8.19. Rozgardiasz bitewny

Sańdźaja rzekł:
Ardźuna zaś z rumakami białymi, wielki królu, na armię twą natarłszy, na wszystkie strony ją rozproszył, jak wiatr – bawełny stertę. Razem z Kaurawami ruszyli jednak przeciw niemu Trigartowie, Śibi i Śalwowie, zaprzysięgli wrogowie jego i wojsko Narajany. Satjasena, Satjakirti, Mitradewa i Śrutańdźaja wśród nich byli, potomku Bharaty, Sauśruti, Ćitrasena i Mitrawarman, a także, w otoczeniu owych braci swych, Suśarman, król Trigartów, wraz z synami, łucznikami wielkimi, broń przeróżną dzierżącymi w boju. Jak wód strumienie – do oceanu, tak ku Ardźunie śpieszyli oni w bitwie, wypuszczanymi strzał chmarami go zasypując. [5] Setkami tysięcy rzucali się wojownicy owi na Ardźunę, lecz w rozsypkę szli wszyscy, jak węże – na widok Tarkszji*. Choć rażeni wówczas przez Pandawę, nie odstępowali go w starciu, królu, tak jak ćmy nie odlatują od ognia, choć je pali… Satjasena trzema strzałami przebił Pandawę w boju, Mitradewa – sześćdziesięcioma trzema, a Ćandradewa – siedmioma; Mitrawarman siedemdziesięcioma trzema go przeszył, Sauśruti – pięcioma, Śatruńdźaja – dwudziestoma, dziewięcioma zaś – Suśarman. [10] Zabił tam jednak króla Śatruńdźaję Ardźuna na kamieniu ostrzonymi strzałami, Sauśrutiemu głowę wraz z hełmem urwał z ciała, a Ćandradewę pośpiesznie kolejnymi strzałami do siedziby Jamy skierował. Innym zaś rydwannikom wielkim, wielki królu, choć siły wytężali, jednemu po drugim dał odpór, po pięć strzał w każdego z nich posyłając.

Satjasena na to, rozwścieczony, jak lew rycząc, oszczep wielki w Krysznę cisnął w starciu. Lewe ramię przebił straszliwy oręż ten z żelaza wielkiemu duchem potomkowi Madhu, po czym na ziemię runął. Z ręki potomka Madhu, tak przeszytego oszczepem w bitwie tej wielkiej, bicz i lejce wypadły, panie ludu. [15] Chwycił je jednak ponownie mąż ów przesławny i ku rydwanowi Satjaseny skierował konie.

Na widok zranionego Wiszwakseny syn Prythy mocarny, Zdobywca Bogactw, Satjasenę strzałami ostrymi rozdarł, a potem głowę wielką, kolczykami ozdobioną bogato, kolejnymi dobrze zaostrzonymi strzałami królowi owemu z ciała urwał pośród armii jego. Powaliwszy go, strzałami ostrymi również Mitrawarmana zasypał; ostrą strzałę o grocie jak ząb cielęcia w woźnicę jego ponadto posłał, panie. Następnie, rozwścieczony, znowu strzał setkami kładł mąż ów potężny zastępy zaprzysięgłych swych wrogów – setkami, a potem tysiącami! [20] Później strzałą o nasadzie ze srebra i grocie jak brzytwa uciął Ardźuna przesławny głowę wielkiego duchem króla Mitradewy, Suśarmanowi zaś w rozwścieczeniu okolicę obojczyka poranił.

Zaprzysięgli wrogowie jego, gniewu pełni, otoczyli wtedy Bogactw Zdobywcę i oręża masami gnębić go jęli wszyscy, wszystkie strony świata krzykiem swym wypełniając. Dręczony tak przez nich Zwycięzca, rydwannik wielki, ponad miarę wszelką wielki duchem, a odwagą w natarciu równy Śakrze*, oręż Indry do siebie przywołał – tysiące strzał pojawiło się z niego, panie ludu! Pękać zaczęły w boju tym sztandary i łuki, rydwany wraz z chorągwiami, kołczany wraz ze strzałami, osie, wiązania jarzma, koła i lejce, dyszle, pancerze i strzałki; padały kamienie, rzutki i lance, maczugi i sztaby żelazne, włócznie i oszczepy, [25] pociski zabójcze i koła bojowe, ramiona i uda, naszyjniki, naramiennice i bransolety, sznury pereł, potomku Bharaty, złote ozdoby i zbroje, parasole i wachlarze oraz głowy wraz z diademami – to tu, to tam, panie ludu, dźwięk donośny słyszeć się przez to dawał!

