān (nad wszystkimi stanami społecznymi; brāhmaṇa-kṣatriyādi catur-varṇāṇ sva-karma-vimukhān dharma karma-virahitān) āśramān (nad etapami życia; gṛhasthādyāśramān ca) anuśocāmi (rozpaczam).

brahmādayo bahutithaṃ yad-apāṅga-mokṣa-
-kāmās tapaḥ samacaran bhagavat-prapannā |
sā śrīḥ sva-vāsam aravinda-vanaṃ vihāya
yat-pāda-saubhagam alaṃ bhajate ’nuraktā ||1.16.33||

brahma-ādayaḥ (Brahma i inni; devāḥ) yat-apāṅga-mokṣa-kāmāḥ (łaknący rzuconego przez nią ukośnego spojrzenia / pragnący wyzwolić się od „bezcielesnego” [boga miłości] zesłanego przez nią; yasyāḥ śriyaḥ apāṅga-mokṣaḥ svasmin dṛṣṭi-pātaḥ tat-kāmāḥ santaḥ) bahutitham (wielokrotnie; bahu-kālam) tapaḥ (ascezę; tapasyām) samacaran (praktykują; samyak caranti sma),

sā (ta) bhagavat-prapannā (do której przypadają bogowie / ta, która przypadła do Boga; bhagavadbhir uttamaiḥ prapannā āṣritā api) śrīḥ (Fortuna) sva-vāsam (własną siedzibę; nija-vāsa-sthānam) aravinda-vanam (w gąszczu lotosów; padma-vanam) vihāya (porzuciwszy; tyaktvā),

yat-pāda-saubhagam (bogactwo jego stopy; yasya pāda-lāvaṇyam) alam (wielce; atiśayena) anuraktā (zabarwiona / kochająca [namiętnością]; satī) bhajate (wielbi; sevate).

tasyāham abja-kuliśāṅkuśa-ketu-ketaiḥ
śrīmat-padair bhagavataḥ samalaṅkṛtāṅgī |
trīn atyaroca upalabhya tato vibhūtiṃ
lokān sa māṃ vyasṛjad utsmayatīṃ tad-ante ||1.16.34||

abja-kuliśa-aṅkuśa-ketu-ketaiḥ (tymi, które mają znaki: lotosu, gromu, ankusa i proporca; ketuḥ dhvajaḥ abjādayaḥ ketāś cihnāni yeyāṃ taiḥ) tasya bhagavataḥ (tego Boga) śrīmat-padaiḥ (chwalebnymi odciskami stóp; śrīmadbhiḥ pādapadmaiḥ) sam-alaṅkṛta-aṅgī (ta, której ciało jest wszędzie przyozdobione; samyak alaṅkṛtam aṅgaṃ yasyāḥ sā) aham (ja) tataḥ (dzięki temu; bhagavataḥ) vibhūtim (dobrostan; sampadam) upalabhya (osiągnąwszy),

trīn lokān (trzy światy; tri-bhuvanam) atyaroce (rozświetlałam; atikramya śobhitavaty asmi paścāt),

tat-ante (gdy nadszedł tego kres [loc.abs.]; tasyāḥ vibhūteḥ nāśa-kāle prāpte sati) utsmayatīm (uśmiechniętą / dumną; garvaṃ kurvāṇām) mām (mnie) saḥ (on; bhagavān) vyasṛjat (porzucił; tyaktavān).

yo vai mamātibharam āsura-vaṃśa-rājñām
akṣauhiṇī-śatam apānudad ātma-tantraḥ |
tvāṃ duḥstham ūna-padam ātmani pauruṣeṇa
sampādayan yaduṣu ramyam abibhrad aṅgam ||1.16.35||

[kiñca] (co więcej) yaḥ vai (który zaiste; bhagavān) ātma-tantraḥ (zależny od siebie; svādhīnaḥ) āsura-vaṃśa-rājñām (królów z dynastii antyboków; āsuro vaṃśo yeṣāṃ teṣāṃ nṛpatīnām) akṣauhiṇī-śatam (setkę armii; śatākṣauhinī-rūpam) mama (mój) atibharam (nadmierny ciężar; bhūri-bhāram) apānudat (usunął; apanītavān),

ūna-padam (mającego zmniejszoną ilość nóg; śaucādipadaiḥ hīnam) tvām (ciebie; dharmañ ca) duḥstham (w złej kondycji; duḥkhitaṃ santam) pauruṣeṇa (męskością; puruṣa-kāreṇa) ātmani (w sobie; svasmiṃ sampūrṇa-padaṃ sustham) sampādayan (ten który polepszył; sampādayitum ity arthaḥ),

yaduṣu (pośród Jadawów; yadu-kule) ramyam (radujące się; mano-haram) aṅgam (ciało; śarīram) abibhrat (umieścił; dhṛtavān ity arthaḥ),

kā vā saheta virahaṃ puruṣottamasya
premāvaloka-rucira-smita-valgu-jalpaiḥ |
sthairyaṃ samānam aharan madhu-māninīnāṃ
romotsavo mama yad-aṅghri-viṭaṅkitāyāḥ ||1.16.36||

[tatha]  (również) prema-avaloka-rucira-smita-valgu-jalpaiḥ (miłosnymi spojrzeniami, słodkimi uśmiechami i miłymi rozmowami; sa-sneha-vilokena madhurālāpaiḥ) madhu-māninīnām (kobiet dumnych ze swego męża / dumnych kobiet z dynastii Madhu; atiśaya-garvitānām satyabhāmādīnām) samānam (jednakość umysłu; garva-sahitam) sthairyam (stabilność; stabdhatvam) aharat (ukradł; yaḥ hṛtavān),

yat-aṅghri-viṭaṅkitāyāḥ (tej, która udekorowana jest jego stopami; yasya pādotthita-rajasā alaṅkṛtāyāḥ) mama (moje; śaṣpādi-miṣeṇa) roma-utsavaḥ (tej, której włoski zjeżyły się z radości; pulakodagamaḥ bhavati tasya) puruṣa-uttamasya (najlepszego z ludzi) viraham (rozłąkę) kā vā (która) saheta (mogłaby znieść; kā’pi soḍhum na śaktā)?

tayor evaṃ kathayatoḥ
pṛthivī-dharmayos tadā |
parīkṣin nāma rājarṣiḥ
prāptaḥ prācīṃ sarasvatīm ||1.16.37||

tayoḥ (gdy ci dwaj) pṛthivī-dharmayoḥ (gdy Ziemia i Prawo) evam (tak) kathayatoḥ (gdy rozmawiali [gen.abs.]; parasparaṃ saṃjalpatoḥ satoḥ),

tadā (wówczas) parīkṣit (Parikszit) nāma (o imieniu) rājarṣiḥ (wieszcz królewski) prācīm (do wschodniej) sarasvatīm (do Saraswati; kurukṣetre pūrva-vāhinīm sarasvatīm) prāptaḥ (ten, który dotarł; upasthitaḥ).

iti śrīmad-bhāgavate mahā-purāṇe
brahma-sūtra-bhāṣye
pārama-haṃsyāṃ saṃhitāyāṃ
vaiyāsikyāṃ
prathama-skandhe
pārīkṣite
dharma-pṛthvī-saṃvādo nāma
ṣoḍaśo ‘dhyāyaḥ ||1.16||

Oto w chwalebnej wielkiej puranie Bhagawata,
w komentarzu do Sutr wedanty,
w piśmie najlepszych z ascetów,
w utworze syna Wjasy,
w pierwszej księdze,
rozdział szesnastym zatytułowany „Rozmowa Ziemi z Prawem”.