Rozdział 2

Jako mistrza czcić nabożnie
Winien każdą jego żonę,
Która jemu stanem równa.
Tę innego niż on stanu
Przez powstanie i właściwe
Powitanie uczcić musi. [210][23]

Lecz namaszczać ich nie trzeba
Ni w kąpieli asystować,
Ni też ciała im masować
Czy pomagać włosy trefić. [211]

A gdy skończył lat dwadzieścia
I odróżnia grzech od cnoty,
Niechaj młodej żony mistrza
Stop nie tyka w powitaniu. [212]

Bo naturą jest niewiasty
Mężów wieść na zatracenie
I dlatego czarodziejkom
Oczarować się nie dają
Ci wśród mężów, co są mądrzy. [213]

Lecz się zdarza na tym świecie,
Że wie taka czarodziejka,
Jak sprowadzić na manowce
I mądrego, i nieuka,
Którym gniew i żądza włada. [214]

Niech samotnie nie przebywa
2 matką swoją, siostrą, córką,
Bo potężny zmysłów hufiec
Nawet mędrcem zachwiać może. [215]

Młodzian żony mistrza młode
Niech pozdrawia na tej ziemi,
Jeśli wola, w myśl reguły,
„Oto jam jest…” mówiąc do nich. [216]

Lecz z podroży powróciwszy,
Niechaj dotknie stop żon mistrza,
Potem co dzień je pozdrawia,
Zacność prawych wspominając. [217]

Jak łopatą kopiąc człowiek
Wody się dokopać może,
Tak posłuszny zyskać może
Wiedzę, którą mistrz posiada. [218][24]

Niechaj będzie ogolony
Albo włosy ma splątane
Czy też tylko czub związany,
Lecz niech we wsi nie ogląda
Wschodu słońca czy zachodu. [219][25]

Gdyby go, śpiącego w łożu
Ile wola, zaskoczyło
Słońce wschodząc lub zachodząc,
Choćby nie był tego świadom,
Niech mu cały dzień upłynie
Na różańcu i poszczeniu. [220]

Gdy ten, kogo słońce wschodząc
Lub zachodząc w łożu znajdzie,’
Swej pokuty nie odprawi,
Wielkim grzechem duszę splami. [221]

Najpierw usta niech wypłucze
I nad sobą zapanuje,
Myśli zbierze rozproszone
I w czas zorzy, i o zmierzchu
W miejscu czystym i z różańcem
Niechaj siada w myśl reguły. [222]

Jeśli śudra lub niewiasta
Zda się czynić co słusznego,
Wszystko to niech i on czyni
Jak i to, co myśl raduje. [223]

Za rzecz słuszną się uważa
Zacność razem z Dobrobytem,
Lub Dobrobyt z Miłowaniem
Albo tylko samą Zacność
Czy też sam Dobrobyt jeno,
Lecz jest faktem, że we świecie
Słuszna jest tryada cała. [224]

Nauczyciel, ojciec, matka
I brat pierwej urodzony
Nie ma być źle traktowany,
Nawet kiedy ból dokucza,
A szczególnie gdyś braminem. [225]

Kształt Modlitwy – nauczyciel,
Pana Stworzeń zaś kształt —ojciec,
Matka znów jest kształtem ziemi,
A brat naszej jaźni kształtem. [226]

Utrapieniu, jakie znosi
Rodzicielka oraz ojciec,
Gdy na ludzi cię prowadzą,
Zadość nie da się uczynić,
Choćby cały wiek upłynął. [227]

Zatem radość im i temu,
Kto mu jest nauczycielem,
Niech niechybnie zawsze sprawia,
Bo w radości trzech tych osób
Mieści się asceza cała. [228]

Posłuszeństwo wobec trojga
Jest najwyższym umartwieniem.
Niechże bez ich przyzwolenia
Swej Zacności nie odmienia. [229]

Bo tych troje–powiadają–
To trzy światy, to okresy
Trzy żywota, to trzy wędy,
To ofiarnych ogni trojka. [230][26]

Ojciec — ogniem „gospodarskim”,
Matka —ogniem „południowym”,
Mistrz zaś–ogniem „obiatowym”,
To trójogień najważniejszy! [231][27]

Więc gospodarz, gdy tej trójcy
Nigdy w niczym nie uchybi,
To trzech światów będzie panem
I w niebiosach jak bogowie
Z ciałem swoim prześwietlonym
Szczęściem się radować będzie. [232]

Człek swą matkę czcząc nabożnie
Świat zdobywa, ojca czcząc zaś
Tę niebieską międzysferę.
A Modlitwy świat zdobywa,
Gdy posłuszny jest mistrzowi. [233]

Kto tym trojgu zadość czyni,
Ten Zacnościom wszelkim również
Zadość czyni, lecz dla tego,
Kto tak czynić nie próbuje,
Jałowe są wszystkie dzieła. [234]

Póki trojka ta wśród żywych,
Nic innego niech nie czyni,
Jeno zawsze im posłuszny
O to dba, co dla nich miłe. [235]

Jeśli myślą, mową, czynem,
Dla nagrody przyszłej w niebie,
On przedsięwziąć by zamierzał
Coś, co im nie sprawi szkody,
Niech ich o tym powiadomi. [236]