Pięknookie głowy z kolczykami, księżycom w pełni podobne, wyglądały, na ziemi leżąc, niczym gwiazd konstelacje na niebie. Ciała zabitych w pięknych girlandach i szatach, maścią sandałową natarte, widać też było na ziemi – straszliwe pole bitwy wygląd miasta gandharwów wówczas przybrało.

Z powalonymi królewiczami i innymi kszatrijami mocarnymi, a także z padłymi słoniami i końmi, ziemia ta w starciu nie do przebycia się stała, jakby runęły na nią strzaskane góry. [30] Nawet dla kół Pandawy wielkiego duchem, co wrogów oraz niezliczone wielkie słonie i konie strzałami na niedźwiedzie porażał, przejazdu już tam nie było. Gdy w boju krążył, panie, koła jego rydwanu aż znikały, osiadając w błocie tym krwawym. Choć niczym myśl i wiatr prędkie, z wysiłkiem wielkim konie Ardźuny pogrążające się koła te mocno wespół ciągnąć musiały.

Przez zbrojnego w łuk syna Pandu wybijane wojsko nie wytrwało jednak całe w starciu i w większości do odwrotu się rzuciło. [35] Gdy liczne zastępy zaprzysięgłych swych wrogów tak w bitwie zwyciężył, Zwycięzca rozbłysł, wielki królu, niczym bez dymu płonący ogień!

Tymczasem Judhiszthirze, co strzał wiele wypuszczał, sam król Durjodhana, wielki królu, przeciwstawił się, nieustraszony. Gdy natarł nań nagle syn twój mocarny, Król Prawa przebił go prędko i „Broń się, broń!” – tak zakrzyknął. Przeszył go ów jednak w odwecie dziewięcioma strzałami ostrymi, a woźnicę jego, gniewu pełen, gwałtownie strzałą na niedźwiedzie ugodził. Trzynaście na kamieniu ostrzonych strzał o grotach kamiennych i nasadach ze złota król Judhiszthira w Durjodhanę wówczas posłał. Kolejnych strzał czwórką konie cztery mu zabił ów rydwannik wielki, piątą – głowę woźnicy jego strącił z ciała, [40] szóstą – sztandar króla na ziemię powalił, siódmą – łuk, ósmą – miecz, po czym jeszcze pięcioma strzałami ciężko poranił go Król Prawa.

Gdy konie mu padły, syn twój zeskoczył z rydwanu i na ziemi stanął, dalej walczyć gotów, w najwyższym niebezpieczeństwie się znalazłszy. Tak zagrożonym króla widząc, Karna, syn Drony*, Krypa i inni stronnicy Kaurawów skierowali się ku niemu, chcąc wespół go otoczyć. Pozostali synowie Pandu na to wszyscy, Judhiszthirę osłaniając, do boju ruszyli, królu – a potem rozgorzała walka… [45] Tysiące trąbek zabrzmiało w starciu tym wielkim i krzyki radosne się rozległy, ziemi władyko, gdy również Pańćalowie do walki z Kaurawami się rzucili!

Piechurzy z piechurami się spotkali, słonie – ze słoniami wybornymi, rydwany – z rydwannikami i konie – z jeźdźcami konnymi. Pojedynki zbrojne nastąpiły w starciu tym, wielki królu – spektakularne, zadziwiające, niewyobrażalne, wspaniałe! Walczyli jedni z drugimi, nawzajem zabić się pragnąc, mężowie zwinni ogromnie i zabijali się wzajemnie w boju, ślubów wojowników przy tym dotrzymując – żaden bowiem od tyłu na wroga nijak nie nacierał. Przez chwilę tylko jednak, królu, tak pięknie wyglądało to starcie – w walkę bez reguł żadnych, szaleńczą jakby, przeszło już niebawem… Na froncie bitwy krążąc, na słonia natarł rydwannik pewien i bogu śmierci* go przekazał strzałami swymi o prostych drzewcach. [50] Słonie straszliwe, z licznymi końmi się starłszy, to tu, to tam je ciskały i przeganiały je raz za razem, sił wciąż pełne, choć tak wiele ich rozproszyły; inne słonie dźgały wówczas konie te kłami, a jeszcze inne – gwałtownie je rozdeptywały. Przebijały kłami w boju słonie mocarne konie wraz z ich jeźdźcami; inne konie chwytały i miotały nimi z impetem.

Te słonie zaś, którym piechota zewsząd punkty czułe raziła, przeraźliwie trąbiły z bólu i rozbiegały się na wszystkie strony… Inni piechurzy, co nagle do ucieczki się rzucili w tym wielkim boju, ozdoby swe upuszczali, po polu bitwy prędko susami sadząc. [55] Za znak pomyślny to wziąwszy, wielkie słonie, schylając się, rozmaite ozdoby te piękne chwytały i rozbijały.

Inne słonie zatrzymywano, rzutki, oszczepy i włócznie między kły, we łby i w dziąsła gwałtownie im wbijając. Część z nich na ziemię potem się zwalała, gdy zatłukli je, po maczugi sięgnąwszy, czekający już tam po bokach jeźdźcy konni i rydwannicy straszliwi. Jeszcze inne słonie ogromne rydwannika pewnego wraz ze zbroją, chorągwią i rydwanem wdeptały prędko w ziemię. Na kolejny rydwan natarłszy w przerażającej walce tej wielkiej, słonie, za dyszel chwytając, miotać nim nagle zaczęły, panie. [60] Powalony żelaznymi strzałami, padł na ziemię słoń pewien ogromny, jak piorunem rozdarty szczyt góry.

Na pięści walczyli również wojownicy, na wojowników natarłszy w bitwie – za włosy ciągnąc się nawzajem, jednocześnie tłukli się i ranili. Inny wojownik, ramiona wzniósłszy, na ziemię rzucił przeciwnika, stopą pierś jego przydeptał i rozbił mu, całemu w drgawkach, głowę. Jeszcze inny, wielki królu, martwego już wroga skopał wówczas, a kolejny w ciele żyjącego jeszcze pogrążył swój oręż. Wielką walkę na pięści, potomku Bharaty, toczyli tam wojownicy, gwałtownie szarpali się za włosy, po prostu za bary się też brali. [65] Niczego nieświadom, wojownik z jednym przeciwnikiem zwarł się w boju, drugi zaś, wiele razy przeróżnym orężem ciosy mu zadając, życia go wtedy pozbawił… Gdy ścierali się tak wojownicy i trwał ten rozgardiasz bitewny, bezgłowe kadłuby podnosić się z ziemi zaczęły – setkami, a potem tysiącami! Broń i zbroje, spływające krwi strumieniami, lśniły niczym mocnym barwnikiem na czerwono ufarbowane szaty. Wielki, gwałtowny i straszliwy rozgardiasz ten bitewny, pełnej szaleńców scenie teatru podobny, świat cały wypełniał wrzawą.

Strzałami udręczeni, królu, nie rozpoznawali królowie, kto swój, a kto obcy – zwycięstwa żądni, walczyli, myśląc tak: „Walczyć trzeba!”. [70] To swoich swoi razili, gdy natknęli się na nich, to znów wrogów – bohaterowie z obu armii zamętu tam narobili.

Z połamanymi rydwanami i słoniami powalonymi, z padłymi końmi i ludźmi zabitymi, w jednej chwili, wielki królu, nie do przebycia ziemia tam się stała – błotem z mięsa i krwi pokryta, strumieniami krwi z ran zalana.

Pozabijał Karna Pańćalów, Zdobywca Bogactw* – Trigartów, Bhimasena* zaś – Kaurawów i słoni oddział cały. [75] Tak po południu, wielki królu, armie Kaurawów i Pandawów, obie zwycięstwa wielkiego spragnione, dalej wyniszczały się nawzajem…