Wszystko to, co człek ma czynić,
Na tych trojgu się zamyka.
Oto Zacność oczywista
I najwyższa, wszystko inne
Podzacnością nazywają. [237]

Ten zaś, kto jest pełen wiary,
Od podłego stanu człeka
Zyska wiedzę niezrównaną,
Od wyrzutka —Zacność przednią
I w rodzinie zniesławionej
Znajdzie niczym klejnot żonę. [238]

On z trucizny nektar zyska,
Złoto z źródła nieczystego,
Dziecko mu da trafne słowo,
Nieprzyjaciel – przykład życia. [239]

Bo niewiasty i klejnoty,
Wiedzę, Zacność, trafne słowo,
Rożne sztuki oraz czystość
Przyjąć można od każdego. [240][28]

W czasach trudnych można wiedzę
Zdobyć też od nie–bramina
I takiego słuchać mistrza,
Wszędzie jemu towarzyszyć
Aż po koniec studiowania. [241]

Pragnąc losu najlepszego,
Niechaj uczeń nie przebywa
Po ostatni dzień żywota
Ni u mistrza nie–bramina,
Ni bramina, lecz nieuka. [242]

Jeśli jednak w domu mistrza
Po ostatni dzień żywota
Mieszkać pragnie, niechaj pilnie
Jemu wtedy usługuje
Aż po czas rozstania z ciałem. [243]

Gdy po kres żywota bramin
Jest posłuszny wobec mistrza,
To bezzwłocznie tam podąża,
Gdzie Modlitwy dom przedwieczny. [244]

Kto zna Zacność, niechaj pierwej
Mistrza niczym nie obdarza,
Jeno kąpiel odprawiwszy,
Kiedy zaś mu mistrz rozkaże,
Niech usilnie dlań się trudzi. [245]

Niech mu w darze ofiaruje
Ziemię, złoto, krowę, konia
Czy parasol wraz z ciżmami
Albo stołek, ryż, warzywa
Lub materię na okrycie,
Albo radość niech mu sprawi. [246]

Gdy mu zemrze nauczyciel,
Niechaj wobec mistrzowego
Syna cnego albo żony
Lub krewnego tak postąpi,
Jako z mistrzem postępował. [247]

A gdy takich osób nie ma,
Niech umartwia własne ciało,
Posłuszeństwo uprawiając
Wobec Ognia ofiarnego,
Za jedyną radość mając
Spanie, spacer lub siedzenie. [248][29]

Bramin, co tak żywot pędzi,
Ku Modlitwie dążąc pewnie,
Do przybytku najwyższego
Wchodzi, by się na tym świecie
Już powtórnie nie narodzić. [249][30]

***

[23] Zasadniczo wśród braminów praktykowało się i praktykuje monogamię. Mogły jednak mieć miejsce okoliczności usprawiedliwiające poligamię. Na przykład bezpłodność żony.

[24] Wyraz „posłuszny” (sanskr. śuśruszu) należy tu rozumieć w etymologicznym sensie. To znaczy ten, kto pilnie słucha nie tylko rozkazów, lecz także nauk.

[25] Rozmaity sposób noszenia włosów jest zewnętrzną oznaką praktykowanych umartwień ascetycznych. Pustelnicy nie czeszą w ogóle włosów. Adepci Modlitwy na ogół powinni mieć głowę ogoloną i na jej szczycie – niewielki czub związany w węzeł. Wg tradycji ludowej za ten czub zostaną wciągnięci do nieba. Tu chodzi o to, że bez względu na stopień ascezy nie wolno wstawać po wschodzie słońca i kłaść się przed jego zachodem.

[26] Takie mistyczne ekwiwalencje są niezwykle charakterystyczne dla myślenia indyjskiego. Trzy światy to ziemia, przestwór pośredni i niebo, czyli świat Brahmy. Patrz 11.233. Trzy okresy żywota to okres adepta Modlitwy, okres gospodarza i okres pustelnika. Trzy wędy to Rygweda, Jadźurweda i Samaweda.

[27] W obrzędzie ofiarnym roznieca się trzy główne ognie. Pierwszy nazywa się garhapatja, drugi — dakszinagni i trzeci – ahawanija. Ostatni to ogień konsekrowany, wzięty z paleniska domowego i przeznaczony do obiat. Drugi, jak wskazuje nazwa, jest rozpalany na południowej stronie ołtarza ofiarnego i odprawia się przy nim obrzędy przeznaczone dla przodków. Wreszcie pierwszy — to • właśnie ogień paleniska domowego przekazywany synom przez ojców z pokolenia na pokolenie.

[28] Chodzi o sposoby zachowania czystości tak w sensie rytualnym, jak i higienicznym.

[29] W takich okolicznościach ogień ofiarny symbolizuje mistrza.

[30] Najogólniej rzecz biorąc, człowiek przez akt stworzenia został uwikłany w rzeczywistość postrzegalną, z której nie może się uwolnić nawet przez śmierć fizyczną. Może to osiągnąć jedynie przez oczyszczenie Jaźni z nalotu, jaki na niej pozostawia działanie charakteryzujące się lgnięciem do owoców działania. Jeśli jednak w myśl przykazań Zacności pędzimy żywot działając bez owego lgnięcia, wtedy zdecydowanie i ostatecznie uwalniamy się z okowów świata i życia.